2
1 — Əmdi, ⱨǝy kaⱨinlar, bu ǝmr-pǝrman silǝrgǝ qüxti: —
2 Silǝr anglimisanglar, namimƣa xan-xǝrǝp kǝltürüxkǝ kɵngül ⱪoymisanglar, — dǝydu samawi ⱪoxunlarning Sǝrdari bolƣan Pǝrwǝrdigar, — Mǝn aranglarƣa lǝnǝtni qüxürüp ǝwǝtimǝn; silǝrning bǝrikǝtliringlarƣimu lǝnǝt ⱪilimǝn. Bǝrⱨǝⱪ, Mǝn alliⱪaqan ularƣa lǝnǝt oⱪudum, qünki silǝr xǝripimgǝ kɵngül ⱪoymidinglar. ■ Law. 26:14; Ⱪan. 28:15 3 Mana, Mǝn uruⱪliringlarƣa tǝnbiⱨ berimǝn, silǝrning yüzünglǝrgǝ poⱪ, ⱨeytinglardiki poⱪni sürimǝn; birsi silǝrni xu poⱪ bilǝn billǝ apirip taxlaydu. □ «Mana, Mǝn uruⱪliringlarƣa tǝnbiⱨ berimǝn» — ibraniy tilidimu uyƣur tiliƣa ohxax, «uruⱪ» degǝn sɵz ⱨǝm ziraǝtlǝrning danliri ⱨǝm adǝm pǝrzǝntlirini kɵrsitidu. Bǝlkim bu yǝrdǝ ⱪǝstǝn ikki bisliⱪ mǝnidǝ ixlitilgǝn. «ⱨeytinglardiki poⱪ» — ⱨeyttiki nurƣun ⱪurbanliⱪ ⱪilinƣan mallarning poⱪlirini kɵrsitidu. Ⱪurbanliⱪ ⱪilinƣan mallarning poⱪlirini ibadǝthanidin elip qiⱪip sirtta kɵydürüwetix kaⱨinlarning mǝs’uliyiti idi (mǝsilǝn, «Mis.» 29:14, «Law.» 4:11). 4 Xuning bilǝn silǝr Mening silǝrgǝ bu ǝmrni ǝwǝtkǝnlikimni bilisilǝr, mǝⱪsǝt, Mening Lawiy bilǝn tüzgǝn ǝⱨdǝmning saⱪliniwerixi üqündur, — dǝydu samawi ⱪoxunlarning Sǝrdari bolƣan Pǝrwǝrdigar.□ «Mening Lawiy bilǝn tüzgǝn ǝⱨdǝm» — «Lawiy» ⱨǝzriti Yaⱪupning 12 oƣlidin biri idi, xunga Israilning 12 ⱪǝbilisidin biri bolƣan. Musa pǝyƣǝmbǝrning dǝwridǝ Huda kaⱨinliⱪ hizmitini Lawiy ⱪǝbilisigǝ tapxurƣan («Mis.» 32-bab, «Qɵl.» 25-bab, «Ⱪan.» 11:8-33-ayǝtlǝrni kɵrüng).
5 — Mening uning bilǝn tüzgǝn ǝⱨdǝm ⱨayatliⱪ ⱨǝm aram-hatirjǝmlik elip kelidu; uni Mǝndin ⱪorⱪsun dǝp bularni uningƣa bǝrdim; u Mǝndin ⱪorⱪup namim aldida titrigǝnidi. 6 Aƣzidin ⱨǝⱪiⱪǝtning tǝlim-tǝrbiyisi qüxmigǝn, lǝwliridin naⱨǝⱪliⱪ tepilmiƣan; u aramliⱪ-hatirjǝmlik ⱨǝm durusluⱪta Mǝn bilǝn billǝ mangƣan, nurƣun kixilǝrni ⱪǝbiⱨliktin yandurƣan. 7 Qünki kaⱨinning lǝwliri ilim-bilimni saⱪlixi kerǝk, hǝⱪlǝr uning aƣzidin Tǝwrat-ⱪanunini izdixi lazim; qünki u samawi ⱪoxunlarning Sǝrdari bolƣan Pǝrwǝrdigarning ǝlqisidur.
8 — Biraⱪ silǝr yoldin qǝtnǝp kǝttinglar; silǝr nurƣun kixilǝr üqün Tǝwrat-ⱪanunini putlikaxangƣa aylanduruwǝttinglar; silǝr Lawiy bilǝn tüzülgǝn ǝⱨdini buzƣansilǝr — dǝydu samawi ⱪoxunlarning Sǝrdari bolƣan Pǝrwǝrdigar, 9 — xunga Mǝn silǝrnimu pütün hǝlⱪ aldida nǝprǝtlik wǝ pǝskǝx ⱪildim, qünki silǝr yollirimni tutmiƣan, xundaⱪla Tǝwrat-ⱪanunini ijra ⱪilƣanda bir tǝrǝpkǝ yan basⱪan.
 
Hǝlⱪning wapasizliⱪi
10 — Bizdǝ bir ata bar ǝmǝsmu? Bizni Yaratⱪuqi pǝⱪǝt birla Tǝngri ǝmǝsmu? Əmdi nemixⱪa ⱨǝrbirimiz ɵz ⱪerindiximizƣa wapasizliⱪ ⱪilip, ata-bowilirimiz bilǝn tüzgǝn ǝⱨdisini bulƣaymiz? □ «Bizdǝ bir ata bar ǝmǝsmu?» — 10-17-ayǝtlǝrgǝ ⱪariƣanda, «ata» degǝn Hudani kɵrsitidu. Biraⱪ bǝzi alimlar u «ⱨǝzriti Ibraⱨim»ni kɵrsitidu, dǝp ⱪaraydu.
11 Yǝⱨuda wapasizliⱪ ⱪildi, Israilda ⱨǝm Yerusalemda yirginqlik bir ix sadir ⱪilindi; qünki Yǝⱨuda Pǝrwǝrdigar sɵygǝn muⱪǝddǝs jayini bulƣap, yat bir ilaⱨning ⱪizini ǝmrigǝ aldi. □ «yat bir ilaⱨning ⱪizini ǝmrigǝ aldi» — «yat (ǝjnǝbiy) bir ilaⱨning ⱪizi» bu yǝrdǝ eytilƣini, qǝtǝllik bir ⱪiz bilǝn toy ⱪilix ǝmǝs, bǝlki butⱪa qoⱪunidiƣan bir ⱪiz bilǝn toy ⱪilix. 12 Undaⱪ ⱪilƣuqi, yǝni azdurƣuqi bolsun, azdurulƣuqi bolsun, samawi ⱪoxunlarning Sǝrdari bolƣan Pǝrwǝrdigarƣa «axliⱪ ⱨǝdiyǝ»ni elip kǝlgüqi bolsun, Pǝrwǝrdigar ularni Yaⱪupning qedirliridin üzüp taxlaydu.
13 Silǝr xuningdǝk xundaⱪ ⱪilisilǝrki, ⱪurbangaⱨni kɵz yaxliri, yiƣa, aⱨ-zarlar bilǝn ⱪaplaysilǝr — qünki U ⱪurbanliⱪ-ⱨǝdiyilǝrgǝ ⱨeq ⱪarimaydiƣan boldi, uningdin ⱨeq razi bolmay ⱪolunglardin ⱪobul ⱪilmaydiƣan boldi.□ «ⱪurbangaⱨni kɵz yaxliri, yiƣa, aⱨ-zarlar bilǝn ⱪaplaysilǝr» — muxu «kɵz yaxliri» Huda hǝlⱪning dua-tilawǝtlirini (ⱪurbanliⱪlar bularƣa ⱪoxulƣan bolsimu) anglimiƣandin keyin, ularning kɵzidin qiⱪⱪan yax bolsa kerǝk. Bǝzi alimlar 14-ayǝtkǝ ⱪariƣanda kɵz yaxlirini wapasizliⱪⱪa uqriƣan ayallarningki, dǝp ⱪaraydu (ayallar adǝttǝ ⱪurbangaⱨ aldida kɵrünsǝ bolmaytti, biraⱪ ularning azabliⱪ yaxliri Huda aldida «ⱪurbangaⱨimni ⱪapliƣan» dǝp ⱨesabliƣan). Bu kɵzⱪarax orunluⱪtǝk bolƣini bilǝn biz birinqi ⱪaraxta bolimiz. 14 Biraⱪ silǝr: «nemixⱪa?» dǝp soraysilǝr.
— Qünki Pǝrwǝrdigar sǝn wǝ yaxliⱪingda alƣan ayaling otturisida guwaⱨqi bolƣanidi; sǝn uningƣa wapasizliⱪ ⱪilding, gǝrqǝ u sening ⱨǝmraⱨing wǝ sǝn ǝⱨdǝ tüzgǝn ayaling bolsimu. 15 Huda ǝr-ayalni bir ⱪilƣan ǝmǝsmu? Xundaⱪla, buningƣa Roⱨini ⱪaldurƣan ǝmǝsmu? Huda nemixⱪa ularni bir ⱪildi? Qünki U ulardin ihlasmǝn pǝrzǝnt kütkǝnidi. Əmdi ⱨǝrbiringlar ɵz ⱪǝlb-roⱨinglarƣa diⱪⱪǝt ⱪilinglar, ⱨeqⱪaysisi yaxliⱪta alƣan ayaliƣa wapasizliⱪ ⱪilmisun! □ «Huda ǝr-ayalni bir ⱪilƣan ǝmǝsmu? Xundaⱪla, buningƣa Roⱨini ⱪaldurƣan ǝmǝsmu? Huda nemixⱪa ularni bir ⱪildi?» — ayǝtning birinqi ⱪismining tǝrjimiliri ⱨǝrhil. Ulardin biri: «Kimdǝ Roⱨtin (yǝni, Hudaning Roⱨidin) azraⱪ bar bolsila, ⱨǝrgiz undaⱪ ⱪilmaydu». Ibraniy tilida bu yǝrni qüxinix tǝs. Bǝzi alimlarmu bu ayǝtni Ibraⱨimning pǝrzǝnt kɵrǝy dǝp, Ⱨǝjǝrni elixi Saraⱨⱪa bir hil wapasizliⱪ bolƣanliⱪini bildüridu, dǝp qüxinidu. Biraⱪ omumiy mǝnisi ⱨǝmmigǝ ayanki, Huda wapasizliⱪⱪa wǝ (gǝrqǝ Tǝwrat dǝwridǝ Huda Musa pǝyƣǝmbǝr arⱪiliⱪ talaⱪ berixkǝ ruhsǝt bǝrgǝn bolsimu) talaⱪ berixkǝ ɵq (16-ayǝtnimu kɵrüng). 16 Qünki Mǝn talaⱪ ⱪilixⱪa ɵqturmǝn, dǝydu Israilning Hudasi Pǝrwǝrdigar, — xuningdǝk ɵz toniƣa zomburluⱪ qaplaxturuwalƣuqiƣa ɵqmǝn, — dǝydu samawi ⱪoxunlarning Sǝrdari bolƣan Pǝrwǝrdigar.
— xunga ⱪǝlb-roⱨinglarƣa diⱪⱪǝt ⱪilinglar, ⱨeqⱪaysinglar wapasizliⱪ ⱪilmanglar!□ «mǝn talaⱪ ⱪilixⱪa ɵqturmǝn, dǝydu Israilning Hudasi Pǝrwǝrdigar, — Xuningdǝk ɵz toniƣa zomburluⱪ qaplaxturuwalƣuqiƣa ɵqmǝn» — kona zamanlarda birsi ɵz qapinini yaki tonini mǝlum bir ⱪizning üstigǝ yapⱪan bolsa, bu ⱨǝrikǝt bu ⱪizƣa ⱪoƣdiƣuqi bolimǝn, uni ǝmrimgǝ alimǝn, degǝnni bildürǝtti («Rut» 3-bab, «Əz.» 16-babni kɵrüng). Biraⱪ muxundaⱪ ǝrlǝr ayalliriƣa ⱪoƣdiƣuqi bolmayla ⱪalmastin, ularƣa ⱨǝrhil zulum-zorluⱪlarni ⱪilatti yaki ahirida ularni talaⱪ ⱪilatti; andin keyin (11-ayǝt) butpǝrǝs ⱪiz bilǝn toy ⱪilatti.
Baxⱪa birhil tǝrjimisi: ««Qünki u ɵz jorisiƣa ɵq bolup, uni talaⱪ ⱪilƣan wǝ xundaⱪla zorawanliⱪ bilǝn tonini yapⱪan» dǝydu Israilning Hudasi Pǝrwǝrdigar». By tǝrjimǝ toƣra bolsa, Tǝwrat dǝwridǝ Pǝrwǝrdigarning: «ɵqmǝnlik talaⱪ berixkǝ sǝwǝb bolmaydu» degǝn ⱨɵkümini bildüridu.
 
Əⱨdǝ ǝlqisi kelidu - tǝyyar bolunglar!
17 — Silǝr sɵzliringlar bilǝn Pǝrwǝrdigarning sǝwr-taⱪitini ⱪoymidinglar, andin silǝr: «Biz nemǝ ⱪilip Uning sǝwr-taⱪitini ⱪoymaptuⱪ?» — dǝysilǝr.
Sǝwr-taⱪitini ⱪoymiƣanliⱪinglar bolsa dǝl: «Rǝzillik ⱪilƣuqi Pǝrwǝrdigarning nǝziridǝ yahxidur, U ulardin hursǝn bolidu»; yaki «Adalǝtni yürgüzgüqi Huda zadi nǝdidur?» — degininglǝrdǝ bolmamdu!
 
 

■2:2 Law. 26:14; Ⱪan. 28:15

□2:3 «Mana, Mǝn uruⱪliringlarƣa tǝnbiⱨ berimǝn» — ibraniy tilidimu uyƣur tiliƣa ohxax, «uruⱪ» degǝn sɵz ⱨǝm ziraǝtlǝrning danliri ⱨǝm adǝm pǝrzǝntlirini kɵrsitidu. Bǝlkim bu yǝrdǝ ⱪǝstǝn ikki bisliⱪ mǝnidǝ ixlitilgǝn. «ⱨeytinglardiki poⱪ» — ⱨeyttiki nurƣun ⱪurbanliⱪ ⱪilinƣan mallarning poⱪlirini kɵrsitidu. Ⱪurbanliⱪ ⱪilinƣan mallarning poⱪlirini ibadǝthanidin elip qiⱪip sirtta kɵydürüwetix kaⱨinlarning mǝs’uliyiti idi (mǝsilǝn, «Mis.» 29:14, «Law.» 4:11).

□2:4 «Mening Lawiy bilǝn tüzgǝn ǝⱨdǝm» — «Lawiy» ⱨǝzriti Yaⱪupning 12 oƣlidin biri idi, xunga Israilning 12 ⱪǝbilisidin biri bolƣan. Musa pǝyƣǝmbǝrning dǝwridǝ Huda kaⱨinliⱪ hizmitini Lawiy ⱪǝbilisigǝ tapxurƣan («Mis.» 32-bab, «Qɵl.» 25-bab, «Ⱪan.» 11:8-33-ayǝtlǝrni kɵrüng).

□2:10 «Bizdǝ bir ata bar ǝmǝsmu?» — 10-17-ayǝtlǝrgǝ ⱪariƣanda, «ata» degǝn Hudani kɵrsitidu. Biraⱪ bǝzi alimlar u «ⱨǝzriti Ibraⱨim»ni kɵrsitidu, dǝp ⱪaraydu.

□2:11 «yat bir ilaⱨning ⱪizini ǝmrigǝ aldi» — «yat (ǝjnǝbiy) bir ilaⱨning ⱪizi» bu yǝrdǝ eytilƣini, qǝtǝllik bir ⱪiz bilǝn toy ⱪilix ǝmǝs, bǝlki butⱪa qoⱪunidiƣan bir ⱪiz bilǝn toy ⱪilix.

□2:13 «ⱪurbangaⱨni kɵz yaxliri, yiƣa, aⱨ-zarlar bilǝn ⱪaplaysilǝr» — muxu «kɵz yaxliri» Huda hǝlⱪning dua-tilawǝtlirini (ⱪurbanliⱪlar bularƣa ⱪoxulƣan bolsimu) anglimiƣandin keyin, ularning kɵzidin qiⱪⱪan yax bolsa kerǝk. Bǝzi alimlar 14-ayǝtkǝ ⱪariƣanda kɵz yaxlirini wapasizliⱪⱪa uqriƣan ayallarningki, dǝp ⱪaraydu (ayallar adǝttǝ ⱪurbangaⱨ aldida kɵrünsǝ bolmaytti, biraⱪ ularning azabliⱪ yaxliri Huda aldida «ⱪurbangaⱨimni ⱪapliƣan» dǝp ⱨesabliƣan). Bu kɵzⱪarax orunluⱪtǝk bolƣini bilǝn biz birinqi ⱪaraxta bolimiz.

□2:15 «Huda ǝr-ayalni bir ⱪilƣan ǝmǝsmu? Xundaⱪla, buningƣa Roⱨini ⱪaldurƣan ǝmǝsmu? Huda nemixⱪa ularni bir ⱪildi?» — ayǝtning birinqi ⱪismining tǝrjimiliri ⱨǝrhil. Ulardin biri: «Kimdǝ Roⱨtin (yǝni, Hudaning Roⱨidin) azraⱪ bar bolsila, ⱨǝrgiz undaⱪ ⱪilmaydu». Ibraniy tilida bu yǝrni qüxinix tǝs. Bǝzi alimlarmu bu ayǝtni Ibraⱨimning pǝrzǝnt kɵrǝy dǝp, Ⱨǝjǝrni elixi Saraⱨⱪa bir hil wapasizliⱪ bolƣanliⱪini bildüridu, dǝp qüxinidu. Biraⱪ omumiy mǝnisi ⱨǝmmigǝ ayanki, Huda wapasizliⱪⱪa wǝ (gǝrqǝ Tǝwrat dǝwridǝ Huda Musa pǝyƣǝmbǝr arⱪiliⱪ talaⱪ berixkǝ ruhsǝt bǝrgǝn bolsimu) talaⱪ berixkǝ ɵq (16-ayǝtnimu kɵrüng).

□2:16 «mǝn talaⱪ ⱪilixⱪa ɵqturmǝn, dǝydu Israilning Hudasi Pǝrwǝrdigar, — Xuningdǝk ɵz toniƣa zomburluⱪ qaplaxturuwalƣuqiƣa ɵqmǝn» — kona zamanlarda birsi ɵz qapinini yaki tonini mǝlum bir ⱪizning üstigǝ yapⱪan bolsa, bu ⱨǝrikǝt bu ⱪizƣa ⱪoƣdiƣuqi bolimǝn, uni ǝmrimgǝ alimǝn, degǝnni bildürǝtti («Rut» 3-bab, «Əz.» 16-babni kɵrüng). Biraⱪ muxundaⱪ ǝrlǝr ayalliriƣa ⱪoƣdiƣuqi bolmayla ⱪalmastin, ularƣa ⱨǝrhil zulum-zorluⱪlarni ⱪilatti yaki ahirida ularni talaⱪ ⱪilatti; andin keyin (11-ayǝt) butpǝrǝs ⱪiz bilǝn toy ⱪilatti. Baxⱪa birhil tǝrjimisi: ««Qünki u ɵz jorisiƣa ɵq bolup, uni talaⱪ ⱪilƣan wǝ xundaⱪla zorawanliⱪ bilǝn tonini yapⱪan» dǝydu Israilning Hudasi Pǝrwǝrdigar». By tǝrjimǝ toƣra bolsa, Tǝwrat dǝwridǝ Pǝrwǝrdigarning: «ɵqmǝnlik talaⱪ berixkǝ sǝwǝb bolmaydu» degǝn ⱨɵkümini bildüridu.

© 2010 Mukeddes Kalam - Uyghur Bible Translation Committee