«Hudaƣa yüzlinip yaxax» — buning bǝlkim üq mǝnisi bar boluxi mumkin; (1) Hudaning xan-xǝripi üqün yaxax; (2) Hudaƣa pütünlǝy tayinip yaxax (xundaⱪ ⱪilƣanda ɵlüm bolmaydu); (3) Hudaning yetǝkqiliki astida yaxax. Rosul bǝlkim ixǝngüqilǝrning yaxawatⱪan yengi ⱨayatimu ɵzining xǝhsiy niyǝtliri üqün ǝmǝs, bǝlki «Hudaƣa yüzlinip yaxawatⱪan» boluxi kerǝk, demǝkqi bolidu («Rim.» 6:10-11-ayǝtnimu kɵrüng). ■ Rim. 7:4; 14:7; 2Kor. 5:15; 1Tes. 5:10; Ibr. 9:14; 1Pet. 4:2. 20 Mǝn Mǝsiⱨ bilǝn billǝ krestlǝngǝnmǝn, lekin mana, yaxawatimǝn! Lekin yaxawatⱪini mǝn ǝmǝs, bǝlki mǝndǝ turuwatⱪan Mǝsiⱨdur. Wǝ mening ⱨazir ǝtlirimdǝ yaxawatⱪan ⱨayat bolsa, meni sɵygǝn wǝ mǝn üqün Ɵzini pida ⱪilƣan Hudaning Oƣlining iman-etiⱪadidindur. □ «mening ⱨazir ǝtlirimdǝ yaxawatⱪan ⱨayat bolsa, ... Hudaning Oƣlining iman-etiⱪadidindur» — baxⱪa birhil tǝrjimisi: «mening ⱨazir ǝtlirimdǝ yaxawatⱪan ⱨayat bolsa... Hudaning Oƣliƣa bolƣan etiⱪad bilǝn». Ɵzimizning tǝrjimimiz toƣruluⱪ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizni kɵrüng. ■ Gal. 1:4; Əf. 5:2; Tit. 2:14. 21 Mǝn Hudaning meⱨir-xǝpⱪitini bikar ⱪiliwǝtmǝymǝn; qünki ⱨǝⱪⱪaniyliⱪ Tǝwrat ⱪanuni arⱪiliⱪ kelidiƣan bolsa, Mǝsiⱨning ɵlüxi bikardin-bikar bolup ⱪalatti.□ «Mǝn Hudaning meⱨir-xǝpⱪitini bikar ⱪiliwǝtmǝymǝn; qünki ⱨǝⱪⱪaniyliⱪ Tǝwrat ⱪanuni arⱪiliⱪ kelidiƣan bolsa, Mǝsiⱨning ɵlüxi bikardin-bikar bolup ⱪalatti» — ǝgǝr adǝmlǝr tirixip-tirmixip Tǝwrat ⱪanuniƣa ǝmǝl ⱪilaliƣan yaki ⱪilalaydiƣan bolsa, xundaⱪla ɵzini ⱨǝⱪⱪaniy adǝm dǝp ispatlisa, nemixⱪa Əysa Mǝsiⱨ Ɵzini ⱪurbanliⱪ ⱪildi? Undaⱪ bolƣanda insanlar gunaⱨliridin ⱪutulux üqün Hudaning meⱨir-xǝpⱪitigǝ moⱨtaj bolmiƣan bolatti; yǝni, Mǝsiⱨning adǝmni gunaⱨliridin ⱪutⱪuzup nijat yolini eqix üqün bolƣan ɵlüxi bikar bolatti (Mǝsiⱨning ɵlüxi ǝsli mumkin bolmaydiƣan ix idi; bu tarihta ǝng karamǝt, alǝmxumul ajayib wǝⱪǝ idi; qünki U Ɵzi ««Ⱨayat Ɵzümdürmǝn», «Tirilix Ɵzümdürmǝn» degǝnidi; «Ⱨayat» Bolƣuqi ⱪandaⱪmu ɵlsun?). ■ Ibr. 7:11.
□2:1 «Yǝnǝ buningdin on tɵt yil keyin..» — yǝni bǝlkim u Mǝsiⱨgǝ etiⱪad ⱪilƣandin 14 yil keyin. «mǝn Barnabas bilǝn Yerusalemƣa qiⱪtim; Titusnimu ⱨǝmraⱨ ⱪilip bardim» — bizningqǝ, bu «Ros.» 15:2dǝ tilƣa elinƣan sǝpǝr idi. Bǝzi alimlar u ziyarǝtni «Ros.» 11:30 wǝ 12:25dǝ tilƣa elinƣan sǝpǝrni kɵrsitidu, dǝp ⱪaraydu.
□2:2 «mǝn bikar qapmiƣinimni yaki bikar qapmaywatⱪinimni jǝzmlǝxtürüx üqün Yerusalemdikilǝrning aldida ... ǝllǝr arisida jakarlaydiƣan hux hǝwǝrni bayan ⱪildim» — «bikar qapmiƣinim» wǝ «bikar qepiwatⱪinim» degǝn mǝnisi nemǝ bolatti? Pawlus ɵzining hux hǝwǝrni jakarlax hizmitini «mening qepixim» yaki «yügürüxüm» dǝp tǝswirlǝydu. U muxu yǝrdǝ baxⱪa rosullar bilǝn kɵrüxüxtiki mǝⱪsiti uning yǝtküzgǝn «hux hǝwǝr»ning toƣra ikǝnlikini jǝzmlǝxtürüx, xundaⱪla ularnimu uning hizmiti toƣruluⱪ hatirjǝm ⱪilix üqün idi.
□2:3 «Nǝtijidǝ, ⱨǝtta manga ⱨǝmraⱨ bolƣan Titus Yunanliⱪ bolsimu, hǝtnini ⱪobul ⱪilixⱪa mǝjburlanmidi» — «Yunanliⱪ» yaki «grek» — Yǝni Yǝⱨudi ǝmǝs, xuningdǝk hǝtnǝ ⱪilinƣan kixi ǝmǝs.
□2:4 «xu qaƣdiki «hǝtnǝ mǝsilisi» bolsa, ... yalƣanqiliⱪ ⱪilƣan sahta ⱪerindaxlar tüpǝylidin bolƣanidi» — bizningqǝ «hǝtnǝ mǝsilisi» (grek tilida «bu ix») yuⱪiriⱪi 3-ayǝttǝ «manga ⱨǝmraⱨ bolƣan Titus Yunanliⱪ bolsimu, hǝtnini ⱪobul ⱪilixⱪa mǝjburlanmidi» deyilgǝn ix bilǝn baƣliⱪ. Demǝk, ǝyni qaƣda bǝzi «yalƣanqiliⱪ ⱪilƣan sahta ⱪerindaxlar» «xu yat ǝllik adǝm hǝtnǝ ⱪobul ⱪilmisa bolmaydu» degǝn pikirni otturiƣa ⱪoyƣan bolsa kerǝk.
□2:6 «lekin abruyluⱪ ⱨesablanƣan adǝmlǝr...» — Pawlus bu sǝl kinayilikrǝk kɵrüngǝn gǝpni ixlitixi bilǝn baxⱪa rosullarƣa yaki jamaǝtning aⱪsaⱪalliriƣa ⱨɵrmǝtsizlik ⱪilmaⱪqi ǝmǝs, bǝlki Galatiyaliⱪlarƣa (xundaⱪla, bizlǝrgǝ!) insanlarni Hudadin yuⱪiri ⱪoymasliⱪ kerǝk, dǝp kɵrsǝtmǝkqi. «muxu abruyluⱪ ǝrbablar dǝp sanalƣanlarning mǝndiki hux hǝwǝrgǝ ⱪoxⱪini yoⱪ idi» — grek tilida: «manga ⱨeqnǝrsǝ ⱪoxmidi».
■2:6 Ⱪan. 10:17; 2Tar. 19:7; Ayup 34:19; Ros. 10:34; Rim. 2:11; Əf. 6:9; Kol. 3:25; 1Pet. 1:17.
□2:7 «dǝl ǝksiqǝ, hux hǝwǝrni hǝtnǝ ⱪilinƣanlarƣa yǝtküzüx wǝzipisi Petrusⱪa tapxurulƣandǝk, hǝtnisizlǝrgǝ yǝtküzüx wǝzipisi manga tapxurulƣan dǝp tonup yetip...» — muxu ayǝtlǝrdiki «hǝtnǝ ⱪilinƣanlar» Yǝⱨudiylarni, «hǝtnisizlǝr» Yǝⱨudiy ǝmǝslǝrni kɵrsitidu, ǝlwǝttǝ.
■2:8 Ros. 9:15; 13:2; 22:21; Gal. 1:16; Əf. 3:8.
□2:10 «Ularning bizgǝ pǝⱪǝt kǝmbǝƣǝllǝrni untumanglar degǝn birla tǝlipi bar idi» — mumkinqiliki barki, rosullarning Pawlusⱪa «kǝmbǝƣǝllǝr» toƣruluⱪ bolƣan tǝlipi ɵzliri arisidiki, Yerusalem jamaitidiki kǝmbǝƣǝllǝrni tǝkitlǝp kɵrsǝtmǝkqi.
■2:10 Ros. 11:30; 24:17; Rim. 15:25; 1Kor. 16:1; 2Kor. 8:1; 9:1.
□2:12 «Qünki Yaⱪupning yenidin bǝzi adǝmlǝr kelixtin ilgiri u yat ǝlliklǝr bilǝn ⱨǝmdastihan bolƣanidi» — «Yaⱪupning yenidin bǝzi adǝmlǝr» Yerusalemdin kǝlgǝn Yǝⱨudiy ⱪerindaxlar idi. «biraⱪ ular kǝlgǝndǝ, hǝtniliklǝrdin ⱪorⱪup xu ⱪerindaxlardin ɵzini tartti» — «hǝtniliklǝrdin ⱪorⱪup..»: — mumkinqiliki barki, muxu kixilǝr: «Yǝⱨudiy ǝmǝslǝrmu hǝtnǝ ⱪilinixi kerǝk» dǝp oyliƣan. Omumǝn eytⱪanda «kona ǝⱨdǝ» boyiqǝ, Yǝⱨudiylarning ǝslidǝ Yǝⱨudiy ǝmǝslǝrning yemǝkliklirini yeyixigǝ, ular bilǝn ⱨǝmdastihan boluxⱪa bolmaytti.
□2:15 «Biz ikkimiz tuƣuluximizdinla Yǝⱨudiymiz, «gunaⱨkar dǝp ⱪaralƣan yat ǝlliklǝr»din ǝmǝsmiz...» — Pawlusning muxu «gunaⱨkar dǝp ⱪaralƣan yat ǝlliklǝr» degǝn sɵzliri bilǝn Petrusⱪa Yǝⱨudiylarning ǝn’ǝniwiy kɵzⱪarixini yaki pozitisyisini ǝslitidu. Yǝⱨudiylar ɵzlirimu gunaⱨkarlar, ǝlwǝttǝ!
□2:16 «lekin insanning ⱨǝⱪⱪaniy ⱪilinixini Tǝwrat ⱪanuniƣa ǝmǝl ⱪilixⱪa intilixliri bilǝn ǝmǝs, bǝlki Əysa Mǝsiⱨning etiⱪad-sadaⱪǝtliki bilǝn bolidu, dǝp bilimiz» — «Tǝwrat ⱪanuniƣa ǝmǝl ⱪilixⱪa intilixliri bilǝn» degǝn ibarǝ grek tilida intayin ⱪisⱪartilip: «ⱪanundiki ǝmǝllǝr bilǝn...» yaki «ⱪanunƣa ⱪaritilƣan ǝmǝllǝr bilǝn» yaki «ⱪanundin qiⱪⱪan ǝmǝllǝr» dǝp ipadilinidu. Bu ibarǝ «Rim.» 3:20, 28, «Gal.» 3:2, 5, 10dimu tepilidu. Insanning barliⱪ «Tǝwrat ⱪanuniƣa ǝmǝl ⱪilixⱪa intilixliri» ɵzining gunaⱨⱪa patⱪan bir gunaⱨkar ikǝnlikini ispatlaydu, halas. «insanning ⱨǝⱪⱪaniy ⱪilinixi ...bǝlki Əysa Mǝsiⱨning etiⱪad-sadaⱪǝtliki bilǝn...» — yaki «insanning ⱨǝⱪⱪaniy ⱪilinixi ... bǝlki Əysa Mǝsiⱨgǝ etiⱪad ⱪilix bilǝn...». «Mǝsiⱨgǝ baƣlanƣan etiⱪad bilǝn ⱨǝⱪⱪaniy ⱪiliniximiz üqün bizmu Mǝsiⱨ Əysaƣa etiⱪad ⱪilduⱪ» — «bizmu» — Pawlus Petrusⱪa sɵz ⱪiliwatidu, muxu sɵzi bilǝn ular ikkilisining Yǝⱨudiylar ikǝnlikini kɵzdǝ tutidu.
■2:16 Ros. 13:38; Rim. 3:20,28; 8:3; Gal. 3:11; Ibr. 7:18.
□2:17 «Əmma Mǝsiⱨtǝ ⱨǝⱪⱪaniy ⱪilinixⱪa izdǝnginimizdǝ, bizmu «gunaⱨkar» dǝp ispatlanƣan bolsaⱪmu, Mǝsiⱨ ǝmdi gunaⱨning hizmitidǝ bolƣuqimu?! Yaⱪ, ⱨǝrgiz!» — «bizmu «gunaⱨkar» dǝp ispatlanƣan bolsaⱪmu» — ⱨǝr adǝm hux hǝwǝrgǝ ixǝnsǝ, Hudaning nijatini ⱪobul ⱪilixi üqün awwal ɵzining gunaⱨkar ikǝnlikini tonup yetixi, xundaⱪla barliⱪ gunaⱨlirini iⱪrar ⱪilixi kerǝk, ǝlwǝttǝ. Bu jǝⱨǝttǝ Yǝⱨudiylar wǝ Yǝⱨudiy ǝmǝslǝr arisida ⱨeqⱪandaⱪ pǝrⱪ yoⱪ.
□2:18 «Əmma mǝn ǝslidǝ ƣulatⱪan nǝrsilǝrni ⱪaytidin ⱪursam, ɵzümni Tǝwrat ⱪanuniƣa hilapliⱪ ⱪilƣuqi dǝp ispatlap kɵrsǝtkǝn bolimǝn» — «ƣulatⱪan nǝrsilǝr» toƣruluⱪ: — bu ǝsli Tǝwrat ⱪanuniƣa ǝmǝl ⱪilixⱪa intilgǝnlikni kɵrsitidu. Əgǝr birsi ɵz realliⱪiƣa asasǝn: «Mening Tǝwrat ⱪanuniƣa ǝmǝl ⱪilalixim ⱪǝt’iy mumkin ǝmǝs ikǝn» dǝp xu tirixixni taxlap, Mǝsiⱨkǝ etiⱪad ⱪilix yoli bilǝn ⱨǝⱪⱪaniyliⱪⱪa erixsimu, lekin andin yǝnǝ ⱪaytidin tirixip, ⱨǝⱪⱪaniy bolux üqün Tǝwrat ⱪanuniƣa ǝmǝl ⱪilixⱪa ⱪaytidin intilsǝ, bǝribir ɵzining gunaⱨkarliⱪini ispatlap ⱪoyatti. «Ⱪoxumqǝ sɵz»imizni kɵrüng.
□2:19 «... Qünki mǝn Tǝwrat ⱪanuni bilǝn Tǝwrat ⱪanuniƣa nisbǝtǝn ɵldüm; nǝtijidǝ, mǝn Hudaƣa yüzlinip yaxawatimǝn» — bu intayin muⱨim ikki ayǝt (19-20) toƣruluⱪ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ tohtilimiz. «Hudaƣa yüzlinip yaxax» — buning bǝlkim üq mǝnisi bar boluxi mumkin; (1) Hudaning xan-xǝripi üqün yaxax; (2) Hudaƣa pütünlǝy tayinip yaxax (xundaⱪ ⱪilƣanda ɵlüm bolmaydu); (3) Hudaning yetǝkqiliki astida yaxax. Rosul bǝlkim ixǝngüqilǝrning yaxawatⱪan yengi ⱨayatimu ɵzining xǝhsiy niyǝtliri üqün ǝmǝs, bǝlki «Hudaƣa yüzlinip yaxawatⱪan» boluxi kerǝk, demǝkqi bolidu («Rim.» 6:10-11-ayǝtnimu kɵrüng).
■2:19 Rim. 7:4; 14:7; 2Kor. 5:15; 1Tes. 5:10; Ibr. 9:14; 1Pet. 4:2.
□2:20 «mening ⱨazir ǝtlirimdǝ yaxawatⱪan ⱨayat bolsa, ... Hudaning Oƣlining iman-etiⱪadidindur» — baxⱪa birhil tǝrjimisi: «mening ⱨazir ǝtlirimdǝ yaxawatⱪan ⱨayat bolsa... Hudaning Oƣliƣa bolƣan etiⱪad bilǝn». Ɵzimizning tǝrjimimiz toƣruluⱪ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizni kɵrüng.
■2:20 Gal. 1:4; Əf. 5:2; Tit. 2:14.
□2:21 «Mǝn Hudaning meⱨir-xǝpⱪitini bikar ⱪiliwǝtmǝymǝn; qünki ⱨǝⱪⱪaniyliⱪ Tǝwrat ⱪanuni arⱪiliⱪ kelidiƣan bolsa, Mǝsiⱨning ɵlüxi bikardin-bikar bolup ⱪalatti» — ǝgǝr adǝmlǝr tirixip-tirmixip Tǝwrat ⱪanuniƣa ǝmǝl ⱪilaliƣan yaki ⱪilalaydiƣan bolsa, xundaⱪla ɵzini ⱨǝⱪⱪaniy adǝm dǝp ispatlisa, nemixⱪa Əysa Mǝsiⱨ Ɵzini ⱪurbanliⱪ ⱪildi? Undaⱪ bolƣanda insanlar gunaⱨliridin ⱪutulux üqün Hudaning meⱨir-xǝpⱪitigǝ moⱨtaj bolmiƣan bolatti; yǝni, Mǝsiⱨning adǝmni gunaⱨliridin ⱪutⱪuzup nijat yolini eqix üqün bolƣan ɵlüxi bikar bolatti (Mǝsiⱨning ɵlüxi ǝsli mumkin bolmaydiƣan ix idi; bu tarihta ǝng karamǝt, alǝmxumul ajayib wǝⱪǝ idi; qünki U Ɵzi ««Ⱨayat Ɵzümdürmǝn», «Tirilix Ɵzümdürmǝn» degǝnidi; «Ⱨayat» Bolƣuqi ⱪandaⱪmu ɵlsun?).