5
Əⱨdigǝ xǝrⱨ berix — kirix sɵz
1 Xuning bilǝn Musa pütkül Israilni qaⱪirip ularƣa mundaⱪ dedi: — «I Israil, mǝn bügün ⱪulaⱪliringlarƣa anglitiwatⱪan bu bǝlgilimilǝrgǝ ⱨǝm ⱨɵkümlǝrgǝ ⱪulaⱪ selinglar, ularni ɵgininglar, ularƣa ǝmǝl ⱪilixⱪa kɵngül bɵlünglar!
2 Pǝrwǝrdigar Hudayimiz biz bilǝn Ⱨorǝb teƣida ǝⱨdǝ tüzdi. ■ Mis. 19:5 3 Bu ǝⱨdini Pǝrwǝrdigar ata-bowilirimiz bilǝn tüzgǝn ǝmǝs, bǝlki biz bilǝn, yǝni bügünki kündǝ tirik ⱪalƣan bizlǝr bilǝn tüzdi. 4 Taƣda ot iqidǝ turup Pǝrwǝrdigar silǝr bilǝn yüz turanǝ sɵzlǝxkǝnidi 5 (xu qaƣda silǝrgǝ Pǝrwǝrdigarning sɵz-kalamini jakarlax üqün mǝn silǝr wǝ Pǝrwǝrdigarning otturisida turƣanidim; silǝr otning aldida ⱪorⱪup, taƣⱪa qiⱪixni halimidinglar).■ Mis. 19:16; 20:18
On ǝmr
6 U mundaⱪ dedi: — «Mǝn seni Misir zeminidin, yǝni «ⱪulluⱪ makani»din qiⱪarƣan Pǝrwǝrdigaring Hudadurmǝn.■ Mis. 20:2-21; Zǝb. 81:10
7 Sening Mǝndin baxⱪa ⱨeqⱪandaⱪ ilaⱨing bolmaydu.
8 Sǝn ɵzüng üqün mǝyli yuⱪiridiki asmanda bolsun, mǝyli tɵwǝndiki zeminda bolsun, yaki yǝr astidiki sularda bolsun, ⱨǝrⱪandaⱪ nǝrsining ⱪiyapitidiki ⱨeqⱪandaⱪ oyma xǝkilni yasima; □ «ɵzüng üqün ... xǝklidǝ... yasima» — bu ǝmrning kɵzdǝ tutⱪini adǝmlǝr qoⱪunux mǝⱪsitidǝ yasiƣan ⱨǝrⱪandaⱪ xǝkillǝrdur. Baxⱪa mǝⱪsǝtlǝr bilǝn yasiƣan xǝkillǝr toƣruluk sɵz yoⱪ. 9 Sǝn bundaⱪ nǝrsilǝrgǝ bax urma yaki ularning ⱪulluⱪiƣa kirmǝ. Qünki Mǝnki Pǝrwǝrdigar Hudaying wapasizliⱪⱪa ⱨǝsǝt ⱪilƣuqi Hudadurmǝn. Mǝndin nǝprǝtlǝngǝnlǝrning ⱪǝbiⱨliklirini ɵzlirigǝ, oƣulliriƣa, ⱨǝtta nǝwrǝ-qǝwrilirigiqǝ qüxürimǝn. □ «Mǝndin nǝprǝtlǝngǝnlǝrning ⱪǝbiⱨliklirini ɵzlirigǝ, oƣulliriƣa, ⱨǝtta nǝwrǝ-qǝwrilirigiqǝ qüxürimǝn» — bu muⱨim sɵz toƣruluⱪ «Misirdin qiⱪix»tiki «ⱪoxumqǝ sɵz»imizni (20:5, 34:7 toƣruluⱪ), xundaⱪla «Əzakiyal»diki «ⱪoxumqǝ sɵz»imizni (18-, 33-bablar toƣruluⱪ) kɵrüng. ■ Mis. 20:5; 34:7,14; Yǝr. 32:18 10 Əmma Meni sɵyidiƣan wǝ ǝmrlirimni tutidiƣanlarƣa ming ǝwladiƣiqǝ ɵzgǝrmǝs meⱨribanliⱪ kɵrsitimǝn.□ «ming ǝwladiƣiqǝ...» — ǝslidǝ «mingliƣan ǝwladiƣiqǝ...».
Ayǝtning baxⱪa birhil tǝrjimisi: — «Əmma Meni sɵyidiƣan wǝ ǝmrlirimni tutidiƣan mingliƣanliriƣa ɵzgǝrmǝs meⱨribanliⱪ kɵrsitimǝn». Biraⱪ 7:9ni kɵrüng.
Ayǝtning baxⱪa birhil tǝrjimisi: — «Əmma Meni sɵyidiƣan wǝ ǝmrlirimni tutidiƣan mingliƣanliriƣa ɵzgǝrmǝs meⱨribanliⱪ kɵrsitimǝn». Biraⱪ 7:9ni kɵrüng.
11 Pǝrwǝrdigar Hudayingning namini ⱪalaymiⱪan tilƣa alma; qünki kimdǝkim namini ⱪalaymiⱪan tilƣa alsa, Pǝrwǝrdigar uni gunaⱨkar ⱨesablimay ⱪalmaydu.■ Law. 19:12; Mat. 5:33
12 Pǝrwǝrdigar Hudaying sanga ǝmr ⱪilƣandǝk xabat künini muⱪǝddǝs dǝp bilip tut, uningƣa ǝmǝl ⱪil. ■ Yar. 2:2; Mis. 23:12; 35:2; Law. 23:3; Əz. 20:12; Ibr. 4:4 13 Altǝ kün ixlǝp barliⱪ ixliringni tügǝtkin; 14 lekin yǝttinqi küni Pǝrwǝrdigar Hudayingƣa atalƣan xabat künidur. Sǝn xu küni ⱨeqⱪandaⱪ ix ⱪilmaysǝn; mǝyli sǝn yaki oƣlung bolsun, mǝyli ⱪizing, mǝyli ⱪulung, mǝyli dediking, mǝyli buⱪang, mǝyli exiking, mǝyli ⱨǝrⱪandaⱪ baxⱪa uliƣing, yaki sǝn bilǝn bir yǝrdǝ turuwatⱪan musapir bolsun, ⱨeqⱪandaⱪ ix ⱪilmisun; xuning bilǝn ⱪulung wǝ dediking sǝndǝk aram alalaydu. □ «xabat küni» — ibraniy tilida «xabat» wǝ «yǝttinqi» degǝnlǝr aⱨangdax sɵz. «sǝn bilǝn bir yǝrdǝ turuwatⱪan» — ibraniy tilida «dǝrwaziliring iqidǝ turuwatⱪan» degǝn sɵz bilǝn ipadilinidu. 15 Sǝn ɵzüngning ǝslidǝ Misir zeminida ⱪul bolƣanliⱪingni, Pǝrwǝrdigar Hudaying küqlük ⱪoli wǝ uzatⱪan biliki bilǝn seni xu yǝrdin qiⱪarƣanliⱪini esingdǝ tut; xu sǝwǝbtin Pǝrwǝrdigar Hudaying sanga xabat künini tutuxni ǝmr ⱪilƣan.
16 Pǝrwǝrdigar Hudaying sanga ǝmr ⱪilƣandǝk ata-anangni ⱨɵrmǝt ⱪil. Xundaⱪ ⱪilsang Pǝrwǝrdigar Hudaying sanga ata ⱪilmaⱪqi bolƣan zeminda uzun ɵmür kɵrisǝn, ⱨaling yahxi bolidu.■ Law. 19:3; Mat. 15:4; Luⱪa 18:20; Əf. 6:2, 3
17 Ⱪatilliⱪ ⱪilma.■ Mat. 5:21; Luⱪa 18:20; Rim. 13:9
18 Ⱨǝm zina ⱪilma.■ Luⱪa 18:20
19 Ⱨǝm oƣriliⱪ ⱪilma.
20 Ⱨǝm ⱪoxnang toƣruluⱪ yalƣan guwaⱨliⱪ bǝrmǝ.□ «Ⱪoxnang toƣruluⱪ yalƣan guwaⱨliⱪ bǝrmǝ» — Tǝwrat-Injil boyiqǝ «ⱪoxnang» Huda bizning yenimizƣa yeⱪin ⱪilƣan ⱨǝrbir adǝmni kɵrsitidu.
21 Ⱨǝm ⱪoxnangning ayalini tǝmǝ ⱪilma wǝ nǝ uning ɵyi, uning etizi, uning ⱪuli, nǝ uning dediki, nǝ uning kalisi, nǝ uning exikigǝ yaki ⱪoxnangning ⱨǝrⱪandaⱪ baxⱪa nǝrsisigǝ kɵz ⱪiringni salma».■ Rim. 7:7
22 — bu sɵzlǝrni Pǝrwǝrdigar taƣda, ot, bulut wǝ sürlük ⱪarangƣuluⱪ iqidin küqlük awazi bilǝn silǝrning pütkül jamaitinglarƣa eytⱪan wǝ ularƣa ⱨeq baxⱪa sɵzlǝrni ⱪoxmiƣan; u ularni ikki tax tahtayƣa pütüp manga tapxurdi. ■ Ⱪan. 9:10, 11
23 Wǝ xundaⱪ boldiki, ⱪarangƣuluⱪtin qiⱪⱪan awazni angliƣininglarda wǝ otluⱪ taƣ kɵyginidǝ silǝr, yǝni ⱪǝbilǝ baxliⱪliringlar wǝ aⱪsaⱪalliringlar yenimƣa kelip: —
24 «Mana, Pǝrwǝrdigar Hudayimiz ɵz xan-xǝripi wǝ uluƣluⱪini ayan ⱪildi wǝ biz uning awazini ot otturisidin angliduⱪ, xuning bilǝn biz bügünki kündǝ Huda insanlar bilǝn sɵzlǝxkǝn bolsimu, ularning tirik ⱪalƣanliⱪini kɵrduⱪ. 25 Əmdi biz jenimizƣa tǝwǝkkül ⱪiliximizning nemǝ ⱨajiti? Qünki muxu dǝⱨxǝtlik ot bizni yutuwetidu. Əgǝr biz Pǝrwǝrdigar Hudayimizning awazini anglawǝrsǝk ɵlüp ketimiz. 26 Qünki ǝt igiliridin ⱨayat igisi Hudaning otning otturisidin sɵzligǝn awazini anglap, bizdǝk tirik turuwatⱪanlardin kim bar? ■ Ⱪan. 4:33; Ⱨak. 13:22 27 Sǝn ɵzüng Pǝrwǝrdigar Hudayimizƣa yeⱪinlixip, uning sɵzligǝnlirining ⱨǝmmisini angliƣin; andin Pǝrwǝrdigar Hudayimiz sanga sɵzligǝnlirining ⱨǝmmisini bizgǝ eytip berisǝn; xuning bilǝn biz uni anglap ǝmǝl ⱪilimiz» — dedinglar.■ Mis. 20:19; Ibr. 12:19
28 Pǝrwǝrdigar silǝrning bu manga eytⱪan sɵzliringlarni anglap manga: «Bu hǝlⱪning sanga eytⱪan sɵzlirini anglidim; ularning barliⱪ eytⱪan sɵzliri durustur. 29 Kaxki ularda Mǝndin ⱪorⱪup, ǝmrlirimni izqil tutidiƣan bir ⱪǝlb bolsidi, ularning ⱨali wǝ baliliringning ⱨali mǝnggügǝ yahxi bolatti! 30 Sǝn berip ularƣa: «Qediringlarƣa ⱪaytinglar» — degin. 31 Sǝn bolsang yenimda turƣin; Mǝn sening ularƣa ɵgitixing kerǝk bolƣan ǝmrlǝr, bǝlgilimilǝr wǝ ⱨɵkümlǝrning ⱨǝmmisini sanga eytip berimǝn; xuning bilǝn ular Mǝn ularƣa tǝwǝlik ⱪilip beridiƣan zeminda turup bularƣa ǝmǝl ⱪilidiƣan bolidu.
32 Əmdi Pǝrwǝrdigar Hudayinglar silǝrgǝ ǝmr ⱪilƣandǝk ⱪilixⱪa kɵngül bɵlünglar; uningdin ong wǝ solƣa taymanglar! 33 Pǝrwǝrdigar Hudayinglar silǝrgǝ ǝmr ⱪilƣan barliⱪ yollirida menginglar; xundaⱪ ⱪilsanglar ⱨayatliⱪ tepip, ⱨalinglar yahxi bolidu wǝ silǝr igidarqiliⱪ ⱪilidiƣan zeminda turup künliringlar uzun bolidu».□ «...ⱨayatliⱪ tepip, ⱨalinglar yahxi bolidu» — Hudaning barliⱪ ǝmrliri bu mǝⱪsǝttidur. Bu tema «Ⱪanun Xǝrⱨi»diki kɵp yǝrlǝrdǝ kɵrülidiƣan bir temidur.
□5:8 «ɵzüng üqün ... xǝklidǝ... yasima» — bu ǝmrning kɵzdǝ tutⱪini adǝmlǝr qoⱪunux mǝⱪsitidǝ yasiƣan ⱨǝrⱪandaⱪ xǝkillǝrdur. Baxⱪa mǝⱪsǝtlǝr bilǝn yasiƣan xǝkillǝr toƣruluk sɵz yoⱪ.
□5:9 «Mǝndin nǝprǝtlǝngǝnlǝrning ⱪǝbiⱨliklirini ɵzlirigǝ, oƣulliriƣa, ⱨǝtta nǝwrǝ-qǝwrilirigiqǝ qüxürimǝn» — bu muⱨim sɵz toƣruluⱪ «Misirdin qiⱪix»tiki «ⱪoxumqǝ sɵz»imizni (20:5, 34:7 toƣruluⱪ), xundaⱪla «Əzakiyal»diki «ⱪoxumqǝ sɵz»imizni (18-, 33-bablar toƣruluⱪ) kɵrüng.
■5:9 Mis. 20:5; 34:7,14; Yǝr. 32:18
□5:10 «ming ǝwladiƣiqǝ...» — ǝslidǝ «mingliƣan ǝwladiƣiqǝ...». Ayǝtning baxⱪa birhil tǝrjimisi: — «Əmma Meni sɵyidiƣan wǝ ǝmrlirimni tutidiƣan mingliƣanliriƣa ɵzgǝrmǝs meⱨribanliⱪ kɵrsitimǝn». Biraⱪ 7:9ni kɵrüng.
■5:12 Yar. 2:2; Mis. 23:12; 35:2; Law. 23:3; Əz. 20:12; Ibr. 4:4
□5:14 «xabat küni» — ibraniy tilida «xabat» wǝ «yǝttinqi» degǝnlǝr aⱨangdax sɵz. «sǝn bilǝn bir yǝrdǝ turuwatⱪan» — ibraniy tilida «dǝrwaziliring iqidǝ turuwatⱪan» degǝn sɵz bilǝn ipadilinidu.
■5:16 Law. 19:3; Mat. 15:4; Luⱪa 18:20; Əf. 6:2, 3
■5:17 Mat. 5:21; Luⱪa 18:20; Rim. 13:9
□5:20 «Ⱪoxnang toƣruluⱪ yalƣan guwaⱨliⱪ bǝrmǝ» — Tǝwrat-Injil boyiqǝ «ⱪoxnang» Huda bizning yenimizƣa yeⱪin ⱪilƣan ⱨǝrbir adǝmni kɵrsitidu.
■5:22 Ⱪan. 9:10, 11
□5:33 «...ⱨayatliⱪ tepip, ⱨalinglar yahxi bolidu» — Hudaning barliⱪ ǝmrliri bu mǝⱪsǝttidur. Bu tema «Ⱪanun Xǝrⱨi»diki kɵp yǝrlǝrdǝ kɵrülidiƣan bir temidur.