bétapoo pai pâra kà paulo
13
(Naporomee 13.1–14.28)
Rà pitòrigari Barnabas ma Saulo
1 Naa na wâra pwapwicîri naa Antioche wâna province Syrie, âna pwa pàra tèpa *péroféta, ma tèpa ipacâmu—wà Barnabas, wà Siméon pwina ina gooé pâ ‘Pwi âboro duu’; Lucius gée na ville Cyrène; Manaën na ia ru pimaina naima ma pwi kupénoo *Héroda Antipas; ma wà Saulo.
2 Apostolo 9.15Pwa pwi pàara na rà gére ipwanya—ba rà panuâ ê ija, ba na rà gére pwapwicîri tà Pwi Ukai.
 é ina tàra ê Nyuâaê Pwicîri pâ: «Guwà pitòpò naaiti wà Barnabas ma wà Saulo, târa ê wakè na go todàru naa goo.»
3 Apostolo 6.6Gée na càùru ê ipwanya ma pwapwicîri kàra, â rà tòpò îrà naa gòru [ba na pwényunyuâariru] â rà panuâru pâ.
Ru pâra naa gòropô Chypre
4-5 Apostolo 12.12, 15.39É cùru pâ Barnabas ma Saulo ê Nyuâaê Pwicîri. Â é pâra wiâru wà Ioane-Maréko, ba na é pitu tàru. Rà boo naa na ville Séleucie, â géewê, â rà pâ gòro wànga naa gòropô Chypre. Ûna rà tèepaa pâ naa na ville Salamine, â ru picémara ê popai kà Pwiduée wà Barnabas ma Saulo, naa na pâ *wâra pitapitiri kà tèpa *Juif.
É cicararu Élymas
6 Ûna ru jèe pâra pitiri ê pô, tia na ville Paphos, â ru pâmari pwi jè Juif na nee Bar-Jésus (Élymas naa na grec)* Élymas naa na grec—Popai gée na nee tii 8.. Wà pwi âboro-bà, âna pwi a pwa tutê, â é ina pâ wàé pwi péroféta kà Pwiduée [na é pame popai kêe]. 7 Wà pwiibà, âna pwi bée Sergius Paulus, pwi kupénoo kâra pô-bà, na pwi a tàmanga. Wà pwi kupénoo-bà, âna é todà wà Barnabas ma Saulo, ba dau nümee na é têre ê popai kà Pwiduée. 8 Êco na wà Élymas, âna é mudàra, ba na é dàbii ê aucèikî kà pwi kupénoo.
9 Wà Saulo (na ina gooé mwara pâ Paulo)† Saulo; Paulo—Nee naa na hébéru pâ: Saulo, nee naa na grec pâ: Paulo., âna dipitirié ê Nyuâaê Pwicîri, â é ucâri Élymas burà ina têe pâ: 10 «Pwina naî *Caatana! Gà pwi a cicara ê pwina *tàrù! Dau pwi a maina kaa ê pwa tûâ naa googà! Wànau? Bwaa caa pâ nabwé kaa ê pai cicaragà ê pâ naigé na tàrù kà Pwi Ukai? 11 Apostolo 9.8Ée tatéegà wà Pwi Ukai, â gà o bwi ni, â o tàpo pwa pàara na o câgà caa côojè.»
 nye me kaa ê bàutê naa gò wà Élymas, â jèe câé caa côojè.  é mudàra ma cèi dàra pâ âboro, ba na rà pipopaé.
12 Napwa naa goo wà pwi kupénoo, âna é pò goro ê pwina gére tèepaa, ma ê pàtàmara ê popai kà Pwiduée, â é nye cèikî kaa.
Na Antioche goro jènere Pisidie
13 Apostolo 15.38Gée na càùé, â wà Paulo ma tèpa bée, âna rà pa wànga gée Paphos, pâ naa na ville Perge gée goo province Pamphylie. Â é pâra jiiru naawê wà Ioane-Maréko, â é wâjué côwâ naa *Iérusaléma. 14 Â gée Perge, âna ru pâra wà Paulo ma Barnabas, â ru pâra wii ê naigé pâ naa Antioche goro jènere pwi ére napô Pisidie.
Ûna ru tèepaa pâ naawê, â ru tò naa na wâra pitapitiri kà tèpa Juif, na *tòotù pwicîri. 15 Wà tèpa âboro na rà pwapwicîri wê, âna rà gére pûra i tii goro *Naèà kà Moosé, ma i tii kà tèpa péroféta. Â rà ina tàru wà tèpa pitûâ pâ: «Tupédu jènerebà, wiàna pwa cè popai kàu, târa pagòojè, â gàu cimadò ma gàu tùra.»
É patùra tèpa jènereê Paulo
16 É cimadò wà Paulo, â é pwa ineremuru, ba na rà cibwaa tùra, â é ina pâ: «Bwa; guwà têre diri, i tàpé *Isaraéla, ma wâguwà mwara na guwà gére pwapwicîri naima. 17 Exode 1.7, 6.6, 12.51Wà Pwiduée kâra ê pwi Ba kâjè Isaraéla, âna é pitòrigari wà tèpa caa kâjè.  é pwa ma é pimaina too ê Ba, na pwi pàara na rà bwaa pwa pârame naa napô *Aigupito.  é pwa ma rà còobé, goro ê nii ma pàtàmee. 18 Nombres 14.34; Deutéronome 1.31 é pa-ijarà‡ É pa-ijarà—é, É pidàpwicâariê naa goorà. na wâpâ na 40 naja, naa namaré.
19 Deutéronome 7.1; Josué 14.1«É pwa ma rà pwâri ma catàmwara ê 7 mwaciri naa napô *Kanana, â é panuâ tàra ê napô, ba na tèpa âji apooé. 20 Juges 2.16; 1 Samuel 3.20Ê pwi pàara-bà, âna wâmwünyabweri 450 naja [gée na càùru pai pitòrigarirà kêe na Aigupito]. Â é naa tàra wà tèpa ukai juges, târa pipoparà tiagoro ê pàara kà péroféta Samuéla.
21 1 Samuel 8.5,19, 10.20–24«Nye, na pwi pàara-bà, na wà tèpa ijiao kâjè, âna rà ilari jii Pwiduée cè pwi ukai kàra. Â é naa tàra wà Saül, pwina naî Kis gée na wâao kà *Benjamin. Â wà Saül âna é pwi ukai kàra naa na 40 naja.
É pwi a pa-udòjè Iésu
22 1 Samuel 13.14, 16.12; Psaume 89.21«Gée na càùé, â é tapwùtù Saül wà Pwiduée, â é naa târa ê Ba wà pwi ukai *Davita. É ina wà Pwiduée gooé pâ: Go jèe pâmari wà Davita pwina naî Jessé, pwi âboro na wânümoo gooé, na ée mwa pacoo diri câbawâdé kôo.1 Samuel 13.14
23 2 Samuel 7.12–16«Â ê autûâri kà Pwiduée, âna na ée mwa còobé gée na ê tâa kà Davita, wà Iésu pwi a-upa Isaraéla.
24 Mataio 3.1–2«Béaa kâra ê pai tèepaa kà wà Iésu, âna é me wà *Ioane Pwi a piupwaa, â é picémara tà tèpa Isaraéla. Â é ina tàra pâ: “Guwà pinünüma ma guwà biiwà ma *upwaawà.” 25 Ioane 1.20,27Ûna é pwa na é tubanabwé ê wakè kêe, â é mu nye tà ciburà ina tàra wà Ioane pâ: “Gona guwà gére niimiri pâ wâgo wàa? Ba càcaa wâgo pwi *Mesia, [pwi ukai na guwà tapacîê gée na biu]. Guwà côo, ée mwa pwicò kôo wà pwiibà, na po dau càcaa pâri ma go tipi ê otàpwe goro du wâraâê.”»
Càra caa côoinaê tèpa pitûâ
26 [É ina mwara wà Paulo pâ]: «Tàpo tàmaariô, co tèpa jènereô, tèpa gòobàra *Abéraama, ma wâguwà mwara na papwicîri wà Pwiduée. Jèe panuâ medarijè diri ê pwi popai bèeni, ba na jè udò, [ma tâa tâjè ê *âji wâro]. 27 Êco na wà tèpa âboro Iérusaléma ma tèpa ukai kàra, âna càra caa câmogòori pâ, wà Iésu, âna é me, ba na jè udò. Càra caa tâmogòori ê popai na rà ina béaa wà tèpa péroféta; ê popai na rà mu pûra diri na ê pâ tòotù pwicîri! Êco na rà pacoo ê popai-bà, na rà pwa ma é bà wà Iésu.
28 Mataio 27.22–23«Â rà nye tâmogòori pâ, nye ticè na é pwa wà Iésu na pâri ma tétàmwereê goo. Êco na rà nye ilari jii wà *Pilato pâ, wâdé na é bà [naa goro *kurucé]. 29 Mataio 27.59–60Ba rà pacoo diri ê pâ namuru na ina naa gooé. Â gée na càùé, â rà naaê boo gée goro kurucé, â rà tòpòé naa na auipwàni.»
É pawâroé côwâ Pwiduée
30 «Êco na wà Pwiduée, âna é pawâroé côwâ, gée nabibiu kà tèpa bà. 31 Apostolo 1.3,8Â naa na pâ tòotù na dau wâru, â é ipaarié taaci wà Iésu tà tèpa âboro na ia rà too ma wàé gée Galilée naa Iérusaléma. Â nabàni, âna rà jèe tèpa *paâjupâraê naa nabibiu kâra ê Ba Isaraéla.
32 «Â wàibà, âna bà picémara tàwà ê pwi *Picémara Wâdé bèepwiri. Ba é jèe mara ina béaa wà Pwiduée tà tèpa jojoorojè pâ ée mwa pwa jè muru. 33 Psaume 2.7 nabàni, âna é pwa ba kâjè tèpa naîrৠKâjè tèpa naîrà—é, Kà tèpa naîrà. [ma pàra tàpé mwara]. Ba é pwa ma é wâro côwâ wà Iésu.
«Jèe wii gooé, naa na béârailu kâra salamo kà Davita pâ:
[Wàéni popai kôo,
na go ina] nabà:
Gà pwina naîô,
Psaume 2.7
34 Ésaïe 55.3«Â wà Pwiduée, âna é pawâroé côwâ, gée nabibiu kà tèpa bà, ba na é cibwaa wâjué côwâ naa na auipwàni, â é cibwaa wai ma botére. Ba ée jèe mara ina wà Pwiduée pâ: Go mwa naa tàwà ê *aupwényunyuâari na go jèe mara ina tà Davita.Ésaïe 55.3
35 Psaume 16.10«Â âjupâra, ba é wii mwara wà Davita, naa na jè ére pâ:
Gà jèe pitòrigario
ma go pwi ênawéna'gà.
O câgà caa panuâ nyuâaô
ma é tâa na aubà.
O câgà caa panuâ naiio
ma o wai ma botére.
Psaume 16.10
36 «Wà ukai Davita, âna é nye tà piênawéna kà Pwiduée, tiagoro ê pai bà kêe, â é pacoo ê câbawâdé kà Pwiduée. Êco na é bà, â pwàniriê pwacèwii diri tèpa caa kêe, â é jèe wai ma botére naa na auipwàni. 37 Êco na wà pwina é jèe pawâroé wà Pwiduée, âna câé caa wai ma botére.»
É pame pai pwanauri èpà kâjè
38-39 Roma 10.4«Wâdé na guwà tâmogòori bwàti, co tèpa jènereô, pâ, bà picémara tàwà nabà ê pai pwanauri èpà naa na nee Iésu. Â nye gée gooé kaa, na tòpò pinaanapô naa nabibiu kâjè ma wà Pwiduée† Tòpò pinaanapô naa nabibiu kâjè ma wà Pwiduée—Côo note goo Roma 1.17., ba na jè tèpa âboro na jè tàrù na araé. Ba càcaa pâri, ê Naèà kà Moosé ma pwanauri ê èpà, ma nama jè tàrù. 40 Â guwà pwacôoco, ba péa tà tèepaa mariwà ê pwina rà jèe ina tèpa péroféta:
wâguwà tèpa ipwamainawà!
Go mwa papòwà,
â guwà jèpa ipiina!
Go o mwa pwa wakè kôo
na guwà bwaa wâro;
wakè na muugère
ma dau maina awé.
 wiàna wiâ tàwà,
â câguwà caa wâari.»
Habakuk 1.5
42-43 [Â ûna é ina diri pwiri wà Paulo, â] jèe nabwé ê ipitiri, â ru còobé ma Barnabas gée na i wâra pitapitiri. Â rà ilari jiiru wà tèpa âboro pâ, na ru mwa tòpò cè gòobàra ê popai kàru, na ê tòotù pwicîri noowê. Â wâru tàpé na rà pâra wiâru—wà tèpa Juif, ma tàpé na rà biirà naa goro ê pwapwicîri kà tèpa Juif. Â rà ipwa jèkutâ naima, â ru pagòorà ba na rà cimwü naa na *pimeaari imudi kà Pwiduée.
Ru pâdari tàpé na càra caa tèpa Juif
44 Na pwi tòotù pwicîri pâ côwâ, âna ipiti êdiri tèpa âboro na ville Antioche wâ Pisidie, ba na rà têre ê popai kà Pwi Ukai. 45 Ûna rà côo pwiri wà [tèpa pitûâ kà] tèpa Juif, â rà iboo goo wà Paulo, â rà tobapwâê ma inaê ba èpà. 46 Apostolo 3.26, 18.6Êco na ru ina ba gòo tàra wà Paulo ma Barnabas pâ: «Bu mara me mariwà ba wâguwà tàpé na, na guwà mara têre ê popai kà Pwiduée. Ûna guwà tüma, êkaa na, bu o biibu dà tàpé na càra caa tèpa Juif. Ba munaa càcaa kàwà ê *wâro dàra gòiri jaa Pwiduée?! 47 Ésaïe 49.6Ba wàéni ê pwina é jèe ina tâbà wà Pwi Ukai pâ:
Go tòpògà ma cùrugà.
Gà mwa pwéelaa kâra pâ Ba.
Ina târa gòropuu:
“É jèe me wà Pwi Ukai;
me nau pa-udòwà!”»
Ésaïe 49.6
Dau wâru tàpé na rà cèikî
48 Ûna rà têre pwiri wà tàpé na càra caa tèpa Juif, â rà dau ipwàdée. Â rà ina pâ: «Nye dau wâdé kaa ê popai kà Pwi Ukai!» Â rà cèikî wà tàpé na é jèe pitòrigarirà wà Pwiduée, ba na tà tàra ê wâro dàra gòiri jaaé.
49 Â napwa naa goo ê popai kà Pwi Ukai, âna é pâpitiri napô.
50 Êco na wà tèpa cicara Paulo ma Barnabas, âna rà pinaa ârapûru wà tèpa âboro, ba na rà tubaèpà tàru ma pacòobéru. Wàilà âna tèpa ijiao kâra napô, ma pàra ilàri na wâdé tàra ê pwapwicîri kà tèpa Juif, â na pi-inarà ba wâdé na pwi napô-bà. Â rà pacòobéru gée napô kàra. 51 Mataio 10.14; Apostolo 18.6Â ru tauri ê dàuru puu goro âru‡ Tauri ê dàuru puu goro âru—Pai ina wèe pâ, o càcaa pûra naa gooru cè pwina o tèepaa marirà., â ru pâra naa na ville Iconium.
52 Â wà tèpa cèikî na rà tâa Antioche, âna dipitirirà ê Nyuâaê Pwicîri, â é nama rà dau ipwàdée.
13:2 Apostolo 9.15
13:3 Apostolo 6.6
13:4-5 Apostolo 12.12, 15.39
*13:6 Élymas naa na grec—Popai gée na nee tii 8.
†13:9 Saulo; Paulo—Nee naa na hébéru pâ: Saulo, nee naa na grec pâ: Paulo.
13:11 Apostolo 9.8
13:13 Apostolo 15.38
13:17 Exode 1.7, 6.6, 12.51
13:18 Nombres 14.34; Deutéronome 1.31
‡13:18 É pa-ijarà—é, É pidàpwicâariê naa goorà.
13:19 Deutéronome 7.1; Josué 14.1
13:20 Juges 2.16; 1 Samuel 3.20
13:21 1 Samuel 8.5,19, 10.20–24
13:22 1 Samuel 13.14, 16.12; Psaume 89.21
13:23 2 Samuel 7.12–16
13:24 Mataio 3.1–2
13:25 Ioane 1.20,27
13:28 Mataio 27.22–23
13:29 Mataio 27.59–60
13:31 Apostolo 1.3,8
13:33 Psaume 2.7
§13:33 Kâjè tèpa naîrà—é, Kà tèpa naîrà.
*13:33 Wàéni popai kôo na go ina nabà… Grec: Nabà, âna gà jèe pwi naîô, â go jèe pwi caa'gà. Naa na tii Salamo (Psaumes), âna é ina wà Pwiduée ê popai bèepwiri tà pwi Mesia kêe, ûna é pwa ma é Pwi Ukai kâra diri ê pâ muru. (Wà Paulo, âna é paari pâ wà Iésu Kériso, âna pwi Mesia.)
13:34 Ésaïe 55.3
13:35 Psaume 16.10
13:38-39 Roma 10.4
†13:38-39 Tòpò pinaanapô naa nabibiu kâjè ma wà Pwiduée—Côo note goo Roma 1.17.
13:41 Habakuk 1.5
13:46 Apostolo 3.26, 18.6
13:47 Ésaïe 49.6
13:51 Mataio 10.14; Apostolo 18.6
‡13:51 Tauri ê dàuru puu goro âru—Pai ina wèe pâ, o càcaa pûra naa gooru cè pwina o tèepaa marirà.