CHILONGU CHA NYANYI CHIYANDIKIWILI NA
LUKASI
ULONGULELU
Chilongu ngimu wayandikili Lukasi ndi chimu gati ya fitabu mchechi fya lilaghanu lya shonu yifihimulila ngalilu ya Yesu Kilistu. Kila chitabu chimu chikukemiwa “Injili,” mana yaki ndi “chilongu cha nyanyi.” Fiyandikiwa na Mateyi na Maliku na Lukasi na Yohani pasovili Yesu. Lukasi ayandikili milandu ya ngalilu ya Yesu hela ha, lakini wuwula wula ayandikili milandu yivagolili vandundami va Yesu pasovili na pashukukili, muchitabu chivachikema Figoli fya Vandundami. Kwahela mundu yamanyili nakaka chipindi chilongu ngimu wayandikili Lukasi chayandikiwili awu chiyandikiwa koti, lakini yivapwembukili vatangalili vakujumila kucha pamongapa chiyandikiwa mumyaka milongu saba kukandila pawonikili Yesu.
Yayandikili chitabu ndi Lukasi mweni aveli mganga. Ndambu ya nyandikilu yaki na ndambu ya ng'ombelu yaki ya filongu yikulangusha mweni mundu yapwembukili. Lukasi adayileyi ayandiki chamanyili nakaka mungalilu ya Yesu, pawomba ndambu milandu ngimu wuyifumbukili, ili vangi vaweshi kumanya pavasoma chitabu Lukasi 1:1-3. Mweni aveli Muyawudi ha Vakolosayi 4:10-14 na ayandikili kwa ndambu kucha vangutungu va Vayawudi vakuwesha kumanya. Ayi yikuwoneka lipala kwa ndambu yahimulili fishovi fya Vayawudi Lukasi 1:8.
Chilongu Cha Nyanyi cha yandikili Lukasi chiyifwana munu na chitabu cha Mateyi na Maliku, kwanongwa fikuhimulila chindu chichila kwa ndambu yiyila. Gati ya fitabu fitatu, Lukasi akulangusha milandu yitangalili nendu kumwilata Yohana mbatisha. Lukasi wuwula wula akuvilishili kwilata upomelu sula ya 3:3, 11:4, 17:3-4, 23:34, 24:47 na kudadava sula 3:21,5:16, 6:12, 11:1-12, 22:32.
Fivelili mugati kwa chikata
Lukasi akuchimanyisha chilongu chaki na akuhimulila kwanongwa liki achiyandikili sula ya1:1-4
Pambeli akuhimulila kuwoneka kwa Yesu na ndambu yatandiwili kwa ngimbaniku sula ya 1:5-4:13.
Kwa mwambu mkomi wusighalili wa chilongu sula ya 4:14-21:38, Lukasi akuwomba kwilata figoli nendu miwujawuja yagolili Yesu na findu fyawulili.
Pambeli musula mbili sha kumalilila 22-24, kahimulila ndambu Yesu wasovili na wavamsikili na washukukili kula kwa yivasovili.
Kushukuka, kuvafumbukila vandu na kutoliwa kumbindi kwa Bambu Yesu. Sula ya 24:1-53
1
1 Mkomi Teofili,
Vandu vatangalili vayesha fivaweshili kuyandika findu yifibwitukili pagati ya yufwi. 2 Yivayandikili vatuwombilili na vafitovilela findu afi kukandila pafikandilili na vandumindumi va Chilongu cha Nyanyi. 3 Topi, mkomi Teofili, kwanongwa nembesha findu afi kwa chiganu kukandila pafikandili, ng'ona nyanyi nguyandikili kwa fisingu findu afi yifibwitukili. 4 Ili muweshi kumanya nakaka kwilata findu fila fimuwuliwili.
Kutunga kuwoneka kwa Yohani Mbatisha
5 Majuva vala Helodi paghaveyi mutwa wa Uyawudi, kwaveli na mtambika yumoyu, litawa lyaki Sakaliya, wa chipinga cha vatambika cha Abiya. Mdamundu afumili mulukolu lwa Haluni, litawa lyaki Elisabeti. 6 Vosi vavili vaveli vanyanyi na vagolili findu fimunowishili Chapanga kwa kukamula Malawu vosi va Bambu. 7 Vaveli na mwana ha, kwanongwa Elisabeti aveli muwumba. Vosi vavili vaveli vagogolu munu.
8 Lijuva limu, Sakaliya aveli akugola chichuku chaki cha kutambika munyumba ya Chapanga, kucha chishovi chaki chipindi cha kuyanga chichuku chaki. 9 Kucha pachiveli chishovi cha vatambika, do yamponikilili Sakaliya kuyenda munyumba ya Bambu kututumisha ubani, topi kayingila. 10 Chipindi patutumisheyi ubani, vandu vosi vaveli panji pavamdadavili Chapanga.
11 Makungu wa Bambu kamubwitukila, kawoloka mwambu wa mlilu wa pala pa fyalu vya kututumishila ubani. 12 Sakaliya pamwonili makungu kasisima, chipwembu chimwingila. 13 Lakini makungu kamuwombela, “Kotoo kutila Sakaliya! Chapanga kapikanila kudadava kwaku. Mdawaku Elisabeti dakuleleli mwana mlumi na yuwi dawumukemi litawa lyaki Yohani mbatisha. 14 Na yuwi dawuvi na seku nendu na dausekeleli na vandu vatangalili davavi na seku kwa kuwoneka kwaki! 15 Kwa hoshu sha Bambu daghavi mundu mkomi. Dalandi ha difwayi wala chindu chochosi cha kulovela. Mfuki Mng'alili damumemi kufuma munda ya mamundu. 16 Mweni davajoveshi vandu vatangalili va Isilaeli na Bambu wawu Chapanga. 17 Damuwombeli Bambu, kandi daghavi na mfuki na liwovi kucha Eliya mbuyi wa Chapanga. Davajoveshi pamu kandi vatati na vana, davawuyishi vandu vaveli na lukilu vavi na hoshu sha nyanyi kucha vandu vampikanisha Chapanga, davagoli vandu vayitandili kumuyanga Bambu.”
18 Sakaliya amudashili makungu, “Dandivi na chiganu liki kwa afi? Nenga gogola nahau na mdala wangu kagogola.”
19 Makungu kayangula, “Nenga Gabulieli ndumindumi wa Chapanga, ndi yandumili nyisi kavawombela achi chilongu cha nyanyi. 20 Kujumila ng'odu filongu fyangu, ponopa dawuvi ngadeta, mbaka lijuva lila afi dafigoleki na dafibwituki kwa chipindi chaki.”
21 Na vandu vala vamvetileyi Sakaliya vakayikang'anikeyi, “Mbona kayikala nendu mula munyumba ya Chapanga?” 22 Pafumili panji kalemwa kudeta nawu vandu vala, akalangusheyi kwa mawoku hela na vandu vakacheyi Chapanga kamlangusha chindu paghaveyi munyumba ya Chapanga.
23 Chipindi cha kuyanga kugola chichuku cha kunyumba ya Chapanga payipelili, kawuya kayaki. 24 Pambeli Elisabeti mdala wa Sakaliya kapata yinda ayikalili pakaya myesi muhanu, kayidetela, 25 “Ponopa Bambu kang'onela lusungu, kang'ushila soni shangu kwa vandu.”
Kuwoneka kwa Yesu kulanduliwa
26 Mwesi wa sita wa yinda ya Elisabeti, Chapanga kamulayisha Gabulieli makungu ayendi Nasaleti mumbwani ya Galilaya. 27 Avelili na filongu fya kumuwombela mdadala muyenji litawa lyaki Maliya, nondi ya Yosefu, wa lukolu lwa Mutwa Dawudi. 28 Makungu kamuyendela na kumujambusha, “Hawije! Bambu kava na yuwi, kakugayila usangi!”
29 Maliya papikanishili filongu fya makungu kasisima munu kayihola, “Filongu afi fina mana liki?” 30 Makungu kamuwombela, “Kotoo kutila Maliya, Chapanga kakugayila usangi. 31 Daumleli mwana mlulumi na yuwi dawumkemi litawa lyaki Yesu. 32 Mweni daghavi mkomi na dakemiwi mwana wa Chapanga Mkomi, Bambu Chapanga damugoli ghavi Mutwa kucha Dawudi mbuyi mundu. 33 Daghavi mutwa wa lukolu lwa Yakobi jola na wutwa waki daupeli ng'odu!” 34 Maliya amdashili makungu, “Milandu ayi dayivi wuliwuli, kunu nenga ngalihela kutang'ana na mlumi?”
35 Makungu kamuyangula, “Mfuki Mng'alili dakusunukili na liwovi lya Chapanga mkomi dalikugubiki kucha lisisi, ponopa mwana ang'alili dawoneki dakemiwi, mwana wa Chapanga. 36 Loli, hata Elisabeti mlongu waku vandu vadetili aweshi ha kulela, ponopa kana yinda ya myesi sita na mweni mgogolu nawula. 37 Kwa hela chindu Chapanga chalemwa.”
38 Maliya kayangula, “Nenga ndumindumi wa Bambu, chigoleki kwa nenga nga wudetili.” Pambeli yula makungu kawuka.
Maliya akumtyangila Elisabeti
39 Majuva vavala vala, Maliya kawopa mwanja kalopokesha mbaka luvagha lumolu luvelili kufidunda fya Yudeya, 40 aku ayingilili munyumba ya Sakaliya na kumujambusha Elisabeti. 41 Elisabeti papikanishili jambushilu ya Maliya, mwana chali ajumbili mumunda yaki. Elisabeti amemili Mfuki Mng'alili. 42 Elisabeti kadeta kwa lishu likomi, kunemeliwa kupita vadala vosi na mwana dawumleli kanemiliwa. 43 Nengapa ghani mbaka mawu waki Bambu wangu kayisa kundyangila kayangu? 44 Ngukuwombela, pambikanishili paudeta, mwana chali mumunda yangu kalilimuka kwa seku. 45 Nakaka kunemeliwa kwanongwa kujumila fila Bambu fyakuwombilili dafigoleki.
Lumbombu lwa Maliya
46 Maliya kadeta,
“Ndima yangu yikumjuma Chapanga,
47 mundima yangu mukusekelela kwanongwa ya Chapanga mlowola wa nenga.
48 Kang'onela lusungu nenga ndumindumi waki mshisha moyu,
kufumila ponopa, vandu vosi davangemi muna seku.
49 Kwa nongwa Chapanga muna liwovi kagolela milandu mikomi,
litawa lyaki ling'alili.
50 Akuvalangushila vandu lusungu kufuma lukolu mbaka lukolu,
kwa vandu yivamtila Chapanga.
51 Kagola milandu mikomi kwa liwoku lyaki.
Kavavinga vaveli na lukilu pamu na hoshu shawu.
52 Kavasunusha vatwa vaveli na liwovi mufigoda fyawu
kavakwelesha vayidedikili.
53 Vaveli na njala kavakutisha findu finofu,
valundamali kavawusha mawoku hela.
54 Kamtanga Isilaeli ndumindumi waki, payihola lusungu lwaki,
payihola lusungu lwaki,
55 Ngimu wavawombilili vavaha vetu Ibulahimu
na fileli fyaki jola!”
56 Maliya ayikalili na Elisabeti kwa myesi mitatu, pambeli kawuya kaya yaki.
Kuwoneka kwa Yohani Mbatisha
57 Chipindi cha kulela Elisabeti chafikili, kamlela mwana mlumi. 58 Vajofi na valongu mundu pavapikanishili kucha Chapanga kamulangusha lusungu lwaki lukomi, wosi vasekelela pamu na mweni.
59 Mwana paghaveyi na lijuma limu, vayisa kumudumula jandu. Vakadayileyi kumkema Sakaliya, litawa lya tati mundu. 60 Kumbi mamundu adetili, “Ng'odu, litawa lyaki datumkemi Yohani mbatisha.”
61 Vala vamuwombela, “Mbona kwahela mundu mulukolu lwenu yavelili na litawa ali?” 62 Topi vamkupisha tati mundu, ili vamdashi akadayileyi mwana waki vamkemi litawa liki.
63 Mweni kavaluva chibawu ayandiki, kayandika naha, “Litawa lyaki Yohani mbatisha.” Vosi vayikanganika. 64 Bahala pala, mlomu na lulimi lwaki Sakaliya fifuwuka, kakanda kuywanga pamjuma Chapanga. 65 Lyogha livayingila vandu vosi va pabehi yaki milandu ayi yikwila kosi kula kufidunda fya Yudeya. 66 Vapikanishili milandu ayi, vayihola mundima shawu, pavadeta, “Mwana ayu daghavi mundu wa wuliwuli?” Kucha nakaka liwovi lya Bambu Chapanga naliva pamu na mweni.
Lumbombu lwa Sakaliya
67 Sakaliya tati mundu Yohani kamema Mfuki Mng'alili, kadeta umbuyi awu kufuma kwa Chapanga.
68 Tumujumi Bambu, Chapanga wa Isilaeli
loli kavayisila na kuvakombola vandu vaki.
69 Katugayila wakutugombola yagangamalili,
mulukolu lwa Dawudi ndumindumi waki.
70 Ajangili kukandila dahili kwa deha ya vambuyi vaki vang'alili.
71 Kucha akutugombola mumawoko va vachimdwama vetu
na kufuma mumawoku va vosi yivavelili na maya na yufwi.
72 Adetili davavawoneli lusungu vagogolu vetu
na kulikumbuka lilaghanu lyaki ling'alili.
73 kwilapa kwayilapili kamwilapila Ibulahimu mbuyi wetu.
74 Kadeta, datugomboli mumawoku va vachimdwama vetu,
tupati kumtundamila ngajila kuva na lyova.
75 Tuvi vang'alili na vandu goleki
majuva vosi va kuyikala mumlima.
76 “Yuwi mwana wa nenga davakukemi,
mbuyi wa Chapanga mkomi,
dawumulonguleli Bambu Chapanga kumvendela deha yaki.
77 Dawuvawombeli vandu kucha davagombolewi
kwa kuvawushila sambi shawu.
78 Chapanga wetu mshishamoyu na muna lusungu
datumulikili na limbamba kufuma kumbindi kwa Chapanga,
79 Davang'alikili vosi vayikala mulwisa totolu,
ayongeshi mawulu vetu tuyifikili deha ya kusika.”
80 Mwana akulili, mvili na ndima. Ayikalili kuchivala mbaka lijuva payilangushili lipala kwa vandu va Isilaeli.