Ma Mʉweni Sulumani ya Lʉk àbəki ni
Ere ye ti məɗəmki ka Ma Mʉweni Sulumani ya Lʉk àbəki ni
Maslaŋa ya ti àbəki wakita ge Lʉk ni àɗafay slimi gayaŋ a wakita ni bu ndo. Ku tamal nahkay nəŋgu ni, kwa ka mənjəki gani ndam ga Yezu ɗek tə̀səra àbəki ti Lʉk bay ya tàgrakabu tʉwi akaba Pol ni (2 Timote 4.11). Mə̀səra, bay ya àbəki wakita ge Lʉk ni ti àbəki Tʉwi ga ndam asak ga Yezu day naŋ gani (Lʉk 1.1-4, Tʉwi 1.1). A Tʉwi ga ndam asak bu àɗəm « leli » (16.10-17 ; 20.5-15 ; 21.1-18 ; 27.1–28.16), nahkay mə̀səra bay ya àbəki wakita ni tə̀sawaɗa akaba Pol a.
Lʉk àbiki wakita gayaŋ cʉeni ni ana Teyʉfil (1.3). Way Teyʉfil way ti mə̀sər do ; slimi gayaŋ ni awayay aɗəmvaba « Bay ya ti awayay Melefit ni. » Lʉk azalay naŋ « gəɗakani goro » : bi naŋ bay ge elimeni, bi àpəl siŋgu ga magraya wakita na ti naŋ ; àfəkia ahàr ka Yezu a, ay Lʉk àbiki wakita ti mîci pakama àki ka Yezu lala (1.4). Lʉk awayay ti mis ɗek tə̂sər pakama àki ka Yezu lala.
Lʉk àsəra ma Gres a lala, àbəki ti akaɗa ga ndam məsər zlam ya təbəki wakita ka sarta ga Yezu ni. Awayay ti mis tə̂sər ere ye ti àgravu ni àgrava eɗeɗiŋ eɗeɗiŋena, nahkay àɗafay slimi ga bəbay ya təgur haɗ ka sarta gani ni (1.5 ; 3.1) ; ka sarta gani nani mis tacal vi ti àna slimi ga bəbay nahkay.
Lʉk àŋgəhaɗ ere ye ti Yezu àgray akaba àɗəm ni akaɗa ga ata Meciyʉ nday ata Mark ya tàŋgəhaɗ ni : Yezu ànjəki ke tʉwi gayaŋ ka haɗ Gelili, òru gwar a Zerʉzalem. Ay akaɗa ge Meciyʉ ya àgray ni Lʉk day ànjəki ti ke miwi ga Yezu (1-2) ; ka məlaŋ nani akaba ka məlaŋ ndahaŋ àŋgəhaɗ zlam ya ti naŋ naŋani ècifiŋa kè mis ndahaŋ a, èjeŋgey a wakita ndahaŋ bu ndo ni (1.3).
Ga Yezu ya àhəŋgalay Melefit ni ti ata Meciyʉ nday ata Mark tàŋgəhaɗa ma gana, ay ti Lʉk àŋgəhaɗa àtama gatay na (3.21 ; 5.16 ; 6.12 ; 9.18, 28-9 akaba ndahaŋ). Àɗafa tʉwi ga Məsuf Njəlatani ya àgray na daya (1.35, 41, 67 ; 2.25-27 ; 3.16, 22 ; 4.1, 14, 18 ; 10.21 akaba ndahaŋ). Àŋgəhaɗ ahəmamam wál ndahaŋ tàɗəbay Yezu, Melefit day àhəŋgay tay ni (1.39-56 ; 7.37-50 ; 8.2 ; 23.27-28, 49 ; 24.1), akaba ahəmamam Yezu awayay ndam talaga ni (4.18 ; 6.20 ; 7.22 ; 11.41 ; 12.23 ; 14.13, 21 ; 18.22 ; 19.8 ; 21.2-3). Àŋgəhaɗ ahəmamam Yezu awayay ndam magudar zlam ya tambatkaba majalay ahàr gatay a ni daya (5.32 ; 7.34, 37-50 ; 15.1-7, 10 ; 18.13-14 ; 19.7-10).
1
Pakama ya Lʉk ànjiki ana Teyʉfil ni
1 Nəbukki wakita hini ana nak, Teyʉfil goro ni.
Nəhuk nahəma, mis kay tàkaɗva, tə̀bəkia zlam ya ti tàgravu e kiɗiŋ geli bu na ka wakita. 2 Wuɗaka tə̀bəki zlam gani nani ti mis ndahaŋ tə̀hibiya ana leli a àndava. Nday ya ti tə̀hi ana leli ni tìpibiya ere ye ti àgravabiya kwa ka mənjəki gani àna eri gatay gatayana. Nahkay zla ti tʉwi gatay ègia ga məhi pakama ge Melefit ana mis a. 3 Ègia mis ndahaŋ ni tə̀bəkia wakita gatay na nahəma, nu day àɓəlafua nawayay nəbukki pakama gani ka wakita, Teyʉfil gəɗakani goro ni. Nawayay nəslamalakabu pakama gani lala, aɗaba nə̀cahakabá ere ye ti àgravu na ɗek, kwa ka mənjəki gani. 4 Nagray nahkay aɗaba nawayay ti kə̂sər pakama ya kìci ni ti pakama ge jiri eɗeɗiŋ.
Məslər ge Melefit àɗəm etiwi Zeŋ bay məbaray mis
5 Ka sarta ya *Erot naŋ bay gəɗakani ga haɗ ga ndam *Zʉde nahəma, zal nahaŋ àbu, naŋ bay *maŋgalabakabu mis akaba Melefit, slimi gayaŋ Zakari. Naŋ ge dini ga Abiya. Wal gayaŋ day wur huɗ ga *Aroŋ, slimi gani Elizebet. 6 Nday cecʉeni ndam jireni kè eri ge Melefit, təgəskabu *Divi ga Bay Melefit ya tə̀bu məbəkiani a wakita ge Mʉwiz ni bu ni, tagray ere ye ti Melefit awayay ti mis tâgray ni ɗek. Nday gani mis tə̀ŋgətfəŋa zlam magudarani kà tay a do. 7 Ay ti tìwi bəza ndo, aɗaba Elizebet naŋ dəgəlani mək nday cecʉeni tìgia medewel a àndava.
8 A vaɗ nahaŋ Zakari naŋ àbu agri tʉwi ana Melefit a *ahay gəɗakani ge Melefit ni bu, aɗaba ahar ge tʉwi ga ndam ge dini gayaŋ ènjʉa. 9 Kəlavaɗ ndam maŋgalabakabu mis akaba Melefit ni tihindi Melefit ti mâdaba mis a bəlaŋ e kiɗiŋ gatay ba, ti maslaŋa nani ahuriyu kà mahay ga məlaŋ *njəlatani ni ga mazəbay haf ya ezi akaɗa ge tersel ni : ka fat nani ti Melefit àdaba Zakari a. 10 Sarta ga mazəbay haf ni àra ènjia ti àhuriyu a ahay ni vu. Mis ndahaŋ dal-dalani ni ti ni nday a dalaka bu, tə̀bu tahəŋgalay Melefit. 11 Eslini *məslər ge Melefit àŋgazlivu : məslər ni jika gwar kà ahar ga ɗaf ga zlam ya ti tazəbaki haf ya ezi àcər ni. 12 Zakari nakəŋ àra èpia məslər ge Melefit na ti àbivaya aŋgwaz a, àtia ɓəruv a. 13 Naŋ àbu agray aŋgwaz nahkay nahəma, məslər ge Melefit ni àhi : « Kàgray aŋgwaz ba, Zakari, aɗaba Melefit ècia gayak ya kàhəŋgalay naŋ na. Nahkay wal gayak Elizebet emiwʉkaya wur zalana, akədi slimi gani Zeŋ. 14 Etiweya wur na ti akəmərvu dal-dal àsaɓay, mis kay day atəmərvu ka ya ti etiweya naŋ a ni. 15 Aɗaba mam, naŋ gani emigi mis gəɗakani kè eri ge Melefit. Emisi zum akaba zlam mawəsani ɗay-ɗay do ; kwa naŋ a huɗ ga məŋani bu *Məsuf Njəlatani àniviyu a məɓəruv bu dal-dal. 16 Amahəŋgarbiyu bəza ge Izireyel kay afa ga Bay Melefit gatay ti tə̂fəki ahàr keti. 17 Amara kama ge Melefit ga məhi ma ge Melefit ana mis a. Melefit aməvi Məsuf akaba njəɗa akaɗa ya àvi ahaslani ana bay mahəŋgaray pakama gayaŋ Eli ni. Amagray tʉwi ga maŋgalabakabu ata bəŋ ga bəza akaba bəza gatay ; mis ya tìciiki slimi ana Melefit do ni amahəŋgarbiyu tay ti tə̂jalay ahàr akaɗa ga ndam ya ticiiki slimi ana Melefit ni. Nahkay amaslamalikabu mis ana Bay geli ga məgri tʉwi. »
18 Eslini Zakari nakəŋ àhəŋgrifəŋ, àhi : « Anəsər ma gayak ya kə̀ɗəm ni ti jiri ti ahəmamam ? Aɗaba nihi leli cʉeni ata wal goro mìgia medewel a ni. » 19 Eslini məslər ge Melefit nakəŋ àhəŋgrifəŋ, àhi : « Nu Gabriyel, nu nə̀bu kè meleher ge Melefit kəlavaɗ. Àslərkukbiyu nu ti nə̂huk ma sulumani ya kìci ni. 20 Nihi ti akazlapay koksah, akəɗəm ma va do, si ere ye ti nə̀huk ni amagrava day, aɗaba kə̀gəskabu pakama goro ndo. Nəhuk nahəma, ere ye ti nə̀ɗəm ni ti amagravu àna vaɗ gani. »
21 Ka sarta ya Zakari naŋ a ahay bu ni ti mis ya a dalaka bu ni tə̀bu tajəgay naŋ. Àra àpəsviya a məlaŋ *njəlatani ni va ti àhəlia ahàr ana tay a. 22 Ka ya ti àhəraya ni ti èsliki məɗəm ma va do. Nahkay mis ni tə̀səra èpibiya araŋa a məlaŋ njəlatani ni ba. Naŋ nakəŋ àzlapay koksah, adaɗi ahar ana tay ciliŋ.
23 Nahkay naŋ àbu agri tʉwi ana Melefit. Sarta ge tʉwi gayaŋ ni àra àndava ti àsləka òru a magam gayaŋ. 24 Kələŋ gani wal gayaŋ Elizebet àzay huɗ. Àra àza huɗ na ti ànjəhaɗ a ahay bu kiyi zlam, àhəraya e mite va ndo. Àɗəm : 25 « Ere ye ti àgrakuvu ni ti tʉwi ga Bay Melefit goro. Nihi ti àjənakia nu a, àzəkua mimili kè eri ge mis a. »
Məslər ge Melefit aɗəm etiwi Yezu
26 Ka ya ti Elizebet naŋ a huɗ kiyi muku nahəma, Melefit àslərbiyu məslər gayaŋ Gabriyel a kəsa nahaŋ vu. Kəsa nani ti təzalay Nazaret, ka haɗ *Gelili. 27 Àslərkibiyu ka wur dahalay nahaŋ, slimi gayaŋ Mari. Wur dahalay nani ti tə̀via ana zal nahaŋ a ; slimi gani Zʉzef, naŋ wur huɗ ge Devit. Ay ti àzay naŋ faŋ ndo. 28 *Məslər ge Melefit nakəŋ àrəkioru ka wur dahalay ni, àhi : « Nəgruk sa. Nak ti Melefit awayay kur, agruk sulum gayaŋ. Bay Melefit naŋ àbu akaba kur. » 29 Wur dahalay ni àra ècia sa ga məslər ge Melefit na ti àhəlia ahàr a. Àhi ana ahàr ahkado : « Sa ga mam nahkay mam ? » 30 Eslini məslər ge Melefit nakəŋ àhi : « Kàgray aŋgwaz ba, Mari, aɗaba kə̀ŋgəta zlam sulumana afa ge Melefit a. 31 Kara kazay huɗ wuɗak. Nahkay kara kiwi wur zalani, akədi slimi gani Yezu. 32 Wur nani emigi mis gəɗakani. Melefit naŋ agavəla driŋ aməɗəm wur nani ti Wur gayaŋ. Bay Melefit aməfiyu naŋ a bay ge Devit bəŋ ga bəŋani ya àzum ahaslani ni vu, 33 aməgur bəza huɗ ge Zekʉp ga kaŋgay-kaŋgayani, bay gayaŋ amandav ɗay-ɗay do. »
34 Eslini Mari àhi : « Nu nə̀sər zal do ni ti, anazay huɗ gani ti ahəmamam ? » 35 Məslər ge Melefit ni àhəŋgrifəŋ, àhi : « *Məsuf Njəlatani amərəkuka, Melefit naŋ agavəla driŋ amagray ti kânjəhaɗ a njəɗa gayaŋ bu akaɗa ya kanjəhaɗ e zʉhweri ga məŋgəhaf bu ni. Nahkay wur ya ekiweya ni naŋ njəlata, Melefit amazalay naŋ Wur gayaŋ. 36 Nihi Elizebet wur ga ndam gekʉli ni, naŋ ya ti mis tə̀ɗəm naŋ dəgəlani ni, ku ègia medewel a nəŋgu ni àza huɗ a kiyi muku, wur zalani àniviyu. 37 Aɗaba mam, ere ye ti Melefit èsliki magrani do ni ti àbi. » 38 Mari nakəŋ àra ècia ma gayaŋ na ti àhi : « Nu ti nu wal məgri tʉwi ana Bay Melefit. Ere ye ti kə̀hu ni mâgrakuvu ti ! » Eslini məslər ge Melefit ni àsləka, àmbərbu naŋ.
Mari naŋ àbu afa ge Elizebet
39 Ka sarta gani nani Mari àsləka, àcəloru ke weceweceni gwar a həma vu, a kəsa nahaŋ vu ka haɗ *Zʉde. 40 Òru ènjʉa ti àhuriyu a ahay vu afa ga Zakari, àgri sa ana Elizebet wal ga Zakari ni. 41 Elizebet àra ècia sa ga Mari na ti wur ya ti a huɗ gayaŋ bu ni àdaɗay. Eslini *Məsuf Njəlatani èsliva a vu vu ana Elizebet a, 42 mək naŋ nakəŋ àdiki ana zlahay kay kay, àɗəm : « Nak ti Melefit àgruka zlam sulumana àtama ga wál ndahaŋ na ɗek. Àgria sulum ana wur gayak ya a huɗ bu na daya. 43 Nu way ti məŋ ga Bay goro mâra afa goro a way ? 44 Ka ya ti nìci sa gayak ni ti wur ya a huɗ goro bu ni àdaɗa àna məmərana. 45 Nak kə̀bu àna məmərani aɗaba kə̀fəkia ahàr ka Bay Melefit a, kə̀səra amagray ere ye ti àhuk aməgruk ni. »
Mari àzləbay Melefit
46 Eslini Mari nakəŋ àɗəm ahkado :
« Àna məɓəruv goro ɗek nəɗəm Bay Melefit goro naŋ gəɗakani dal-dal,
47 nu nə̀bu àna məmərani kay aɗaba Melefit naŋ àbu ahəŋgay nu ;
48 aɗaba mam, nu nìsli araŋa do, nəgri tʉwi ana naŋ, ay ti àjalakua ahàr a.
Nahkay kwa kani mis ya tə̀bu ni ɗek atəɗəm nu nə̀bu àna məmərani dal-dal ga kaŋgayani.
Mis ya etiwi tay kama ni ɗek day atəɗəm nahkay.
49 Atəɗəm nahkay aɗaba Melefit esliki magray zlam ɗek, àgrua zlam gəɗákana.
Melefit ti naŋ njəlata !
50 Ndam ya tabəhaɗi mirdim ni ti awayay tay,
agri sulum gayaŋ ana tay akaba ana bəza huɗ bəza huɗ gatayani.
51 Àgra tʉwi ga njəɗa àna ahar gayaŋ a ;
ndam ya ti zlabay àniviyu ana tay ni ti àgrikaba ahàr ana tay a kway-kwayay.
52 Bəbay day àhəlaba tay a bay gatay ba ;
ndam ya ti tìsliviyu a mis vu do ni ti àhəlaya tay agavəla.
53 Ndam ya ti lʉwir àwər tay ni ti àvia zlam sulumana ana tay a, tə̀rəha àna naŋ a ;
ndam ge elimeni ti ni àgara tay a, tàsləka ahar gatay zlam zlam.
54 Ndam *Izireyel ti nday ndam məgri tʉwi ana Melefit, nahkay àjənakia tay a ;
sulum gayaŋ ya àɗəmbiyu aməgri ana tay ni àgəjazlki ahàr ndo.
55 Sulum gani nani ti àhibiya ma gana ana ata bəŋ geli ahaslana,
àɗəm aməgri ana Abraham akaba ana bəza huɗ gayaŋ ga kaŋgay-kaŋgayani. »
56 Mari àra àzləba Melefit a nahkay ti àpəsiyu afa ge Elizebet agray kiyi mahkər ; kələŋ gani àsləkabiya, àra a magam a.
Tìwi Zeŋ bay məbaray mis ni
57 Kiyi ge Elizebet àra ènjia ti èweya wur zalana. 58 Àra èweya wur na ti àmərva : ndam mahay gayaŋ akaba ndam gayaŋ tàra tìcia Melefit àgria sulum gayaŋ a ti nday day tə̀mərva. 59 Wur ni àra àgra vaɗ azlalahkər a nahəma, mis tàra ge *mekeli kʉɗi a. Tàra tèkelia kʉɗi na ti tawayay tədi slimi ga bəŋani Zakari. 60 Ay ti məŋani àɗəm : « Aha, kàzalum naŋ nahkay ba, slimi gayaŋ Zeŋ. » 61 Tàra tìcia ma ga wal na ti tə̀hi : « Maslaŋa àbi e dini gayak bu təzalay naŋ Zeŋ bi timey. » 62 Nahkay tə̀daɗi ahar ana bəŋ ga wur ni, ti mə̂ɗəfiaya slimi ya naŋ awayay mədiani ana wur ni ana tay a. 63 Mək Zakari nakəŋ èhindifiŋa pələŋgaf kà tay a. Tàra tə̀zibiya ti àbəki : « Slimi gayaŋ Zeŋ. » Gayaŋ ya àra àbəkia nahkay ni ti àgria ejep ana mis na ɗek. 64 Ka gani nani Melefit àhəlikaba ma ana Zakari nakəŋ a, àzlapay hʉya, àdi ana mazləbay Melefit. 65 Ere ye ti àgravu ni ti àsia aŋgwaz ana ndam mahay gayaŋ na ɗek. Ma gani nani àhəndoru ka haɗ *Zʉde a kəsa ya ka həma ni vu ɗek. 66 Ndam ya tìcia pakama nana ni ɗek ti tə̀bu təjalaki ahàr, tə̀ɗəm ahkado : « Wur nani ti emigi mam ? » Wur ni ti njəɗa ge Melefit àbu akaba naŋ eɗeɗiŋ.
Zakari ahəŋgri ma ge Melefit ana mis
67 Eslini *Məsuf Njəlatani èsliva ana Zakari bəŋ ga wur na a vu va. Nahkay àhəŋgaraya pakama ge Melefit a, àɗəm ahkado :
68 « Mazləbay Bay geli, Melefit ga ndam *Izireyel ni,
aɗaba àra àmənjaya ndam gayaŋ a, àmba tay a.
69 Melefit àslərbiya bay njəɗa-njəɗani ga mahəŋgay leli a.
Bay njəɗa-njəɗani nani ti wur huɗ ge Devit bay məgri tʉwi ana Melefit ni.
70 Pakama gani nani ti àhibiya ana ndam njəlatani ya tahəŋgaray *pakama gayaŋ ahaslani na,
mək nday day tə̀həŋgria ana mis a.
71 Àɗəm amahəŋgafəŋa leli kà ndam ezir geli a,
ti ndam ya tàwayay leli do ni tìsliki ke leli va ba.
72 Àgria sulum gayaŋ ana ata bəŋ geli a,
àjalakia ahàr ka pakama gayaŋ ya àwəlkabu akaba tay na.
Pakama gayaŋ ya àwəlkabu akaba gatay ni ti njəlata.
73 Àjalakia ahàr ka mbaɗay gayaŋ ya àmbaɗi ana Abraham bəŋ geli na.
A mbaɗay gayaŋ ni bu àhi 74 amahəŋgafəŋa leli kà ndam ezir geli a
ti aŋgwaz àwərfəŋa leli kà tay a va ba,
ti mə̂fəki ahàr ke Melefit, mâzləbay naŋ,
75 ti mîgi ndam jireni, ndam njəlatani kè eri gayaŋ
duk abiviyu ana mandav ga vaɗ ga sifa geli. »
76 Zakari nakəŋ àɗəm keti :
« Nak zla nahəma, wur goro, atəzalay kur bay mahəŋgaray *pakama ge Melefit.
Naŋ agavəla driŋ !
Atəzalay kur nahkay aɗaba akədi kama ana Bay gəɗakani geli ga maslamalikabu divi,
77 ga məhiani ana ndam gayaŋ ni ti tə̂sər Melefit aməmbərfəŋa zlam magudarani gatay na kà tay a, amahəŋgay tay.
78 Melefit geli ni ti awayay leli, agri sulum gayaŋ ana leli dal-dal.
Nahkay amara maslaɗi məlaŋ ana leli kwa agavəla akaɗa ga fat ya azlərəvaya, aslaɗay məlaŋ ni.
79 Amaslaɗi məlaŋ ti ana ndam ya ti nday a ləvəŋ bu ni akaba nday ya ti tagrafəŋa aŋgwaz kè kisim a ni,
ti mə̂ɗəfiki ana leli ahəmamam manjəhaɗkabu àna sulumani akaba Melefit ni. »
80 Zakari nakəŋ àra èndeveriŋa pakama gayaŋ na ti ànjəhaɗ akaba ndam gayaŋ zlam gayaŋ. Nday tə̀bu nahkay ti Zeŋ wur gayaŋ ni naŋ àbu aɗək, məsər zlam gayaŋ asagakivu aɗaba Melefit naŋ àbu akaba naŋ. Ànjəhaɗ e gili duk abiviyu ana vaɗ ya ti àŋgazlivu ana ndam Izireyel vay-vay ni.