1 Ma anyô bêŋ habôk da hanaŋ, “Abô takêŋ ma avanôŋ e?”

2  * Stt 11:31; 15:7Ma Stiven hanaŋ, “Aiyaŋ thêlô lo wakamik thêlô, nodaŋô yenaŋ abô! Sêbôk atu ba alalôaniŋ bumalô Ablaham hamô Mesopotemia denaŋ ma miŋ hi Halan ami, ma Wapômbêŋ lôkmaŋgiŋ hayô ek yani. 3  * Stt 12:1Ma hanaŋ, ‘Otak anêm pik lôk avômalô ma nu pik atu ba tem yaŋgik thô êndêŋ o.’

4  * Stt 11:31–12:5“Êŋ ma hatak Kaldia iniŋ pik ba hi hamô Halan. Vêm ba lambô hama ma Wapômbêŋ hêv yani ba halêm pik êntêk atu lêk alalô amô. 5  * Stt 12:7; 15:18; 17:8Ma wak êŋ ma Wapômbêŋ miŋ hêv pik bute ek yani ami, milôk. Ma doŋtom havak abô nena embeŋ yam ma tem yani lôk anêŋ limi neja pik bêŋ êŋ lôkthô. Waklavôŋ atu ba Wapômbêŋ hanaŋ abô takêŋ ma Ablaham nakaduŋ mi denaŋ. 6  * Stt 15:13-14; Kis 12:40Ma doŋtom Wapômbêŋ hanaŋ nena, ‘Anêm libumi tem nêmô êtôm ŋê masôm êmô malak yaŋ iniŋ pik. Ma ŋê pik êŋ tem nimbitak thêlôniŋ alaŋ ba nênêm malaiŋ êndêŋ i êtôm sondabêŋ 400. 7  * Kis 3:12Vêm ma tem yanêm vovaŋ êndêŋ alaŋ takêŋ. Ma embeŋ yam ma tem netak pik yaŋ êŋ ma nêbônêlêm pik êntêk ma nênêm yeŋ êndêŋ ya.’ 8  * Stt 17:9-14; 21:4Vêm ma Wapômbêŋ havak abô haviŋ Ablaham ba hêv tabô neŋgothe kupik vê hadêŋ yani. Ma haveŋ yam ma Ablaham habitak Aisak anêŋ lambô ma hatôm wak baheŋvi ba lahavulô ma haŋgothe Aisak anêŋ kupik vê. Vêm ma Aisak habitak Jekop anêŋ lambô, ma Jekop habitak hatôm bumalô laumiŋ ba lahavuju takatu iniŋ lambô. Ma thêlô sapêŋ esopa tabô atu ba hêv.

9  * Stt 37:11,28; 39:2,21-23 “Bumalô thêlô leŋiŋdaŋ hathak Josep ba intu êv hadêŋ ŋê loŋ buyaŋ ba êv vuli ba intu anyô Ijip te habitak Josep anêŋ alaŋ. Ma doŋtom Wapômbêŋ hamô haviŋ yani ba 10  * Stt 41:37-44hêv yani bulubiŋ hathak malaiŋ lomaloma. Ba hêv auk mavi hadêŋ Josep ek indum Ijip iniŋ kiŋ Pelo lamavi esak yani. Ba intu hatak yani ek imbitak anyô bêŋ ek eyabiŋ Ijip lôk anêŋ unyak lôkmaŋgiŋ sapêŋ.

11  * Stt 41:54; 42:1-2 “Haveŋ yam ma bôm bêŋ lôk malaiŋ lomaloma habitak Ijip lo Kenan iniŋ loŋ sapêŋ ba bumalô thêlô miŋ hatôm nêpôm nôm ami. 12 Ma Jekop halaŋô nena nôm hamô Ijip. Êŋ ma hêv bumalô thêlô ba i môŋ anôŋ. 13  * Stt 45:1-4,16Ma i bôlôŋ yaŋ, ma Josep hanaŋ yanida bêŋ hadêŋ iviyaŋ. Ma Pelo halaŋô nena Josep anêŋ lambô lôk iviyaŋ êmô. 14  * Stt 45:9-11; 46:27Êŋ ma Josep hêv abô ek lambô Jekop lôk anêŋ avômalô sapêŋ nêlêm. Thêlô hatôm 75. 15  * Stt 46:1-7; 49:33Ma Jekop halôk ba hi Ijip ba hamô aleba hama ma bumalô thêlô ema haviŋ. 16  * Stt 23:2-20; 33:19; Jos 24:32Ma ewa iniŋ kupik ba i elav hêk malak Sekem. Siô êŋ ma Ablaham bôk hêv vuli hêk Hamol anêŋ nali.

17  * Kis 1:7 “Waklavôŋ atu ba Wapômbêŋ bôk havak abô haviŋ Ablaham lêk habobo injik anôŋ, êŋ ma alalôaniŋ avômalô lêk ilumbak ba êv liŋsiŋ êmô Ijip. 18  * Kis 1:8Vêm ma kiŋ yaŋ habitak anêŋ Ijip ba hathôŋ Josep paliŋ. 19  * Kis 1:11-22Ôpêŋ hasau alalôaniŋ avômalô ba hêv malaiŋ hadêŋ bumalô thêlô lôk hanaŋ lôklokwaŋ nena neja avômena kasek ende yaiŋ ma nimbi i ni ek nema.

20  * Kis 2:2“Êŋ ma Mose talêbô havathu yani, ma yani amena mavi hêk Wapômbêŋ ma. Ma hatôm ayôŋ lô ma eyabiŋ yani hamô lambô anêŋ unyak. 21  * Kis 2:3-10Vêm ma êdô yani hamô yaiŋ ma Pelo nalavi hawa ba hi hayabiŋ yani hatôm anêŋ namalô. 22 Ma Mose hathak unyak ba êdôŋ yani hathak avômalô Ijip iniŋ auk mavi sapêŋ. Anêŋ abô lôk ku ma lôklokwaŋ anôŋ.

23 “Mose anêŋ sondabêŋ hatôm 40 ma lahaviŋ ni ek ênjê anêŋ avômalô Islael. 24  * Kis 2:11-15Ma hayê Ijip te habuliŋ Islael yaŋ. Êŋ ma hêv Islael êŋ sa ba hik anyô Ijip atu anêŋ kambom liliŋ ba hik ôpêŋ vônô. 25 Ma lahabi nena tem anêŋ avômalô neyala nena Wapômbêŋ hêv yani ek nêm thêlô bulubiŋ. Ma doŋtom mi. 26 Haviyô hayaŋ ma Mose hi ma hayê anyô Islael ju ik i. Ma hadum ek nêm thai thêvô ek leŋiŋimbiŋ i ba hanaŋ, ‘Ai, mamu ŋê loyaŋ. Ma uik am eka?’

27 “Ma doŋtom ôpatu ba habuliŋ yaŋ hathô Mose pôŋêŋ ba hanaŋ, ‘Opalê hatak o hatôm yêlôaniŋ anyô bêŋ lôk anyô nindum abô esak? 28  * Kis 2:14Tem nuŋgwik ya vônô êtôm wakbôk ba huik Ijip alaŋ vônô e?’ 29  * Kis 2:21-22; 18:3-4Mose halaŋô abô êŋ ma hasôv ba hi hamô Midian iniŋ pik hatôm anyô masôm. Ma hawa nakaduŋ ju.

30  * Kis 3:1-10 “Sondabêŋ 40 hale ba hi ma aŋela te hayô ek Mose hêk loŋ thiliv habobo dum Sainai. Aŋela êŋ hamô atum atu ba hathaŋ hamô alokwaŋ yaônate kapô. 31 Mose hayê ma hasoŋ kambom. Ma hi habobo ek ênjê katô, êŋ ma Anyô Bêŋ hanaŋ nena, 32 ‘Ya libumi iniŋ Wapômbêŋ, Ablaham lo Aisak ma Jekop iniŋ Wapômbêŋ.’ Êŋ ma Mose hakô kambom ba halowaliŋ ba miŋ hatôm ênjê ami.

33 “Ma Anyô Bêŋ hanaŋ hadêŋ yani, ‘Ômbi anêm vem bokŋgôp thô. Loŋ êntêk ba humiŋ ma loŋ matheŋ. 34 Yahayê kambom takatu ba Ijip idum hathak yenaŋ avômalô. Ma lêk yahalaŋô iniŋ asêŋ ba êntêk yahalêm ek yanêm thêlô vê. Aêŋ ba ôlêm ek yanêm o ba ondenu Ijip esak loŋbô.’

35  * Kis 2:14 “Mose intu bôk thêlô êpôlik hathak ba enaŋ nena, ‘Opalê hatak o hatôm yêlôaniŋ anyô bêŋ lôk anyô nindum abô esak?’ Ma doŋtom hathak aŋela atu ba Mose hayê hatôm atum ba hathaŋ hamô alokwaŋ thaŋaŋ, Wapômbêŋ da hatak yani ek imbitak iniŋ anyô bêŋ lôk nêm thêlô bulubiŋ. 36  * Kis 7:3; 14:21; Nam 14:33Mose hawa thêlô vê hêk Ijip ba hi ma hadum nômbithi lôk lavôŋiŋ hêk Ijip lôk Ŋgwêk Thalaleŋ ma loŋ thiliv hatôm sondabêŋ 40.

37  * Lo 18:15 “Êntêk ma Mose atu ba hanaŋ hadêŋ avômalô Islael nena, ‘Wapômbêŋ tem etak môlôda te ba imbitak plopet. Ma tem enaŋ Wapômbêŋ anêŋ abô êtôm êntêk ba lêk yahanaŋ hadêŋ môlô.’ 38  * Kis 19:3Yani êŋ intu hamô haviŋ bumalô takatu ba ethak doŋtom êmô loŋ thiliv. Ma hathak ba hi dum Sainai ma aŋela hanaŋ abô hadêŋ yani. Ma hawa Wapômbêŋ anêŋ abô takatu ba hêv lôkmala ek nêm êndêŋ alalô.

39 “Ma doŋtom bumalô thêlô êpôlik hathak anêŋ abô. Lôk êdô yani ma ik kapôlôŋiŋ liliŋ hale hi Ijip hathak loŋbô. 40  * Kis 32:1Ma enaŋ hadêŋ Alon nena, ‘Opesaŋ ŋgôk doho ek endom yêlô. Mose atu ba hawa yêlô vê hêk Ijip ba alêm lêk hi doho ba yêlô athôŋ paliŋ.’ 41  * Kis 32:2-6Aêŋ ba intu epesaŋ bokmaŋkao map te anêŋ dahô ba êv da hadêŋ yani. Ma eŋgabôm nôm lôk eloyeŋ bêŋ ek êv athêŋ bêŋ hadêŋ nôm atu ba epesaŋ hathak baheŋiŋ. 42 Ba intu Wapômbêŋ havôliŋ dôm hadêŋ thêlô ba hatak thêlô ek nênêm yeŋ êndêŋ wak lo ayôŋ ma vuliŋ. Hatôm bôk eto hêk plopet iniŋ kapya nena,

44 “Sêbôk atu ba bumalô thêlô êmô loŋ thiliv ma malak yeŋ hamô haviŋ thêlô hatôm tabô. Thêlô elav malak yeŋ êŋ hatôm Wapômbêŋ hanaŋ hadêŋ Mose nena endav aêŋ, lôk hatôm dahô atu ba Mose hayê. 45  * Jos 3:14-17Vêm ma Josua halom thêlô ba ewa avômalô takatu ba Wapômbêŋ haliti i ba i iniŋ pik. Ma iniŋ bumalô bôk êv malak yeŋ êŋ hadêŋ i ba ewa ba i pik lukmuk êŋ haviŋ i. Ma êmô pik êŋ aleba Devit habitak. 46  * 2Sml 7:1-16Wapômbêŋ lamavi hathak Devit. Ma Devit hateŋ mek ek endav malak yeŋ ek Jekop anêŋ Wapômbêŋ êmô. 47  * 1Kiŋ 6:1-38Ma doŋtom nakaduŋ Solomon halav unyak êŋ.

48 “Ma Wapômbêŋ Lôkmaŋgiŋ miŋ hathak hamô unyak atu ba anyô elav ami. Hatôm plopet te bôk hanaŋ:

51  * Ais 63:10 “Môlô ŋê lemimôndôŋ kôtôŋ. Môlô kapôlômim ma thekthek hatôm ŋê daluk. Wak nômbêŋ intu ma môlô ôpôlik hathak Lovak Matheŋ anêŋ abô hatôm libumi taksêbôk. 52  * Mat 23:31Môlônim libumi bôk idum kambom hadêŋ plopet sapêŋ! Ma plopet takatu ba bôk enaŋ nena Anyô Thêthôŋ atu tem êlêm ma ik i pôpônô haviŋ. Ma lêk môlô onaŋ ôpêŋda bêŋ haviŋ ba uik vônô. 53 Môlô ma ŋê takatu ba bôk owa Wapômbêŋ anêŋ abô balabuŋ takatu ba aŋela êv, ma doŋtom miŋ osopa ami.”

54 Thêlô elaŋô abô êŋ ma leŋiŋmaniŋ kambom hadêŋ Stiven ma ethaŋ veŋiŋbôlêk lokwaŋ loŋ. 55  * Sng 110:1Ma doŋtom Lovak Matheŋ hadum ku lôklokwaŋ hamô Stiven kapô ba yani hayê leŋ lôklokwaŋ ma hayê Wapômbêŋ anêŋ deda lôkmaŋgiŋ lôk Yisu hamiŋ Wapômbêŋ baŋ vianôŋ. 56  * Kol 3:1Êŋ ma hanaŋ nena, “Ôŋgô! Yahayê leŋ abyaŋ ba Anyô Anêŋ Nakaduŋ atu hamiŋ Wapômbêŋ baŋ vianôŋ.”

57 Êŋ ma thêlô ibi leŋiŋôndôŋ siŋ ma elam kaêk lôklala bomaŋ ma elaŋviŋ ba i evaloŋ Stiven. 58 Ma êvôv yani hale malak lôŋ viyaiŋ ma ik yani hathak valu. Ŋê takatu ba bôk enaŋ yani bêŋ, ibi iniŋ kwêv daim thô ba êdô hamô anyô muk te anêŋ valuvi ek eyabiŋ. Ôpêŋ anêŋ athêŋ nena Sol.

59 Ik Stiven hathak valu ma yani hateŋ mek nena, “Anyô Bêŋ Yisu, onja yadahôlôŋ.” 60  * Luk 23:34Ma yani hêv yak ba habi vadôŋ halôk pik ma halam nena, “Anyô Bêŋ, miŋ ombaloŋ iniŋ kambom êntêk viyaŋ loŋ ami.” Halam aêŋ ma hama.