8
Dawami — Xulamit sɵzini dawamlaxturidu
«Aⱨ, apamning kɵksini xoriƣan inimdǝk bolsang’idi!
Seni talada uqritar bolsam, sɵyǝttim,
Wǝ ⱨeqkim meni kǝmsitmǝytti. «Aⱨ, apamning kɵksini xoriƣan inimdǝk bolsang’idi! Seni talada uqritar bolsam, sɵyǝttim, wǝ ⱨeqkim meni kǝmsitmǝytti» — Pǝlǝstindǝ aqa-ukining ɵzara amraⱪliⱪini oquⱪ ipadilixi, sɵyüxi normal ǝⱨwal. Axiⱪ-mǝxuⱪlarning xundaⱪ ⱪilixi ǝyiblik dǝp ⱪaralƣaqⱪa, Xulamit «Sulaymanni inimdǝk bolsidi!» dǝp tilǝydu.
Mǝn seni yetǝklǝyttim,
Apangning ɵyigǝ elip kirǝttim;
Sǝn manga tǝlim berǝtting;
Mǝn sanga tetitⱪu xarabidin iqküzǝttim;
Anarlirimning xǝrbitidin iqküzǝttim. «Sǝn manga tǝlim berǝtting» — Xulamit Sulaymanning danaliⱪidin ortaⱪlaxmaⱪqi. Yerusalemdiki ordida turƣanda Sulayman aldirax bolƣaqⱪa muxundaⱪ pursǝt az bolatti. Apisining ɵyidǝ bolsa dǝhlilǝr az bolidu. Ərning ayaliƣa bilim, danaliⱪni axurux pursitini yaritix mǝs’uliyiti bar.
«Sǝn manga tǝlim berǝtting» degǝnning baxⱪa birhil tǝrjimisi: «Xu yǝrdǝ apam manga ɵgǝtkǝn».
«Mǝn sanga tetitⱪu xarabidin iqküzǝttim; anarlirimning xǝrbitidin iqküzǝttim» — bǝlkim Xulamitning apisi inisini emitkǝndǝk (1-ayǝt), Sulaymanƣa ǝmqǝk salƣusi barliⱪini bildüridu.
Uning sol ⱪoli bexim astida bolatti,
Uning ong ⱪoli meni silaytti!».
 
«Silǝrgǝ tapilaymǝnki, i Yerusalem ⱪizliri —
«Uning waⱪit-saiti bolmiƣuqǝ,
Silǝr muⱨǝbbǝtni oyƣatmanglar, ⱪozƣimanglar!» «...silǝr muⱨǝbbǝtni oyƣatmanglar, ⱪozƣimanglar!» — yaki «...uni baldur oyƣatⱪininglar, ⱪozƣiƣininglarning nemisi?!».
 
On ikkinqi oylinix — Yezilarƣa, yǝni Galiliyǝgǝ bolƣan sǝpǝr {8:5-8:7} •••• Xulamitning yurtidiki ⱪizlar awwal sɵzlǝydu — uni tonumay ⱪalidu
«Daladin qiⱪiwatⱪan bu zadi kim?
Ɵz sɵyümlükigǝ yɵlinip?»
 
«Mǝn alma dǝrihi astida seni oyƣatⱪanidim;
Axu yǝrdǝ apang tolƣaⱪ yǝp seni dunyaƣa qiⱪarƣanidi;
Axu yǝrdǝ seni tuƣⱪuqi tolƣaⱪ yǝp seni qiⱪarƣanidi». Daladin qiⱪiwatⱪan bu zadi kim? Ɵz sɵyümlükigǝ yɵlinip?» — Xulamit ǝsliy toyƣa barƣan yol bilǝn ⱪaytip kelidu. Ular Yerusalemdin yeriha xǝⱨiridiki yol bilǝn qiⱪip Iordan dǝryasi jilƣisini boylap qɵl-bayawandin ɵtüp Xunǝmgǝ ⱪaytidu. Qɵl-bayawanning issiⱪi bilǝn u Sulaymanƣa yɵlinip mangidu. U xunqǝ ɵzgǝrgǝnki, yurttikilǝr uni tonumay ⱪalidu. Xunga bu sɵzlǝr Xulamitning yurtidiki ⱪizlarning degini bolsa kerǝk. «Mǝn alma dǝrihi astida seni oyƣatⱪanidim; axu yǝrdǝ apang tolƣaⱪ yǝp seni dunyaƣa qiⱪarƣanidi; axu yǝrdǝ seni tuƣⱪuqi tolƣaⱪ yǝp seni qiⱪarƣanidi» — bu sɵzlǝrni Sulayman Xulamitⱪa eytidu. Sulayman bǝlkim birinqi ⱪetim (padiqining ⱪiyapitidǝ) dǝl muxu alma dǝrihi astida Xulamitni uhlawatⱪan petidǝ uqratⱪanliⱪini ǝslǝydu. Xu alma dǝrihi dǝl Xulamitning apisi uni tuƣⱪan jay idi. «Mǝn alma dǝrihi astida seni oyƣatⱪanidim» — Muxu «oyƣitix» ⱨǝm uyⱪudin oyƣitixnimu, muⱨǝbbǝtkǝ oyƣitixnimu kɵrsǝtsǝ kerǝk. Sulayman bilǝn Xulamit Xulamitning ⱨayati baxlanƣan dǝl xu jayda («alma dǝrihi astida) ɵzara tɵwǝndiki ǝⱨdǝ (6-ayǝt) bilǝn baƣlixidu.
 
Xulamit Sulaymanƣa sɵz ⱪilidu
«Meni kɵnglünggǝ mɵⱨürdǝk,
Bilikinggǝ mɵⱨürdǝk basⱪaysǝn;
Qünki muⱨǝbbǝt ɵlümdǝk küqlüktur;
Muⱨǝbbǝtning ⱪizƣinixi tǝⱨtisaradǝk rǝⱨimsiz;
Uningdin qiⱪⱪan ot uqⱪunliri,
— Yaⱨning dǝⱨxǝtlik bir yalⱪunidur! «Meni kɵnglünggǝ mɵⱨürdǝk, bilikinggǝ mɵⱨürdǝk basⱪaysǝn..» — xǝrⱨi: Padixaⱨ ɵz mɵⱨüridin ⱨeqⱪaqan ayrilmaydu. Mɵⱨüri bolsa adǝttǝ altun-gɵⱨǝrdin yasalƣan bolup, intayin ⱪimmǝtlik nǝrsǝ idi. Ⱨǝrbir nǝrsǝ üstigǝ mɵⱨür basⱪanning mǝnisi «bu meningki» degǝn bolidu, ǝlwǝttǝ. Xulamit ɵzining Sulaymandin ⱨǝrgiz ayrilmasliⱪini halaydu, ɵzini alǝmgǝ: «mǝn Sulaymannikidurmǝn» dǝp ispatlimaⱪqi bolidu. «muⱨǝbbǝt... Yaⱨning dǝⱨxǝtlik bir yalⱪunidur!» — «Yaⱨ» — «Yaⱨwǝⱨ», yǝni Pǝrwǝrdigarning namining ⱪisⱪa xǝkli.
Kɵp sular muⱨǝbbǝtni ɵqürǝlmǝydu;
Kǝlkünlǝr uni ƣǝrⱪ ⱪilalmaydu;
Birsi: «Ɵy-tǝǝlluⱪatlirimning ⱨǝmmisini berip muⱨǝbbǝtkǝ eriximǝn» desǝ,
Undaⱪta u adǝm kixining nǝziridin pütünlǝy qüxüp ketidu». 1Kor. 13:8
 
On üqinqi oylinix — Xulamitning yurtiƣa, ɵyigǝ ⱪayitip kelixi. Xulamit kiqik singlisi toƣruluⱪ ikki akisiƣa sɵz ⱪilidu {8:8-8:14}. •••• Xulamit ikki akisiƣa sɵz ⱪilidu
«Bizning kiqik singlimiz bardur,
Biraⱪ uning kɵksi yoⱪtur;
Singlimizƣa ǝlqilǝr kǝlgǝn künidǝ biz uning üqün nemǝ ⱪilimiz?» «(8-ayǝt) xǝrⱨi» — Xulamit kiqik singlisi üqün ǝnsirǝydu. U yatliⱪ bolƣuqǝ ⱪandaⱪ ⱪilip uni pak saⱪlax kerǝk? Muxu soal toƣruluⱪ oyliƣanda bǝlkim ɵzining yaxliⱪ waⱪitlirini ǝslǝydu.
 
Ikki akisi jawab beridu
«Əgǝr u sepil bolsa,
Biz uningƣa kümüx munar salimiz;
Əgǝr u ixik bolsa,
Biz uni kedir tahtaylar bilǝn ⱪaplaymiz». «(9-ayǝt) xǝrⱨi» — muxu ayǝttǝ Xulamitning ikki akisi uning soaliƣa (8-ayǝt) jawab beridu. Ularning singlisi ɵzini asraydiƣan, nomus ⱪilidiƣan ⱪiz bolsa («sepil bolsa»), undaⱪta akiliri uni mukapatlaydu. Biraⱪ ǝgǝr u nomusni saⱪlimaydiƣan, hǝtǝrlik yolƣa qiⱪmaⱪqi bolsa («ixik bolsa»), akiliri uni pǝwⱪul’addǝ ⱪoƣdaydu.
 
Xulamit sɵz ⱪilidu
10 «Ɵzüm bir sepildurmǝn,
Ⱨǝm mening kɵksilirim munarlardǝktur;
Xunga mǝn uning kɵz aldida hatirjǝmlik tapⱪan birsidǝk boldum». «10-ayǝt xǝrⱨi» — Xulamit dǝrwǝⱪǝ «sepil» idi — baxⱪilarning ezitⱪuluⱪliriƣa toluⱪ qidiƣuqiliⱪi bar idi, u pütünlǝy nomusi bilǝn ɵtkǝnidi. Ɵzini pak saⱪliƣaqⱪa u Sulaymanning ǝⱨdisini ⱪobul ⱪilixⱪa tolimu tǝyyar idi. U ⱨazir bǝlkim ikki akisi ǝsli ɵzigǝ yürgüzgǝn ⱪattiⱪ muamilining zɵrürlükini kɵrüp yetixi mumkin idi. U sayisiz üzümzarda ixligǝndǝ «eziⱪturuluxning eⱨtimali» az idi; sayisi bolƣan mewilik dǝrǝhliri arisida ixligǝn bolsa, yaman niyǝtlik adǝm tǝripidin eziⱪturulux eⱨtimali bar bolatti.
 
Xulamit sɵzini dawam ⱪilidu
11 «Sulaymanning Baal-Ⱨamonda üzümzari bar idi,
Üzümzarini baƣwǝnlǝrgǝ ijarigǝ bǝrdi;
Ularning ⱨǝmmisi mewisi üqün ming tǝnggǝ apirip berixi kerǝk idi;
12 Ɵzümning üzümzarim mana mening aldimda turidu;
Uning ming tǝnggisi sanga bolsun, i Sulayman,
Xuningdǝk ikki yüz tǝnggǝ mewisini baⱪⱪuqilarƣa bolsun». «11-12-ayǝt xǝrⱨi» — 11-12-ayǝt: bu ayǝtlǝrdǝ Xulamit ɵzining Sulaymanƣa toluⱪ mǝnsup ikǝnlikini tǝkitlǝydu. U ɵzini Sulaymanƣa beƣixliƣan bir üzümzarƣa ohxitidu. Sulaymanning barliⱪ üzümzarlirini baⱪⱪuqilar ɵzigǝ tegixlik in’amƣa erixidu, ǝlwǝttǝ. Xuningƣa ohxax Xulamit ⱨazir Sulaymandin ikki akisi üqün tegixlik in’am berixini soraydu. Qünki ular uni nomusqan ⱪilip toy ⱪilƣuqǝ uningdin hǝwǝr elip kǝlgǝnidi.
12-ayǝt: «Ɵzümning üzümzarim mana mening aldimda turidu» degǝn sɵzlǝr Xulamitning ɵz xǝhsini Sulaymanƣa beƣixliƣini pütünlǝy ihtiyarǝn, pütünlǝy ǝrkinlik bilǝn boldi, dǝp ipadilǝydu ⱨǝm tǝkitlǝydu. Ərkinlik mana muⱨǝbbǝtning ayrilmas bir ⱪismidur.
 
Sulayman Xulamitⱪa sɵz ⱪilidu
13 «Ⱨǝy baƣlarda turƣuqi,
Ⱨǝmraⱨlar awazingni angliƣusi bar;
Mangimu uni anglatⱪuzƣaysǝn». «13-ayǝt xǝrⱨi» — Xulamitning kona dostliri (ⱨǝmraⱨlar) bǝlkim uningdin nahxa eytixni tǝlǝp ⱪilidu. Sulaymanningmu angliƣusi kelidu. Xulamit nahxa eytip sirtⱪa qiⱪip, Sulaymanni tɵwǝndikidǝk qaⱪiridu.
 
Xulamit Sulaymanƣa sɵz ⱪilidu
14 «I sɵyümlüküm, tez bolǝ,
Jǝrǝn yaki yax buƣidǝk bol,
Tetitⱪular taƣliri üstidǝ yügürüp!» «Tetitⱪular taƣliri üstidǝ yügürüp!» — yaki «Yetitⱪu ɵsümlük taƣliri üstidǝ yügürüp!».

8:1 «Aⱨ, apamning kɵksini xoriƣan inimdǝk bolsang’idi! Seni talada uqritar bolsam, sɵyǝttim, wǝ ⱨeqkim meni kǝmsitmǝytti» — Pǝlǝstindǝ aqa-ukining ɵzara amraⱪliⱪini oquⱪ ipadilixi, sɵyüxi normal ǝⱨwal. Axiⱪ-mǝxuⱪlarning xundaⱪ ⱪilixi ǝyiblik dǝp ⱪaralƣaqⱪa, Xulamit «Sulaymanni inimdǝk bolsidi!» dǝp tilǝydu.

8:2 «Sǝn manga tǝlim berǝtting» — Xulamit Sulaymanning danaliⱪidin ortaⱪlaxmaⱪqi. Yerusalemdiki ordida turƣanda Sulayman aldirax bolƣaqⱪa muxundaⱪ pursǝt az bolatti. Apisining ɵyidǝ bolsa dǝhlilǝr az bolidu. Ərning ayaliƣa bilim, danaliⱪni axurux pursitini yaritix mǝs’uliyiti bar. «Sǝn manga tǝlim berǝtting» degǝnning baxⱪa birhil tǝrjimisi: «Xu yǝrdǝ apam manga ɵgǝtkǝn». «Mǝn sanga tetitⱪu xarabidin iqküzǝttim; anarlirimning xǝrbitidin iqküzǝttim» — bǝlkim Xulamitning apisi inisini emitkǝndǝk (1-ayǝt), Sulaymanƣa ǝmqǝk salƣusi barliⱪini bildüridu.

8:4 «...silǝr muⱨǝbbǝtni oyƣatmanglar, ⱪozƣimanglar!» — yaki «...uni baldur oyƣatⱪininglar, ⱪozƣiƣininglarning nemisi?!».

8:5 Daladin qiⱪiwatⱪan bu zadi kim? Ɵz sɵyümlükigǝ yɵlinip?» — Xulamit ǝsliy toyƣa barƣan yol bilǝn ⱪaytip kelidu. Ular Yerusalemdin yeriha xǝⱨiridiki yol bilǝn qiⱪip Iordan dǝryasi jilƣisini boylap qɵl-bayawandin ɵtüp Xunǝmgǝ ⱪaytidu. Qɵl-bayawanning issiⱪi bilǝn u Sulaymanƣa yɵlinip mangidu. U xunqǝ ɵzgǝrgǝnki, yurttikilǝr uni tonumay ⱪalidu. Xunga bu sɵzlǝr Xulamitning yurtidiki ⱪizlarning degini bolsa kerǝk. «Mǝn alma dǝrihi astida seni oyƣatⱪanidim; axu yǝrdǝ apang tolƣaⱪ yǝp seni dunyaƣa qiⱪarƣanidi; axu yǝrdǝ seni tuƣⱪuqi tolƣaⱪ yǝp seni qiⱪarƣanidi» — bu sɵzlǝrni Sulayman Xulamitⱪa eytidu. Sulayman bǝlkim birinqi ⱪetim (padiqining ⱪiyapitidǝ) dǝl muxu alma dǝrihi astida Xulamitni uhlawatⱪan petidǝ uqratⱪanliⱪini ǝslǝydu. Xu alma dǝrihi dǝl Xulamitning apisi uni tuƣⱪan jay idi. «Mǝn alma dǝrihi astida seni oyƣatⱪanidim» — Muxu «oyƣitix» ⱨǝm uyⱪudin oyƣitixnimu, muⱨǝbbǝtkǝ oyƣitixnimu kɵrsǝtsǝ kerǝk. Sulayman bilǝn Xulamit Xulamitning ⱨayati baxlanƣan dǝl xu jayda («alma dǝrihi astida) ɵzara tɵwǝndiki ǝⱨdǝ (6-ayǝt) bilǝn baƣlixidu.

8:6 «Meni kɵnglünggǝ mɵⱨürdǝk, bilikinggǝ mɵⱨürdǝk basⱪaysǝn..» — xǝrⱨi: Padixaⱨ ɵz mɵⱨüridin ⱨeqⱪaqan ayrilmaydu. Mɵⱨüri bolsa adǝttǝ altun-gɵⱨǝrdin yasalƣan bolup, intayin ⱪimmǝtlik nǝrsǝ idi. Ⱨǝrbir nǝrsǝ üstigǝ mɵⱨür basⱪanning mǝnisi «bu meningki» degǝn bolidu, ǝlwǝttǝ. Xulamit ɵzining Sulaymandin ⱨǝrgiz ayrilmasliⱪini halaydu, ɵzini alǝmgǝ: «mǝn Sulaymannikidurmǝn» dǝp ispatlimaⱪqi bolidu. «muⱨǝbbǝt... Yaⱨning dǝⱨxǝtlik bir yalⱪunidur!» — «Yaⱨ» — «Yaⱨwǝⱨ», yǝni Pǝrwǝrdigarning namining ⱪisⱪa xǝkli.

8:7 1Kor. 13:8

8:8 «(8-ayǝt) xǝrⱨi» — Xulamit kiqik singlisi üqün ǝnsirǝydu. U yatliⱪ bolƣuqǝ ⱪandaⱪ ⱪilip uni pak saⱪlax kerǝk? Muxu soal toƣruluⱪ oyliƣanda bǝlkim ɵzining yaxliⱪ waⱪitlirini ǝslǝydu.

8:9 «(9-ayǝt) xǝrⱨi» — muxu ayǝttǝ Xulamitning ikki akisi uning soaliƣa (8-ayǝt) jawab beridu. Ularning singlisi ɵzini asraydiƣan, nomus ⱪilidiƣan ⱪiz bolsa («sepil bolsa»), undaⱪta akiliri uni mukapatlaydu. Biraⱪ ǝgǝr u nomusni saⱪlimaydiƣan, hǝtǝrlik yolƣa qiⱪmaⱪqi bolsa («ixik bolsa»), akiliri uni pǝwⱪul’addǝ ⱪoƣdaydu.

8:10 «10-ayǝt xǝrⱨi» — Xulamit dǝrwǝⱪǝ «sepil» idi — baxⱪilarning ezitⱪuluⱪliriƣa toluⱪ qidiƣuqiliⱪi bar idi, u pütünlǝy nomusi bilǝn ɵtkǝnidi. Ɵzini pak saⱪliƣaqⱪa u Sulaymanning ǝⱨdisini ⱪobul ⱪilixⱪa tolimu tǝyyar idi. U ⱨazir bǝlkim ikki akisi ǝsli ɵzigǝ yürgüzgǝn ⱪattiⱪ muamilining zɵrürlükini kɵrüp yetixi mumkin idi. U sayisiz üzümzarda ixligǝndǝ «eziⱪturuluxning eⱨtimali» az idi; sayisi bolƣan mewilik dǝrǝhliri arisida ixligǝn bolsa, yaman niyǝtlik adǝm tǝripidin eziⱪturulux eⱨtimali bar bolatti.

8:12 «11-12-ayǝt xǝrⱨi» — 11-12-ayǝt: bu ayǝtlǝrdǝ Xulamit ɵzining Sulaymanƣa toluⱪ mǝnsup ikǝnlikini tǝkitlǝydu. U ɵzini Sulaymanƣa beƣixliƣan bir üzümzarƣa ohxitidu. Sulaymanning barliⱪ üzümzarlirini baⱪⱪuqilar ɵzigǝ tegixlik in’amƣa erixidu, ǝlwǝttǝ. Xuningƣa ohxax Xulamit ⱨazir Sulaymandin ikki akisi üqün tegixlik in’am berixini soraydu. Qünki ular uni nomusqan ⱪilip toy ⱪilƣuqǝ uningdin hǝwǝr elip kǝlgǝnidi. 12-ayǝt: «Ɵzümning üzümzarim mana mening aldimda turidu» degǝn sɵzlǝr Xulamitning ɵz xǝhsini Sulaymanƣa beƣixliƣini pütünlǝy ihtiyarǝn, pütünlǝy ǝrkinlik bilǝn boldi, dǝp ipadilǝydu ⱨǝm tǝkitlǝydu. Ərkinlik mana muⱨǝbbǝtning ayrilmas bir ⱪismidur.

8:13 «13-ayǝt xǝrⱨi» — Xulamitning kona dostliri (ⱨǝmraⱨlar) bǝlkim uningdin nahxa eytixni tǝlǝp ⱪilidu. Sulaymanningmu angliƣusi kelidu. Xulamit nahxa eytip sirtⱪa qiⱪip, Sulaymanni tɵwǝndikidǝk qaⱪiridu.

8:14 «Tetitⱪular taƣliri üstidǝ yügürüp!» — yaki «Yetitⱪu ɵsümlük taƣliri üstidǝ yügürüp!».