Muⱪeddes Kalam (yǝngi yeziⱪ) Yǝⱨuda 1

Yǝⱨuda

«Rosul Yǝⱨuda yazƣan mǝktup»

1 Əysa Mǝsiⱨning ⱪuli, Yaⱪupning inisi mǝnki Yǝⱨudadin qaⱪirilƣanlarƣa, yǝni Huda’Atimiz tǝripidin sɵyülgǝn, Əysa Mǝsiⱨ tǝripidin ⱪoƣdilip kǝlgǝnlǝrgǝ salam.□ 2 Silǝrgǝ rǝⱨimdillik, amanliⱪ-hatirjǝmlik wǝ meⱨir-muⱨǝbbǝt ⱨǝssilǝp ata ⱪilinƣay!

Sahta tǝlim bǝrgüqilǝrdin ⱨezi bolunglar!

3 I sɵyümlüklirim, mǝn ǝsli silǝrgǝ ortaⱪ bǝⱨrimǝn boluwatⱪan nijatimiz toƣrisida hǝt yezixⱪa zor ixtiyaⱪim bolsimu, lekin ⱨazir buning orniƣa silǝrni muⱪǝddǝs bǝndilǝrgǝ bir yolila amanǝt ⱪilinƣan etiⱪadni ⱪolunglardin bǝrmǝslikkǝ jiddiy kürǝx ⱪilixⱪa jekilǝp uxbu hǝtni yazmisam bolmidi.□ 4 Qünki mǝlum kixilǝr — ihlassiz adǝmlǝr, heli burunla munu soraⱪⱪa tartilixⱪa pütülgǝnlǝr aranglarƣa suⱪunup kiriwalƣan. Ular Hudaning meⱨir-xǝpⱪitini buzuⱪluⱪ ⱪilixning baⱨanisiƣa aylanduruwalƣan, birdinbir Igimiz wǝ Rǝbbimiz Əysa Mǝsiⱨdin tanƣan adǝmlǝrdur. □ ■

5 Xuning üqün mǝn silǝrgǝ xuni esinglarƣa ⱪaytidin selixni halaymǝnki (gǝrqǝ silǝr burun ⱨǝmmǝ ixlardin hǝwǝrlǝndürülgǝn bolsanglarmu), burun Rǝb Ɵzi üqün bir hǝlⱪni Misirdin ⱪutⱪuzƣan bolsimu, ularning iqidiki Ɵzigǝ ixǝnmigǝnlǝrni keyin ⱨalak ⱪildi.□ ■ 6 Wǝ silǝr xunimu bilisilǝrki, ǝslidiki ornida turmay, ɵz makanini taxlap kǝtkǝn pǝrixtilǝrni Rǝb uluƣ ⱪiyamǝt künining soriⱪiƣiqǝ mǝnggü kixǝnlǝp mudⱨix ⱪarangƣuluⱪta solap saⱪlimaⱪta.■ 7 Sodom wǝ Gomorra wǝ ularning ǝtrapidiki xǝⱨǝrlǝrdikilǝrmu xu ohxax yolda, yǝni xu pǝrixtilǝrgǝ ohxax uqiƣa qiⱪⱪan buzuⱪqiliⱪⱪa wǝ ƣǝyriy xǝⱨwǝtlǝrgǝ berilip kǝtkǝn, keyinki dǝwrlǝr ularning aⱪiwitidin ibrǝt alsun üqün mǝnggülük ot jazasiƣa ɵrnǝk ⱪilinip kɵydürülgǝn.□ ■

8 Lekin muxu «qüx kɵrgüqilǝr» xu ohxax yol bilǝn adǝmlǝrning tǝnlirinimu bulƣimaⱪta, ular ⱨoⱪuⱪ igilirigǝ sǝl ⱪariƣuqilardin bolup, ǝrxtiki uluƣlarƣimu ⱨaⱪarǝt ⱪilixmaⱪta.□ 9 Lekin ⱨǝtta bax pǝrixtǝ Mikailmu Musaning jǝsiti toƣrisida Iblis bilǝn muzakirǝ ⱪilip talax-tartix ⱪilƣanda, uni ⱨaⱪarǝtlik sɵzlǝr bilǝn ǝyiblǝxkǝ petinalmiƣan, pǝⱪǝt «Sanga Pǝrwǝrdigarning Ɵzi tǝnbiⱨ bǝrsun» dǝpla ⱪoyƣan. ■ 10 Lekin bu kixilǝr ɵzliri qüxǝnmǝydiƣan ixlar üstidǝ kupurluⱪ ⱪilidu. Biraⱪ ular ⱨǝtta ǝⱪilsiz ⱨaywanlardǝk ɵz tǝbiitining inkasliri boyiqǝ qüxǝnginiqǝ yaxap, xu arⱪiliⱪ ɵzlirini ⱨalak ⱪilidu. □ ■ 11 Bularning ⱨaliƣa way! Qünki ular Ⱪabilning yoli bilǝn mangdi, mal-mülükni dǝp Balaamning azƣan yoliƣa ɵzini atti wǝ ular Koraⱨning asiyliⱪ ⱪilƣiniƣa ohxax ahir ⱨalak bolidu. □ ■ 12 Ular meⱨir-muⱨǝbbǝtni tǝbriklǝx ziyapǝtliringlarƣa ⱨeq tartinmay silǝr bilǝn billǝ dahil bolidiƣan, ɵzlirinila baⱪidiƣan hǝtǝrlik hada taxlardur. Ular xamallardin ⱨǝydilip kǝlgǝn yamƣursiz bulut, yiltizidin ⱪomurup taxlanƣan, kǝq küzdiki mewisiz dǝrǝhlǝr, ikki ⱪetim ɵlgǝnlǝr!. □ ■ 13 Ular dengizning dawalƣuwatⱪan, buȥƣunluⱪ dolⱪunliri, ular ɵz xǝrmǝndiqilikini ⱪusmaⱪta; ular ezip kǝtkǝn yultuzlar bolup, ularƣa mǝnggülük ⱪapⱪarangƣuluⱪning zulmiti ⱨazirlap ⱪoyulƣandur. □ ■ 14 Adǝm’atining yǝttinqi ǝwladi bolƣan Ⱨanoh bu kixilǝr toƣrisida mundaⱪ bexarǝt bǝrgǝn: —

«Mana, Rǝb tümǝnmingliƣan muⱪǝddǝsliri bilǝn kelidu, □ ■ 15 U pütkül insanlarni soraⱪ ⱪilip, barliⱪ ihlassizlarning ihlassizlarqǝ yürgüzgǝn barliⱪ ihlassizliⱪliriƣa asasǝn, xundaⱪla ihlassiz gunaⱨkarlarning Ɵzini ⱨaⱪarǝtligǝn barliⱪ ǝsǝbiy sɵzlirigǝ asasǝn ularni ǝyibkǝ buyruydu». □ ■ 16 Bu kixilǝr ⱨaman ƣotuldap, aƣrinip yüridu, ɵz ⱨǝwǝslirining kǝynigǝ kiridu; aƣzida yoƣanqiliⱪ ⱪilidu, ɵz mǝnpǝitini kɵzlǝp baxⱪilarƣa huxamǝtqilik ⱪilidu.□ ■

Agaⱨlandurux wǝ tapilax

17 Lekin, i sɵyümlüklirim, Rǝbbimiz Əysa Mǝsiⱨning rosullirining aldin eytⱪan sɵzlirini esinglarda tutunglarki, 18 ular silǝrgǝ: «Ahir zamanda, ɵzining ihlassiz ⱨǝwǝslirining kǝynigǝ kirip, mazaⱪ ⱪilƣuqilar mǝydanƣa qiⱪidu» degǝnidi. □ ■ 19 Muxundaⱪ kixilǝr bɵlgünqilik pǝyda ⱪilidiƣan, ɵz tǝbiitigǝ ǝgǝxkǝn, Roⱨⱪa igǝ bolmiƣan adǝmlǝrdur.□

20 Lekin silǝr, i sɵyümlüklirim, ǝng muⱪǝddǝs bolƣan etiⱪadinglarni ul ⱪilip, ɵzünglarni ⱪurup qiⱪinglar, Muⱪǝddǝs Roⱨta dua ⱪilip, □ 21 adǝmni mǝnggülük ⱨayatⱪa elip baridiƣan Rǝbbimiz Əysa Mǝsiⱨning rǝⱨimdillikini tǝlmürüp kütüp, ɵzünglarni Hudaning meⱨir-muⱨǝbbiti iqidǝ tutunglar. 22 Ikkilinip ⱪalƣanlarƣa rǝⱨim ⱪilinglar; □ 23 bǝzilǝrni ot iqidin yuluwelip ⱪutulduruwelinglar; bǝzilǝrgǝ ⱨǝtta ǝtliridin nijasǝt qüxüp bulƣanƣan kiyim-keqikigimu nǝprǝtlǝngǝn ⱨalda ⱪorⱪunq iqidǝ rǝⱨim ⱪilinglar .□

Mǝdⱨiyǝ duasi

24-25 Əmma silǝrni yolda teyilip ketixtin saⱪlap, eqilip-yeyilip Ɵzining xǝrǝplik ⱨuzurida ǝyibsiz turƣuzuxⱪa Ⱪadir Bolƣuqiƣa, yǝni Ⱪutⱪuzƣuqimiz birdinbir Hudaƣa Rǝbbimiz Əysa Mǝsiⱨ arⱪiliⱪ xan-xǝrǝp, ⱨǝywǝt-uluƣluⱪ, ⱪudrǝt wǝ ⱨoⱪuⱪ ǝzǝldin burun, ⱨazirmu ta barliⱪ zamanlarƣiqǝ bolƣay! Amin!■

□1:1 «Əysa Mǝsiⱨning ⱪuli, Yaⱪupning inisi mǝnki Yǝⱨudadin qaⱪirilƣanlarƣa ... salam» — «qaⱪirilƣanlar» bolsa Huda tǝripidin qaⱪirilƣan. «Əysa Mǝsiⱨ tǝripidin ⱪoƣdilip kǝlgǝnlǝrgǝ salam» — yaki «(Huda tǝripidin) Əysa Mǝsiⱨ üqün ⱪoƣdilip kǝlgǝnlǝrgǝ salam» — tekist xu mǝninimu ɵz iqigǝ alidu.

□1:3 «...lekin ⱨazir buning orniƣa silǝrni muⱪǝddǝs bǝndilǝrgǝ bir yolila amanǝt ⱪilinƣan etiⱪadni ⱪolunglardin bǝrmǝslikkǝ jiddiy kürǝx ⱪilixⱪa jekilǝp uxbu hǝtni yazmisam bolmidi» — «muⱪǝddǝs bǝndilǝrgǝ bir yolila amanǝt ⱪilinƣan etiⱪad» degǝn ibarǝ muxu yǝrdǝ bizgǝ Injil arⱪiliⱪ Huda, Mǝsiⱨ, Muⱪǝddǝs Roⱨ, nijat, Hudaning sɵz-kalami (Tǝwrat, Zǝbur, Injil), bu dunya, u dunya, insaniyǝt, pǝrixtilǝr wǝ jin-xǝytan ⱪatarliⱪlar toƣruluⱪ nazil ⱪilip tapxurulƣan, xundaⱪla ixinixkǝ zɵrür bolƣan wǝⱨiy-ⱨǝⱪiⱪǝtlǝrni kɵrsitidu.

□1:4 «Qünki mǝlum kixilǝr — ihlassiz adǝmlǝr, heli burunla muxu soraⱪⱪa tartilixⱪa pütülgǝnlǝr aranglarƣa suⱪunup kiriwalƣan» — «heli burunla ... soraⱪⱪa tartilixⱪa pütülgǝn»: — bǝlkim muⱪǝddǝs yazmilarda pütülgǝn bolsa kerǝk. «Munu soraⱪ» — Yǝⱨuda tɵwǝndǝ 5-15-ayǝtlǝrdǝ bayan ⱪilidiƣan jaza-soraⱪlar bolsa kerǝk. «ular Hudaning meⱨir-xǝpⱪitini buzuⱪluⱪ ⱪilixning baⱨanisiƣa aylanduruwalƣan, birdinbir Igimiz wǝ Rǝbbimiz Əysa Mǝsiⱨdin tanƣan adǝmlǝrdur» — «Hudaning meⱨir-xǝpⱪitini buzuⱪluⱪ ⱪilixning baⱨanisiƣa aylanduruwalƣan...»: — demǝk, «buzuⱪqiliⱪ ⱪiliwǝrsǝkmu Hudaning meⱨir-xǝpⱪiti bilǝn kǝqürülimiz» degǝndǝk.

■1:4 1Pet. 2:8; 2Pet. 2:1, 3.

□1:5 «burun Rǝb Ɵzi üqün bir hǝlⱪni Misirdin ⱪutⱪuzƣan bolsimu, ularning iqidiki Ɵzigǝ ixǝnmigǝnlǝrni keyin ⱨalak ⱪildi» — «keyin» grek tilida «ikkinqi ⱪetim» deyilidu. «Rǝb Ɵzi üqün bir hǝlⱪni Misirdin ⱪutⱪuzƣan bolsimu» bǝzi kona kɵqürmilǝrdǝ «Əysa Ɵz hǝlⱪini Misirdin ⱪutⱪuzƣan bolsimu» deyilidu.

■1:5 Qɵl. 14:29; 26:64, 65; Zǝb. 106:24-27; 1Kor. 10:5; Ibr. 3:17.

■1:6 Yar.6:1-4; 2Pet. 2:4.

□1:7 «Sodom wǝ Gomorra wǝ ularning ǝtrapidiki xǝⱨǝrlǝrdikilǝrmu xu ohxax yolda, yǝni xu pǝrixtilǝrgǝ ohxax uqiƣa qiⱪⱪan buzuⱪqiliⱪⱪa wǝ ƣǝyriy xǝⱨwǝtlǝrgǝ berilip kǝtkǝn, keyinki dǝwrlǝr ularning aⱪiwitidin ibrǝt alsun üqün mǝnggülük ot jazasiƣa ɵrnǝk ⱪilinip kɵydürülgǝn» — «ƣǝyriy xǝⱨwǝtlǝr» degǝn ibarǝ grek tilida «ƣǝyriy ǝtlǝr» bilǝn ipadilinidu. Hudaƣa boysunmiƣan pǝrixtilǝr «ƣǝyriy ǝtlǝr»gǝ (demǝk, ⱪiz-ayallarƣa) iq pǝx tartⱪanidi; Sodom wǝ Gomorradikilǝr «ƣǝyriy ǝtlǝr»gǝ iq pǝx tartⱪan (bu ⱪetim ǝrlǝr ⱪiz-ayallarƣa ǝmǝs, bǝlki ǝrlǝr baxⱪa ǝrlǝr bilǝn «ƣǝyriy» jinsiy munasiwǝt ɵtküzmǝkqi). «Sodom wǝ Gomorra xǝⱨǝrliri»ning aⱪiwiti toƣrisida «Yar.» 18-19-babni kɵrüng. Biz «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ muxu wǝⱪǝ üstidǝ yǝnǝ azraⱪ tohtilimiz.

■1:7 Yar. 19:24; Ⱪan. 29:22; Yǝx. 13:19; Yǝr. 50:40; Əz. 16:49; Ⱨox. 11:8; Am. 4:11; Luⱪa 17:29; 2Pet. 2:6.

□1:8 «lekin muxu «qüx kɵrgüqilǝr» xu ohxax yol bilǝn adǝmlǝrning tǝnlirinimu bulƣimaⱪta, ular ⱨoⱪuⱪ igilirigǝ sǝl ⱪariƣuqilardin bolup, (ǝrxtiki) uluƣlarƣimu ⱨaⱪarǝt ⱪilixmaⱪta» — «qüx kɵrgüqilǝr» bǝlkim «bexarǝtlik birnǝqqǝ qüxni kɵrdüm» degǝndǝk sɵzlǝr bilǝn adǝmlǝrni aldaydu. «ⱨoⱪuⱪ igiliri» — xübⱨisizki, muxu yǝrdǝ padixaⱨlar, waliylar wǝ ⱨɵkümǝtning türlük ǝmǝldarliridin baxⱪa, Huda bekitkǝn ata-aniliⱪ ⱨoⱪuⱪni ɵz iqigǝ alidu. «ǝrxtiki uluƣlar» — ǝyni tekisttǝ «ǝrx» degǝn sɵz yoⱪ. Lekin 11-ayǝtkǝ ⱪariƣanda qoⱪum ǝrxtiki (yaman) küqlǝr, yǝni jin-xǝytanlarni kɵrsǝtsǝ kerǝk. «Jin-xǝytanlar» ǝslidǝ pǝrixtilǝr, yǝni «ǝrxtiki uluƣlar»din idi («Wǝⱨ.» 12:4ni kɵrüng).

■1:9 Dan. 10:13; 12:1; Zǝk. 3:2; 2Pet. 2:11; Wǝⱨ. 12:7.

□1:10 «Lekin bu kixilǝr ɵzliri qüxǝnmǝydiƣan ixlar üstidǝ kupurluⱪ ⱪilidu. Biraⱪ ular ⱨǝtta ǝⱪilsiz ⱨaywanlardǝk ɵz tǝbiitining inkasliri boyiqǝ qüxǝnginiqǝ yaxap, xu arⱪiliⱪ ɵzlirini ⱨalak ⱪilidu» — «ɵz tǝbiitining inkasliri boyiqǝ qüxǝnginiqǝ yaxap» degǝn ibarǝ bǝlkim ⱨaywanlarning jüplixixkǝ bolƣan ixtiⱨasini kɵzdǝ tutⱪan, xundaⱪla muxu kixilǝrning xǝⱨwaniy ⱨǝwǝslirini, buzuⱪluⱪlirini kɵrsǝtkǝn boluxi mumkin.

■1:10 2Pet. 2:12.

□1:11 «Bularning ⱨaliƣa way! Qünki ular Ⱪabilning yoli bilǝn mangdi, mal-mülükni dǝp Balaamning azƣan yoliƣa ɵzini atti wǝ ular Koraⱨning asiyliⱪ ⱪilƣiniƣa (ohxax) ahir ⱨalak bolidu» — «Ⱪabilning yoli» — Ⱪabil ɵz inisiƣa ⱨǝsǝt ⱪilip uni ɵltürgǝn, ǝlwǝttǝ («Yar.» 4-bab). «Balaamning azƣan yoli» — «Qɵl.» 22-24-babni, «2Pet.» 2:15ni wǝ izaⱨatnimu kɵrüng. «ular Koraⱨning asiyliⱪ ⱪilƣinidikigǝ ohxax ahir ⱨalak bolidu» — Koraⱨ bolsa Musa pǝyƣǝmbǝrgǝ, xundaⱪla Hudaning Ɵzigǝ isyan kɵtürdi. Yǝr ɵzi eqilip Koraⱨ wǝ xeriklirining ailisidikilirini yutuwaldi wǝ xuning bilǝn tǝng asmandin ot qüxüp Koraⱨ wǝ uningƣa ǝgǝxkǝnlǝrni kɵydürüp ɵltürdi («Qɵl.» 16-bab). Koraⱨdikilǝrdin 1500 yildin keyin yaxiƣan muxu sahta tǝlim bǝrgüqilǝr Hudaning ƣǝzipi ayan ⱪilinƣan küni ularƣa ohxax jǝzmǝn ǝxǝddiy wǝ ⱪorⱪunqluⱪ ⱨalda yoⱪitilidu.

■1:11 Yar. 4:8; Qɵl. 16:1; 22:7,21; 2Pet. 2:15;1Yuⱨa. 3:12.

□1:12 «Ular meⱨir-muⱨǝbbǝtni tǝbriklǝx ziyapǝtliringlarƣa ⱨeq tartinmay silǝr bilǝn billǝ dahil bolidiƣan, ɵzlirinila baⱪidiƣan hǝtǝrlik hada taxlardur. Ular xamallardin ⱨǝydilip kǝlgǝn yamƣursiz bulut, yiltizidin ⱪomurup taxlanƣan, kǝq küzdiki mewisiz dǝrǝhlǝr, ikki ⱪetim ɵlgǝnlǝr!» — «meⱨir-muⱨǝbbǝtni tǝbriklǝx ziyapǝtliringlar» degǝnlik Hudaning meⱨir-muⱨǝbbitini tǝbriklǝx, ǝlwǝttǝ. Xübⱨisizki, birinqi wǝ ikkinqi ǝsirlǝrdǝ jamaǝtlǝr pat-pat mǝlum bir huxalliⱪtin ƣerip-namratlarni tǝklip ⱪilip ziyapǝt ɵtküzǝtti; undaⱪ ziyapǝtlǝr «meⱨir-muⱨǝbbǝt ziyapiti» yaki «muⱨǝbbǝtni tǝbriklǝx ziyapiti» dǝp atilatti. Xu ziyapǝtlǝr bǝlkim daim «nan oxtux», (yaki «Rǝbning dastihani», «Rǝbning kǝqlik tamiⱪi»)ni ɵz iqigǝ alatti. «ɵzlirinila baⱪidiƣan hǝtǝrlik hada taxlardur» — «ɵzlirinila baⱪidiƣan» bu kinayilik gǝp. Muxu kixilǝr «Huda bizni jamaǝttikilǝrni baⱪⱪuqi ⱪilip bekitkǝn» dǝytti. Lekin ular pǝⱪǝt ɵzlirinila baⱪatti. «hǝtǝrlik hada taxlardur» — baxⱪa hil tǝrjimisi «daƣlarƣa ohxaydu» — Muxu kixilǝr ɵzlirini bǝlkim «jamaǝtning tüwrüki» dǝp kɵrsǝtkini bilǝn, ǝmǝliyǝttǝ dengizdiki «hǝtǝrlik hada taxlarƣa ohxaydu». Dengizqilar dengiz astidiki hada taxlarni bayⱪiyalmay, kemini üstidin ⱨǝydisǝ pütünlǝy wǝyran bolup tügixidu, ǝlwǝttǝ. «Hǝtǝrlik hada taxlar» degǝn bu sɵzning aⱨangi «daƣ»ⱪimu naⱨayiti yeⱪin bolƣaq, bǝlkim xu mǝninimu kɵrsitixi mumkin. «2Pet.» 2:13ni kɵrüng. «yamƣursiz bulut» — grek tilida «susiz bulut». «ikki ⱪetim ɵlgǝnlǝr!» — bu sahta tǝlim bǝrgüqilǝr ɵzlirining gunaⱨlirida roⱨiy jǝⱨǝttǝ «ɵlgǝn» («ⱪǝbiⱨlikliringlar ⱨǝm gunaⱨliringlarda ɵlgǝn» («Əf.» 2:1)) bolupla ⱪalmay, baxⱪilarnimu ɵlüm yoliƣa aldap kirgüzgǝnliki üqünmu roⱨiy jǝⱨǝttǝ «ikki ⱪetim ɵlgǝn»dur. Ular xu sǝwǝbtin Huda tǝripidin ikki ⱨǝssǝ jazalinidu («Yaⱪ.» 3:1, «Mat.» 23:13-15ni kɵrüng).

■1:12 2Pet. 2:13,17.

□1:13 «Ular dengizning dawalƣuwatⱪan, buȥƣunluⱪ dolⱪunliri, ular ɵz xǝrmǝndiqilikini ⱪusmaⱪta» — «Yǝx.» 57:20ni kɵrüng. «... ular ezip kǝtkǝn yultuzlar bolup, ularƣa mǝnggülük ⱪapⱪarangƣuluⱪning zulmiti ⱨazirlap ⱪoyulƣandur» — «ular... ezip kǝtkǝn yultuzlar» degǝnlǝr pǝⱪǝt «hǝtǝrlik hada taxlar»la ǝmǝs, bǝlki dengizda yürgüqilǝrgǝ hata yɵnülüxni kɵrsitip tenitidiƣan «ezip kǝtkǝn yultuzlar»dǝk bolidu.

■1:13 Yǝx. 57:20.

□1:14 «Mana, Rǝb tümǝnmingliƣan muⱪǝddǝsliri bilǝn kelidu,...» — «(Rǝbning) muⱪǝddǝsliri» muxu yǝrdǝ Rǝb Əysaning ⱪaytip kelixidǝ Ɵzigǝ ⱨǝmraⱨ ⱪilƣan pǝrixtiliri ⱨǝm muⱪǝddǝs bǝndilirini kɵrsitixi mumkin («Ⱪan.» 33:2, «Zǝb.» 50:3-6, «Dan.» 7:9-14, 25-26, «Mat.» 16:27, 24:30-31, 25:13, «1Kor.» 6:2, «1Tes.» 3:3, «2Tes.» 1:7-10, «Wǝⱨ.» 1:7ni kɵrüng).

■1:14 Yar. 5:18; Dan. 7:10; Ros. 1:11; 1Tes. 1:10; 2Tes. 1:10; Wǝⱨ. 1:7.

□1:15 «U pütkül insanlarni soraⱪ ⱪilip, barliⱪ ihlassizlarning ihlassizlarqǝ yürgüzgǝn barliⱪ ihlassizliⱪliriƣa asasǝn, xundaⱪla ihlassiz gunaⱨkarlarning ɵzini ⱨaⱪarǝtligǝn barliⱪ ǝsǝbiy sɵzlirigǝ asasǝn ularni ǝyibkǝ buyruydu» — «ihlassizlarqǝ yürgüzgǝn ihlassizliⱪliri» degǝn ibarǝ «uqiƣa qiⱪⱪan ihlassizliⱪliri» degǝndǝk gunaⱨlirini tǝkitlǝydu. «ularni ǝyibkǝ buyruydu» — degǝn sɵz, xübⱨisizki, ⱨǝrbir gunaⱨkarning Huda aldida ɵzining gunaⱨliri üstidin qiⱪirilƣan ⱨɵkümgǝ toluⱪ ⱪoxilidiƣanliⱪini kɵrsitidu. Tǝwrat ɵz iqigǝ almiƣan «Ⱨanoh» degǝn yǝnǝ kona bir kitab bar. Biraⱪ Yǝⱨuda nǝⱪil kǝltürgǝn muxu sɵz bu kitabtin biwasitǝ elinƣan ǝmǝs. Bu sɵz bǝlkim «Ⱨanoh» degǝn kitabning ⱪǝdimiy mǝnbǝsi bolƣan, hǝlⱪning aƣzaki bayanliridin elinƣan bolsa kerǝk.

■1:15 Mat. 12:36.

□1:16 «Bu kixilǝr ⱨaman ƣotuldap, aƣrinip yüridu, ɵz ⱨǝwǝslirining kǝynigǝ kiridu; aƣzida yoƣanqiliⱪ ⱪilidu, ɵz mǝnpǝitini kɵzlǝp baxⱪilarƣa huxamǝtqilik ⱪilidu» — «bu kixilǝr ... ƣotuldap, aƣrinip yüridu»: ular ɵz-ɵzigǝ ⱨǝm baxⱪilarƣa ⱪaⱪxap aƣrinip yüridu. «aƣrinip yüridu» degǝnning baxⱪa birhil tǝrjimisi: — «baxⱪilarni ǝyiblǝydu» yaki «ⱪusur izdǝp yüridu».

■1:16 2Pet. 2:18.

□1:18 «ular silǝrgǝ: «Ahir zamanda, ɵzining ihlassiz ⱨǝwǝslirining kǝynigǝ kirip, mazaⱪ ⱪilƣuqilar mǝydanƣa qiⱪidu» degǝnidi» — rosul Yǝⱨuda muxu yǝrdǝ ularning nemini mazaⱪ ⱪilidiƣanliⱪini eytmaydu. Lekin bir misal «2Pet.» 3:3dǝ tepilidu.

■1:18 Ros. 20:29; 1Tim. 4:1; 2Tim. 3:1; 4:3; 2Pet. 2:1; 3:3.

□1:19 «Muxundaⱪ kixilǝr bɵlgünqilik pǝyda ⱪilidiƣan, ɵz tǝbiitigǝ ǝgǝxkǝn, Roⱨⱪa igǝ bolmiƣan adǝmlǝrdur» — «ɵz tǝbiitigǝ ǝgǝxkǝn (adǝmlǝr)» grek tilida «janliⱪ (adǝmlǝr)» degǝn sɵz bilǝn ipadilinidu. Oⱪurmǝnlǝrning esidǝ boluxi kerǝkki, Muⱪǝddǝs Kitab boyiqǝ adǝm üq ⱪisimdin — roⱨ, jan, tǝndin tǝrkib tapidu. Hudaning ǝsli mǝⱪsiti adǝmning roⱨi arⱪiliⱪ uning bilǝn alaⱪilixip yolyoruⱪ kɵrsitix idi. Adǝm’atimizning gunaⱨi bilǝn adǝmlǝr ɵz roⱨi tǝripidin ǝmǝs, bǝlki jan wǝ tǝn, yǝni «ǝt» tǝripidin baxⱪurulup, ɵzining (gunaⱨliⱪ) tǝbiitigǝ ǝgǝxkili turdi. «Rimliⱪlarƣa»diki «kirix sɵz»imizni kɵrüng. «Roⱨⱪa igǝ bolmiƣan adǝmlǝrdur» — «Roⱨ» Hudaning Muⱪǝddǝs Roⱨi, ǝlwǝttǝ.

□1:20 «Lekin silǝr, i sɵyümlüklirim, ǝng muⱪǝddǝs bolƣan etiⱪadinglarni ul ⱪilip, ɵzünglarni ⱪurup qiⱪinglar, Muⱪǝddǝs Roⱨta dua ⱪilip,..» — «ɵzünglarni... ⱪurup qiⱪinglar» degǝn ibarǝ muxu yǝrdǝ grek tilidiki «(etiⱪadta) ɵsüp yetildürünglar» degǝn mǝnidǝ. «Rimliⱪlarƣa» wǝ «Əfǝsluⱪlarƣa»diki «etiⱪadni ⱪurux» toƣruluⱪ «kirix sɵz»imizni wǝ izaⱨatlarni kɵrüng. «Muⱪǝddǝs Roⱨta dua ⱪilip, ...» — demǝk, «Muⱪǝddǝs Roⱨⱪa tayinip dua ⱪilip,...».

□1:22 «Ikkilinip ⱪalƣanlarƣa rǝⱨim ⱪilinglar» — «ikkilinip ⱪalƣanlar» bolsa etiⱪadta ikkilǝngǝnlǝr. Baxⱪa birhil tǝrjimisi: «Bǝzilǝrgǝ rǝⱨim ⱪilinglar, (adǝmlǝr bilǝn adǝmlǝrni) pǝrⱪ etinglar; bǝzilǝrni... bǝzilǝrni... ».

□1:23 «bǝzilǝrni ot iqidin yuluwelip ⱪutulduruwelinglar; bǝzilǝrgǝ ⱨǝtta ǝtliridin nijasǝt qüxüp bulƣanƣan kiyim-keqikigimu nǝprǝtlǝngǝn ⱨalda ⱪorⱪunq iqidǝ rǝⱨim ⱪilinglar» — demǝk, bu ikki ayǝt (22-23)tǝ üq hil adǝmlǝr bar. Birinqi hili etiⱪadⱪa nisbǝtǝn gumanda turidu; ikkinqi hili bolsa gunaⱨⱪa xunqǝ qɵküp kǝtkǝnki, ular dozahning girdawida turƣanlar yaki «dozah otiƣa qüxǝy» dǝp ⱪalƣanlar; üqinqi hili bolsa, adǝmni asanla iplasliⱪⱪa sɵrǝydiƣan eƣir gunaⱨlarƣa patⱪanlar. Xunga ularni ⱪutⱪuzmaⱪqi bolƣanlar intayin ⱨoxyar boluxi kerǝk — bolmisa ɵzliri bulƣinip yaki azdurulup ketixi mumkin («ⱨǝtta ǝtliridin nijis (grek tilida, «daƣ») qüxüp bulƣanƣan kiyim-keqikigǝ nǝprǝtlǝngǝn ⱨalda» degǝn gǝp kɵqmǝ mǝnidǝ, ǝlwǝttǝ. «Bu kixilǝrning pasiⱪliⱪi ɵzünggǝ tǝsir yǝtküzmisun üqün ⱨoxyar bol» degǝndǝk). Bu ikki ayǝtning baxⱪa bǝzi tǝrjimiliri bar. Bu tǝrjimilǝrdǝ «ⱪutⱪuzuxⱪa tirixix kerǝk» bolƣan ikki hil adǝmlǝr kɵzdǝ tutulidu: — «Ikkilinip ⱪalƣanlarƣa rǝⱨim ⱪilinglar; biraⱪ bǝzilǝrni ot iqidin yulup ⱪutulduruwelinglar; lekin ularni ⱪutⱪuzƣanda ⱪorⱪunqta bolunglar, ⱨǝtta ǝtlǝrdin nijis qüxüp bulƣanƣan kiyim-keqikigǝ nǝprǝtlininglar» degǝndǝk.

■1:24-25 Rim. 16:27; 1Tim. 1:17.