1 Ma' qa hik aka'aj ha' Jesús qa hats iyetik'uiha he' jukhew qa efuts qa week iye he' ƚ'ijatshenhei,* Mt 10:42; 28:19; Lc 14:26; Jn 8:31; 13:35; 15:8; Hch 6:1 2 qa yit'ijji'ju': —Nekhewe' i'nq'ijatshenij ke' Moisés ƚe'lijei qa nekhewe' iye fariseol, hik nekhewe' wetƚisij qu' net'ekuumi'ha qu' ninq'ijatshenij kekhewe' wenit'ij qu' nanaqsiijkii yika'ajji' ka' Moises'ik'i.* Esd 7:6,25; Neh 8:4 3 Qa hik ta'ƚijupi' qu' ek'eeni'ƚik'iha qa' week aqsiiƚijkii iye pa'qu' nit'iƚij ewets, qa hasu'ujƚe ijayani'ƚij ka' ƚunyejei nekhewe'en, qe ƚekhewel nite' yaqsiijkii kekhewe' i'nq'ijatshentaxij.* Mt 5:20; 15:3-9; Ro 2:17-23 4 Ƚekhewel hik ƚunyejei aka'an: yophe'ƚ je'mkii pe' witqatai qi niihetits, jutsitets qu' jinteka'xtax. Ma' qa yiƚkoninij enewe' jukhew qa efuts iye, qa ƚekhewelƚe qa nite' ewii'ƚe' pe'qu' ƚayaqsi'ye' qu' nekumhini' qu' neka'x.* Lc 11:46; Hch 15:10; Ga 6:13 5 Week na'aj yaqsi'jtaxijkii ewi'ƚƚe in yisu'un qu' netwenheti'yij. Yisu'un in yeni' ne'ej ƚ'iwatai qa ƚokoyei iye ne'ej nite' qitax ƚasimmi'tax qa lesƚe in yiwqinhet iye ne'ej yaqsiijkii ti'najki' ƚasi' i'nji' ne'ej uja'x kekhewe' Intata ƚe'lijei, qa ne'ej yit'onijju' ƚeiƚal iye qa les in yijetinijju' iye ne'ej jipimju'.* Ex 13:9; Dt 6:8; 11:18; Mt 6:1,5,16; 9:20; 14:36; Mr 6:56; Lc 8:44 6 Yisu'un iye qu' na'nipji' ne'ej ƚots'oji'laxits ne'ej qitsji' qe tekju' na'aj ewi'ƚ ƚe'wis neƚu qa ne'ej witlijtsitjiyifi iye ne'ej wits'ojilaxits, ƚots'oji'laxits pe' qitsji'.* Lc 11:43; 14:7; 20:46 7 Yisu'un iye qu' netniwetfelhei qe yijalki'sji'kii na'aj ƚaqhawet qa yisu'un iye qu' netiyi'yij in maestro.* Mr 9:5; 10:51; Jn 1:38,49; 11:8; Stg 3:1 8 Qa ekhewelƚi'iƚ qa' hasu'uj iwejini'ƚi'm aq'ayini'ƚij pakha' qu' ni'ttaxi'ƚij ewets maestro, qe ewi'ƚƚe na' aqa Maestro'oƚ qa ekheweli'ƚ qa week e'witjefeyek'iƚipji'. 9 Hasu'uj iye it'iƚijets pe'ye' ha'ne sehe' epji' tata, qe ewi'ƚƚe na' Atata'aƚ hik nakha' i'ni' na' wa's.* Mal 1:6; Mt 6:9; 7:11 10 Hasu'uj iye iwejini'ƚi'm pe'qu' ni'ttaxi'ƚij ewets qu' e'qitsi'iƚji', qe ewi'ƚƚe na' Cristo in qiji'ha. 11 Qa pakha'ƚe les in qiji' ekheweli'ƚ, pakha'an, pakha' hik ƚunye'j qu' eqejkunenek'i'iƚ.* Mt 20:26-27; Mr 9:35; 3Jn 9 12 Qe pakha' qu' ƚakha' ye'ƚetax ƚete'm qu' neniwqinhetji', qa' hik pakha'ye' qu' netwepinhetkii. Qa pakha'ƚe qu' nite' neniwqinhete'ji' qa' hik ha'neye' qa' neniwqinhetji'.* Pr 29:23; Ez 21:26; Lc 14:11; 18:14; Stg 4:6,10; 1P 5:5-6 13 ¡Hiyee' e'newusitsi'ƚ i'nq'ijatshenij ke' Moisés ƚe'lijei qa nekhewe' iye fariseol, e'jtitsitsi'ƚ hik ejunyejeyi'ƚ qu' wetsjuk'e ejusitsi'iƚ! Qe ƚit'oniƚik'uiji' ene' jukhew qa efuts iye na' ƚeji' na' tenek'enheiji' na' Dios. Qa ekheweli'ƚ iye nite' ƚe'nuihiyu'uƚii iye. Nite' ƚiwejiniƚi'm iye nekhewe' nuihiyu'taxii.* Mt 23:15,23,25; Lc 11:52 14 ¡Hiyee' e'newusitsi'ƚ i'nq'ijatshenij ke' Moisés ƚe'lijei qa nekhewe' iye fariseol, e'jtitsitsi'ƚ hik ejunyejeyi'ƚ qu' wetsjuk'e ejusitsi'iƚ! Qe ƚenitka'miƚijkii pe' ƚetsiltax pe' wikiihalei. Ƚa'napetaxi'ƚijets qe ƚ'iyini'ƚ qa nite'ƚe yijaa'ija qu' iyini'ƚ qe ƚisu'unƚi'iƚ qu' me'nethiniƚijkii. Qa hik ta'ƚijupi' qu' les qu' qiye' pa'qu' atanithenheti'yi'ƚij.* Mr 12:40; Lc 20:47 15 ¡Hiyee' e'newusitsi'ƚ i'nq'ijatshenij ke' Moisés ƚe'lijei qa nekhewe' iye fariseol, e'jtitsitsi'ƚ hik ejunyejeyi'ƚ qu' wetsjuk'e ejusitsi'iƚ! Qe ƚijawe'jiƚij ji'teje'mkii na' qi iweli' qa pekhel ƚenekiƚiji'kii iye ha'ne sehe' in ƚowo'oƚiikii pa'qu' amiti'ƚijju' kakha' ejunyejeyi'ƚ. Ma' qa in hats ƚamitiƚijju', qa hats ƚaqsiiƚijkii qu' wetsjuk'i'ij qu' nat'ani'ƚ epji' qu' les ne'weju'ƚij wiikfik'i qu' namii pa' fe't.* Hch 2:11; 6:5; 13:43 16 Hiyee' e'newusitsi'ƚ, puk'alets yojotaxik'ui pekhewep, qe ekheweli'ƚ ƚit'iƚij: “Ham weju'ƚi'ij pakha' qu' neniwjutsiqentaxiji'm ne' witlijtsitjii pa'qu' nit'ij, qa hasu'uj naqsiijkii. Pakha' yijat'ij qu' neniwjutsiqeniji'm pa'qu' nit'ij ne' ƚeqe oro ne' qi witlijtsitjii, qa weju'ƚij yijat'ij, ma' qa' naqsiijkii pa' weniwjutsiqenij.”* Mt 5:33; 14:7; 15:14; 23:24; 26:63,72; Hch 1:16; Ro 2:19; Lv 19:12; Nm 30:2; Dt 23:21 17 Nite' ƚ'eqeneƚuyi'ƚ wetju'ƚ qa puk'alets iye, qe ¿pa'n ƚunye'j pa'qu' les qiye'ji'? ¿Me na' oro? ¿Me i'nƚi'i ne' witlijtsitjii in hik nekhe' ta'ƚets in we'nenifi ne' oro ma' qa yatsat'etsij na' Dios? 18 Qa ƚit'iƚijju' iye: “Nite' weju'ƚij pakha' qu' neniwjutsiqentaxiji'm na' ts'eewe'epji' (altar) t'ejuyets na'aj witqisit'ij na' Intata (ofrenda) pa'qu' nit'ij, qa' hasu'uj naqsiijkii. Pakha' yijat'ij qu' neniwjutsiqeniji'm na'aj witqisit'ij pa' Intata (ofrenda) pa'qu' nit'ij, qa weju'ƚij yijat'ij, ma' qa' naqsiijkii pa' weniwjutsiqenij.” 19 ¡Puk'alets! ¿Ƚekpa' qu' les qiye'ji'? ¿Me pa' witqisit (ofrenda)? ¿Me i'nƚi'i pa' ƚe'nenhe'wet'ipji' (altar), in hikpa' ta'ƚets in we'nenipji' pa' witqisit (ofrenda) qa yijaa qa yatsat'axij pa' Dios?* Ex 29:37; 30:29 20 Qa hik ta'ƚijupi', pakha' qu' netetfeliji'm pa' ts'eewe'epji' (altar) pa'qu' nit'ij, ma' qa hats week tetfeliji'm pa' ts'eewe'epji' (altar) qa pe' i'nipji' iye (ofrenda). 21 Qa pakha' qu' netetfeliji'm ne' qi witlijtsitjii pa'qu' nit'ij, qa tetfeliji'm ne' witlijtsitjii qa nakha' iye i'nifi ne' witlijtsitjii.* 1R 8:13; 2Cr 6:2; Sal 26:8; 132:14 22 Qa pakha' qu' netetfeliji'm pa'qu' nit'ij na' wa's, qa hats tetfeliji'm na' ƚots'oji'la'x na' Dios qa nakha' iye i'nipji' nakha'an.* Ex 17:16; Sal 11:4; 47:8; Mt 5:34; 19:28; He 8:1; Ap 4:2 23 ¡Hiyee' e'newusitsi'ƚ, i'nq'ijatshenij ke' Moisés ƚe'lijei qa ekheweli'ƚ iye fariseol, e'jtitsitsi'ƚ hik ejunyejeyi'ƚ qu' wetsjuk'e ejusitsi'iƚ! Qe in ƚeqethentaxi'ƚfik'i ne'ej menta ƚesejets qa ne'ej anis iye qa comino iye in cien (100) yamets qa diez (10) ƚeqetheni'ƚfik'i qu' net'ejuyets na' Dios. Qa nite'ƚe ƚaqsiiƚijkii kekhewe' les in qitstaxji' wi'tlijei wenittaxij qu' nanaqsiijkii, kekhewe'en: yatsathen, eq'iltina'x, yaqsi'jijkii pa'qu' hats nit'ij hik ekewe'tax qek aqsiiƚijkii, qa hasu'ujƚe qek ili'iƚij qu' aqsiiƚijkii kekhewe' hats ƚ'asiniƚik'i in ƚaqsiiƚijkii.* 1S 15:22; Sal 33:5; Jer 5:1; Mi 6:8; Zac 7:9; Lc 11:42 24 ¡Ekheweli'ƚ hik ejunyejeyi'ƚ qu' e'puk'aletsi'iƚ in ƚojotaxiƚik'ui pekhewepe'! Qe hik ƚunye'j qu' uketi'ƚ na'aj iweli' qe qa' nite' etimi'ƚ ne'ej iye, qa ni'kha'ƚi'ij ats'etax in qitax qa hik na'aj ƚetimi'ƚ.* Mt 15:14; 23:16 25 ¡Hiyee' e'newusitsi'ƚ i'nq'ijatshenij ke' Moisés ƚe'lijei qa ekheweli'ƚ iye fariseol, e'jtitsitsi'ƚ hik ejunyejeyi'ƚ qu' wetsjuk'e ejusitsi'iƚ! Qe ekheweli'ƚ ƚimpulijini'ƚ na' ƚ'anu'ui nakha' hik ƚunye'j wasu qa hik ƚunye'j iye tok'o, qa ƚatawejƚe qa topo'oj pakha' wit'ejtenheye'j qa pa' wit'ekuyi' iye.* Mr 7:4; Lc 11:39 26 ¡Fariseo puk'al! Yojo yijat'ij qu' nempulijik'iju' na' ƚatawe'j nakha' hik ƚunye'j wasu qa hik ƚunye'j iye tok'o, hats'inha qu' ƚe'wise' ji'jek ham ƚejili'ye' nakha' i'nfik'i. 27 ¡Hiyee' e'newusitsi'ƚ i'nq'ijatshenij ke' Moisés ƚe'lijei qa ekheweli'ƚ iye fariseol, e'jtitsitsi'ƚ hik ejunyejeyi'ƚ qu' wetsjuk'e ejusitsi'iƚ! Qe ekheweli'ƚ hik ejunyejeyi'ƚ ne'ej nimeƚkui qe hats wetlinij na'aj fo' i'm qa ƚe'sits in jite'wen, qa ƚatawjetsƚe qa topolij witinutsik'i qa in hats ƚipipji' iye.* Lc 11:44; Hch 23:3 28 Aka'an hik aka' ejunyejeyi'ƚ iye, e'ƚe'sitsi'ƚ in ne'weni'ƚ ene' jukhew, qa pekhewe'ƚe atawjetsi'ƚ qa qi in topolij in hik ejunyejeyi'ƚ qu' wetsjuk'e ejusitsi'iƚ, qa topoli'ƚ ej iye in nite' ƚisu'uni'ƚ qu' aqsiiƚijkii pa' yisu'un na' Dios. 29 ¡Hiyee' e'newusitsi'ƚ i'nq'ijatshenij ke' Moisés ƚe'lijei qa ekheweli'ƚ iye fariseol, e'jtitsitsi'ƚ hik ejunyejeyi'ƚ qu' wetsjuk'e ejusitsi'iƚ! Qe ekheweli'ƚ ƚeniihini'ƚpha'm ne' ƚenimeƚkui kekhewe' profeta'ik'i qa ƚi'sinheti'ƚ iye wekwek ƚ'eniƚi' ne' ƚenimeƚkui ke' jukhew'ik'i yatsathen. 30 Ma' qa ƚit'iƚijju': “Qek hats jinana'l pakha'aj pa' ƚahats'ij pekhewe' inqa'jteyik'i qekha nite' jina'ne'taxij ji'teje'm in nilanju' pekhewe' profeta'ik'i.” 31 Ye'ehe, qa aka'an in ƚit'iƚijju', ma' qa hats ƚanalitƚi'iƚik'i in ekheweli'ƚ ƚata'ƚiƚets kekhewe' nilanju'kii ke' profeta'ik'i.* Gn 15:16; Hch 7:51; 1Ts 2:15-16 32 Yape oponheti'ƚij pakha' uƚ'ax mente' yoxpo'taxij ke' aqa'jteyi'ƚik'i.—

33 —¡Q'oiq'oyits! ¡Q'oiq'oyits ƚelits! ¿Pa'n qu' ilithinyejeye'taxiƚik'ui hatse' qu' atanithenhetiitaxi'ƚij pa' fe't qi iftsax?* Mt 3:7; 5:22; 12:34 34 Qa hik ta'ƚijupi', Jeƚ qeku'ni'ƚek qu' he'nukini'ƚ ei iye pe'qu' profetaye', qa pe'qu' qi nikfe'lets wekwek in t'ejuyets na' Dios qa pe'qu' ninq'ijatshenij iye ke' ƚe'lijei na' Dios. Ma' qa ekheweli'ƚ qa' anlani'ƚju' iye pe'qu' uja'xe', qa pekhewep qa' eni'ƚji'pha'm pe'qu' cruzitse', qa pekhewep iye qa' eqsilani'ƚ je'mkii ne' witlijtsitjiyitsifi qa' ijayani'ƚiikii pekhewep witsetiikal,* Lc 11:49-51; Hch 13:1; 22:19; 1Co 12:28; 2Cr 36:15-16; Mt 10:17 35 hats'inha qu' nanami'ƚ epji' iye na' witaxtanithenkeye'j ta'ƚets ke' ƚ'athits ke' week yatsathen in talanhetiiju', qa in ta'ƚi' ek ka' yatsathen Abel'ik'i qa yamijii ka' Zacarias'ik'i ƚa's ka' Berequias'ik'i. Hik kakha' Zacarias'ik'i ƚilaniƚi' na' ƚeqewuk'uji' ne' witlijtsitjiyii qa na' ts'eewe'epji' ƚe'nenhe'wet'ipji' na'aj witqisit'ij na' Dios.* 2Cr 24:21; Zac 1:1; Gn 4:8; He 11:4; 1Jn 3:12; Ap 18:24 36 Yijaa'ija aka' qu' hit'iƚij ewets in week ekewe'en qu' na'nipji' hatse' enewe' na'l hane'ej ha'ne ƚahats'ij.—* Mt 10:23; 16:28; 24:34

37 —¡Jerusalén, Jerusalén, ƚanlani'ƚju'kii kekhewe' profetas'ik'i, ƚenjele'eƚijkii utel kekhewe' nukintax ei na' Dios qu' nenfel e'm ke' ƚe'lijei! Pa'n uja'xij in hisu'untax qu' ewi'ƚ heni' ne' elits, in ƚunye'jek ne'ej ta'a'a' qe ewi'ƚ yeni' ne'ej ƚelits uyifi ƚefets, qa nite'ƚe ƚisu'un.* Dt 32:11-12; Rt 2:12; Mt 5:12 38 Jeƚ qeku'ni'ƚju' ek na' etset'iƚ qu' hats ham na'ni'i hatse'.* 1R 9:7; Is 64:11; Jer 12:7; 22:5 39 Qe hane'ej qu' nata'ƚi' qu' hit'ij ewets in hats nite' ƚ'anuuyi'i qu' e'tswen iye, ipƚu'ui qu' ittaxij: “Qi in ƚe'wis ha'ne namij ka' ƚii pa' Yatsat'ax'inij.”—(Sal 118:26)* Mt 21:9