Baruwa ya P'aulo kwa
AEFESO
Uthongodhyeri
Baruwa ii ya Aefeso yandhikwa ni P'aulo wakathi arihokala a jela kuko Rumi mwaka wa 60 bada ya kuzhalwa kwa Jesu (3:1). Kahi za charoche cha hahu cha kwendahubiri, P'aulo wakala Efeso zaidhi ya miaka miri na akiandzisha kanisa kuko (Mahendo 19:1-20). Na wakathi uwo vizho ndiwo ariwoora baruwa ya Akolosai na ya Filemoni. Baruwa ii ya Aefeso yahirikwa na mukono ni Tukiko (6:21-22).
Efeso were ni mudzi mubomu kahi za uthawali wa Kirumi na kidza were ni mudzi mubomu kibiashara. Mudzi uwo were una Ayahudi anji.
Lengo ra baruwa ii
Baruwa ii inahusu mupango wa Mulungu wa kuaokola anadamu. P'aulo anaakumbukiza Amasihia a Efeso kukala Masihi wafwa musalabani ili ahukombole (1:7-8) na Mulungu wamufufula na akeresi mukono wa kurya wa Mulungu. Kwa vizho mut'u akimukuluhira Jesu anaokolwa.
Jesu Masihi waagwizanya Amasihia Ayahudi na Amasihia mario si Ayahudi kwa kukibanda-banda chambaza cha uhadhui wao (2:14).
Kuna Bwana mumwenga, Roho mumwenga, na Mulungu mumwenga, ariye nde Baba wa at'u osi (4:4, 5). Amasihia ni lazima makale kit'u kimwenga, ut'u uu ni muhimu sana kahi za baruwa ii (4:3).
P'aulo anaambira Aefeso kukala ao were manaishi kizani ela vivi manaishi mulangazani, kwa vizho maisha gao nigakale masha (4:17–5:20) na mulangaza wao uang'alire at'u (5:8, 9).
Kidza P'aulo ananena na Aefeso dzulu za mitoere ya madzumbani (5:21–6:9).
Maut'u garigo mumu
Uvoro 1:1-2
Kuhaswa kwa kiroho 1:3–3:21
Maisha masha kahi za Masihi 4:1–6:20
Maut'u ga mwisho-mwisho 6:21-24
1
Uvoro
1:1 Muhumwi: Agal 1:1; Efeso: Mahe 18:19-21; 19:1Mimi P'aulo niriyetsagulwa ni Mulungu nikale muhumwi wa Masihi Jesu, ninamwandhikira baruwa ii ninwi at'u a Mulungu murio kuko Efeso, at'u murio mu aaminifu kahi za kumuthuwa Masihi.
Bai nema na dheri kula kwa Mulungu Babiyehu na Bwana Jesu Masihi navikale kwenu.
P'aulo anamulika Mulungu kwa mupango wa wokolwi
1:3 2:6; 2 Akor 1:3Naalikwe Mulungu babaye Bwana wehu Jesu Masihi, ariye kukirira kwa Masihi, wahup'a baraka za kiroho kuko mulunguni. 1:4 5:27; Joh 15:16; 17:24; 2 Ath'es 2:13Kwa mahendzo, Mulungu wahutsagula kabila urumwengu k'audzaumbwa, kwamba fukale aeri bila kaila kokosi mbereze. 1:5 Joh 1:12Mulungu wapanga kimbere kukala andafuhendya anae kukirira kwa Jesu Masihi. Waonat'o kukala ahende vivi kwa mahendzoge mwenye. 1:6 Math' 3:17; Arum 5:2; Akol 1:13Bai nahumulike kwa ut'u wa yo nema ya kwakwe ya nguma. Nema ii wahup'a bule kukirira kwa iye Mwanawe amuhendzaye zhomu. 1:7 Kukombolwa: Akol 1:13-14; Milatso: Aefe 2:13 Arum 3:25-26; Akol 1:20; 1 Joh 5:7; Mbazi nyinji: Aefe 2:7Kwani kukirira na iyo milatsoye, siswi fwakombolwa, yani fwasamehewa dambi zehu. Vivi zhakala kulengana na zizo mbazi za kwakwe nyinji. Iye wafuonera mbazi zizo zisizo kipimo na akifup'a ulachu na marifa. 1:9-10 1:22; Akol 1:16, 20Mana Mulungu wafumanyisa mupangowe uriwokala k'aumanywa ni mut'u, naye waamua kuukamilisha kukirira kwa Masihi. 10 Bai mupango uwo were undathimizwa haho wakathi ukifika. Andazhika vit'u zhosi, zha mulunguni na ts'i, ts'ini za Masihi.
11  1:11 1:4; Arum 8:28-29Mulungu akihenda ut'u, anauhenda karakara na mahendzo ga kwakwe. Bai siswi fwatsagulwa hukale at'u a Mulungu kukirira na Masihi karakara na arizhopanga Mulungu mwenye. 12 Mulungu wahenda vivi, ili siswi furio a kwandza kuhenda th'amaa na Masihi, humup'e nguma kwa ut'u wa ubomuwe. 13  1:13 4:30; 2 Akor 1:22; Akol 1:5Ninwi nanwi mwasikira neno ra ujeri, wo Uv̱oro Udzo wa kumuokola, mukimukuluhira Masihi. Vikara kwa kukala mwakuluhira, mwangizwa muv̱ano wa Roho Mweri, ariye iye ndiye ariyekala walagwa andakudza. 14  1:14 2 Akor 1:22Bai iye Roho Mweri ndiye rubuni ya yo ahadi yehu fundiyoipata wakathi uryahu Mulungu andihoakombola at'ue. Bai nafuyanule nguma ya Mulungu!
P'aulo anaavoyera Aefeso maumanye ubomu wa Masihi
15 Kwa kukala, nasikira dzulu za kuluhiro renu kahi za Bwana Jesu, na viryahu murizho munaahendza at'u a Mulungu, 16  1:16 Akol 1:3nami siricha kumulazhira muv̱era Mulungu kwa ut'u wenu, na kumukumbukira kahi za mavoyo. 17  1:17 5:17; Ndhum 2:6; Akol 1:9-10Ninamuvoyera kwamba ye Baba wa nguma, Mulungu wa Bwana wehu Jesu Masihi, amup'e ulachu wa kiroho. Kidza amup'e ugunulo, ili muenderere kumumanya iye zaidhi na zaidhi. 18  1:18 4:4; Akol 1:12Ninamuvoyera Mulungu amung'aze matso ga ndani ili mudime kukimanyat'o kiryahu kit'u mukitharizacho, kidza arichomuihira. Kit'u kiki ni uryahu uthajiri wa nguma ariwolaga kuap'a at'ue. 19  1:19-20 2 Akor 13:4; Akol 2:12Pia ninamuvoyera kwamba mudime kumanya viryahu wadimi wa kwakwe urizho mubomu zhomu. Wadimi uu unahenda kazi ndani yehu siswi furiomukuluhira, na u karakara na uryahu wadimi mubomu 20  1:20 Mahe 2:33; Akol 3:1ario Mulungu wamufufulira Masihi na kumwika luhande lwa mukono kurya wa kwakwe iye Mulungu, kuko mulunguni. 21  1:21 6:12; Arum 8:38; Agal 4:8-9; Akol 1:13, 16, 20; 2:9-10, 15, 20Haho ariho Masihi bai, a dzulu za uthawali wosi, na mamulaka gosi, na nguvu zosi, na athawali osi. Bai ana wadimi dzulu za kila kit'u kahi za urumwengu uu na hatha kahi za urumwengu udzawo. 22  1:22 1:10; 4:15; 5:23; Zabu 8:6; Akol 1:18; 2:19Mulungu wahala vit'u zhosini akizhika ts'ini za uthawali wa Masihi na akimwika akale kitswa cha kanisa. 23  1:23 Ushirika here mwiri wa Masihi: 2:16; 4:1-16, 25; 5:30; 1 Akor 12:4-11, 27; Akol 2:19; Ushirika here at'u amwenga a Mulungu: 2:14, 18; 4:1-6; Akol 3:15; Kudzazwa ukamilifu wa Mulungu: 3:19; 4:10Kanisa ndo mwiri wa Masihi, naro rinamukamilisha iye akamilishaye vit'u zhosi kahi za kila ngira.

1:1 1:1 Muhumwi: Agal 1:1; Efeso: Mahe 18:19-21; 19:1

1:3 1:3 2:6; 2 Akor 1:3

1:4 1:4 5:27; Joh 15:16; 17:24; 2 Ath'es 2:13

1:5 1:5 Joh 1:12

1:6 1:6 Math' 3:17; Arum 5:2; Akol 1:13

1:7 1:7 Kukombolwa: Akol 1:13-14; Milatso: Aefe 2:13 Arum 3:25-26; Akol 1:20; 1 Joh 5:7; Mbazi nyinji: Aefe 2:7

1:9 1:9-10 1:22; Akol 1:16, 20

1:11 1:11 1:4; Arum 8:28-29

1:13 1:13 4:30; 2 Akor 1:22; Akol 1:5

1:14 1:14 2 Akor 1:22

1:16 1:16 Akol 1:3

1:17 1:17 5:17; Ndhum 2:6; Akol 1:9-10

1:18 1:18 4:4; Akol 1:12

1:19 1:19-20 2 Akor 13:4; Akol 2:12

1:20 1:20 Mahe 2:33; Akol 3:1

1:21 1:21 6:12; Arum 8:38; Agal 4:8-9; Akol 1:13, 16, 20; 2:9-10, 15, 20

1:22 1:22 1:10; 4:15; 5:23; Zabu 8:6; Akol 1:18; 2:19

1:23 1:23 Ushirika here mwiri wa Masihi: 2:16; 4:1-16, 25; 5:30; 1 Akor 12:4-11, 27; Akol 2:19; Ushirika here at'u amwenga a Mulungu: 2:14, 18; 4:1-6; Akol 3:15; Kudzazwa ukamilifu wa Mulungu: 3:19; 4:10