19
Paulus lèpa hari asa kota Epesus
1 Lodꞌo Apolos ètu Korintus era, Paulus kako palème le rae-rae ètu ledhe-ledhe sèra. Ka na dꞌai kota Epesus. Ètu èèna, na paraga dènge pèri-pèri dhèu dhu parcaya le Lamatua Yesus.
2 Ka na karèi si, aku nèngu na, “Aꞌari! Lodꞌo miu parcaya Lamatua Yesus, miu sèmi mere le Roh Lamatua dhu Mola-Mèci, do dhae?”
Ka ra dhaa, aku rèngu na, “Dhae! Jiꞌi se dhae tadèngi mèka, peka na, Ama Lamatua unu Roh dhu sèmi èèna.”
3 Ka Paulus karèi hari si, aku nèngu na, “Lodꞌo miu sarani èèna, miu pake sarani mia ka?”
Hèia ra dhaa, “Ra sarani jiꞌi madhutu jꞌara dhu Yohanis sarani dhèu.”
4 Ka Paulus peka, na, “Nanene ku laa! Yohanis sarani dhèu, jꞌajꞌi mi tadha, na, dhèu ae eele nèti sasala-sasigo ra. Te ngaa mi sanèdꞌe, ee! Bèli-bèli èèna, nèngu ka dhu ajꞌa dhèu Israꞌel, peka na, rèngu hudꞌi parcaya ku Yesus, nuka Dhèu dhu Lamatua pua mai.”✡ Mateos 3:11, Markus 1:4,7-8, Lukas 3:4, 16, Yohanis 1:26-27
5 Ropa tadèngi rare, hèia ra manèngi sèna ka Paulus sarani si, ho rèngu jꞌajꞌi dhèu unu Lamatua Yesus. 6 Ka ropa Paulus bane ai mi dhèu seꞌe, aa na manèngi-mangajꞌi hia ra, hèia Roh Lamatua dhu Mola-Mèci puru asa dhèu seꞌe. Ka rèngu mulai padhai lii-lii dhu leko-leo, dhu rèngu tadèngi mèka ciki sa. Aa Lamatua pake si ho peka ngaa dhu èèna na jꞌajꞌi bèli-camèdꞌa. 7 Rèngu aaꞌi-aaꞌi ra dhèu canguru dua.
Lamatua pake Paulus ètu Epesus
8 Lodꞌo Paulus pea ètu kota Epesus, nèngu biasa maso asa dꞌara èmu-èmu sabajꞌa ho ajꞌa-nori dhèu lula-nèti paredha Ama Lamatua toke jꞌara dhu lutu aamu-aamu. Na padhai lii dhu paꞌabhe boe. Na tao sèmi èèna, toke dꞌai tèlu hèru. 9 Te ngaa abhu kahèi dhèu cahagꞌe dhu sèmi rare boe aꞌajꞌa na, ka ra palabꞌa dènge ne. Rèngu dadugu-rariu dhèu, sèna ka baku madhutu Jꞌara Mamuri Lamatua Yesus. Nèti èèna ka, Paulus dènge dhèu parcaya sèra tèke eele èmu sabajꞌa ne, ka lasi pakaboko ètu èmu sakola. Kapala sakola èèna, ngara na Tiranus. 10 Paulus ajꞌa ètu era neꞌe, dꞌai dua tèu, toke dꞌai dhèu-dhèu ètu propensi Asia aaꞌi-aaꞌi ra tadèngi Lii Lolo Beꞌa Lamatua Yesus. Dhu nanene se, dhèu-dhèu Yahudi dènge dhèu leo kahèi.
Ana-ana nèti Sakewa
11 Lodꞌo èèna, Lamatua hia Paulus koasa ho na tao rupa-rupa tadha malaa dhu kapai. 12 Conto sèmi, rèti bèla dhu èki kètu, do bèla dhara hake dhu Paulus pake le, ho sadꞌi pagoi lèke mi dhèu pèdꞌa, na èi papèdꞌa dhèu sèra èle dènge. Sèmi èèna kahèi, dènge nidhu bhelu sèra kalua nèti dhèu.
13-14 Ètu èèna, abhu ama agama dhèu Yahudi èci, dènge ana mone na dhèu pidhu. Dhèu èèna, ngara na Sakewa. Ana na sèra biasa lasi asa mia-mia ho babège eele nidhu nèti dhèu. Rèngu neo pake sèku ngara Yesus ho babège eele nidhu nèti dhèu, dènge peka, “Èu tadhe Yesus dhu Paulus lole èèna? Jaꞌa paredha èu, pake kolongara Yesus, ho kalua ka nèti dhèu neꞌe!”
15 Ca tèka, ropa ra neo paredha sèmi èèna, abhu nidhu bhelu èci dhu dhaa, aku nèngu na, “Jaꞌa tadhe Yesus. Aa jaꞌa tadhe Paulus kahèi. Te ngaa miu se, cee?” 16 Ka dhèu dhu nidhu tao èèna, nasa bia. Na jꞌubhu lai-lere, aa na jꞌèli-marèu si. Na panuꞌa si, aa na ciu pamae eele kodho ètu ua ra, toke rèngu rai ele hui nèti èmu èèna, dènge heka mèdha-papake.
17 Hèia lii lolo ne pale-lème nèti hèbꞌa èci asa hèbꞌa èci, toke dhèu Epesus sèra tadèngi aaꞌi. Dhèu Yahudi dènge dhèu Yahudi boe tadèngi kahèi. Sadꞌi cee èèna ka dhu tadèngi lii lolo ne, aaꞌi-aaꞌi ra malaa. Nèti èèna ka, ra koa-kio kolongara Lamatua Yesus, lula Na hia le koasa kapai mi Paulus. 18 Hèia dhèu dhu parcaya hiu sèra, mai asa aꞌari dhu parcaya nèti uru sèra, ho bhoke dꞌara rèngu, sèna ka ra mangaku sasala-sasigo ra. 19 Nèti rèngu se, abhu dhu pake naꞌi kahèi. Ka ra pakaboko aaꞌi sasuri ajima rèngu sèra, ho ra tunu eela si. Ladhe ige kabꞌua buku-buku sèra, lèmi nguru riho doi iia.* Rèngu tunu eele buku-buku rèngu se, sèna ka jꞌajꞌi tadha rèngu madhutu heka isi buku sèra. Ca doi iia èèna, sama sèmi gaji tuka dꞌara ca lodꞌo. De buku-buku dhu ra tunu eela sèra, kabꞌua ae titu kèna.
20 Èle èèna ka, dhèu parcaya sèra palolo Lii Lolo Beꞌa Lamatua mèda-mèu palème era. Nèti èèna ka, dhèu-dhèu parcaya asa tabha ae, lula Lii Holo-Nori Ama Lamatua ne, tao paie mamuri dhèu ètu mia-mia.
Dhèu maruru ètu kota Epesus
21 Èle èèna ka, Paulus pamaꞌète ho lèpa asa Yerusalem. Te ngaa dꞌara nèngu dꞌèi risi laꞌe uuru asa propensi Makedonia dènge propensi Akaya, heka na kako taruu asa kota Yerusalem kèna. Nèngu dhu pangee le ètu dꞌara nèngu, peka na, “Beꞌa risi jaꞌa paꞌèle aaꞌi uuru ku sasabꞌa jaꞌa ètu era seꞌe. Te tasamia èèna ka, jaꞌa dꞌai kota Roma kahèi.” 22 Nèti èèna ka, na pua angalai dhèu dua, nuka Timotius dènge Erastus, ho lasi uuru asa Makedonia. Te ngaa nèngu pea ako nèbhu era ètu propensi Asia.
23 Lodꞌo èèna, ètu kota Epesus, jꞌajꞌi lii langu kapai lula-nèti Jꞌara Mamuri Yesus. 24 Lii langu èèna, jꞌajꞌajꞌi na sèmi neꞌe ka: ètu Epesus, abhu tuku èci, ngara na Demetrius. Nèngu biasa pasilu doi iia ho tao èmu sogo-tagu dhu ana iiki hia mi dewi èci, ngara na Artemis. Lula sasabꞌa ne nèti aꞌoto ae, ka na pake dhèu sabꞌa ae titu kèna. Nèti èèna ka, na abhu doi-dhari ae. 25 Ca lodꞌo, hèia Demetrius pakaboko aaꞌi tuka-tuka na, dènge tuka-tuka dhu leo sèra, ka na peka dènge si, aku nèngu na, “Ama-ama dènge aꞌari! Miu meꞌa, na, mamuri èdhi beꞌa sèmi neꞌe ne, lula sasabꞌa neꞌe hia èdhi doi ae. 26 Te ngaa limuri ne, èdhi tèdhi le dènge musi madha, aa tadèngi le dènge roꞌa dhilu, tatao nèti lii padhai lii Paulus. Nèngu ka tuka dadugu dhèu ae, peka na, mèdha dhu èdhi tuku se gaguna na aadꞌo. Madhutu nèngu, patung dhu èdhi tao se, dhoka dewa-dewi leko-monya di. Mesa boe dhèu ètu kota Epesus di dhu lèka lii padhai lii na, te ngaa dhèu ètu propensi Asia kahèi. 27 De mi nanene paie! Bèli-camèdꞌa, èdhi se jꞌajꞌi hari ngaa era, ladhe dhèu ae-ae lasi madhutu Paulus si? Tatu dhèu roꞌo heka hèli mèdha sasabꞌa èdhi! Sanèdꞌe, ee! Limuri ne, dhèu ae sogo-tagu bhèni iia dedha-liru, Artemis. Pale-lème propensi Asia, toke dꞌai roꞌa aae-roꞌa iiki ètu rai-haha ne, dhèu aaꞌi-aaꞌi ra mai koa-kio ne, ètu èmu kapua sogo-tagu na ètu kota Epesus ne. Mage dhoka dènge jꞌara sèmi èèna, dhèu mai heka sogo-tagu ne, ka rèngu mai heka asa neꞌe kahèi!”
28 Ropa dhèu ae se tadèngi rare neꞌe, ka dꞌara ra pana-magꞌoro. Hèia ra paꞌoo-parodha, peka na, “Mamuri Artemis! Artemis dhu hua iia! Èdhi dhèu Epesus koa-kio kolongara Artemis!” 29 Tadèngi lii dhèu paꞌoo-parodha sèmi èèna, hèia dhèu mulai rai lasi nèti mia-mia, pakaboko asa era èèna, toke dhèu pènu sèmi tao cèci sa ètu dꞌara kota èèna. Te ngaa dhèu ae se malaa. Ka ra maruru palème jꞌara oka-hoo toke dꞌai tana lapa taleo aae.† Tana lapa kapai ètu kota Epesus èèna, ra pake ho 1) tao rapat kota, 2) karihu sandiwara, aa 3) olaraga. 26.000 dhèu bisa pakaboko ètu dꞌara na. Era èèna ètu tèbhi ledhe Pion. De rupa na beda boe dènge stadion bola kaki limuri ne. Ra kèpe dhèu dua, ka ra rèti asa era èèna. Dhèu dua sèra, èci ngara na Gayus, aa èci hari, Aristarkus. Ra kèpe dhèu dua se, lula rèngu dua ra ana madhutu Paulus nèti Makedonia. 30 Ropa tadèngi lii neꞌe, ka Paulus neo laꞌe asa talora aae dhèu dhu maruru sèra, te ngaa dhèu parcaya ètu sèra magee ne, roꞌo boe hia laꞌe. 31 Abhu pèri-pèri dhèu kapai nèti propensi Asia, dhu patadha beꞌa dènge Paulus. Rèngu pua dhèu lasi peka sèna ka Paulus baku laꞌe asa talora dhèu ae dhu maruru sèra.
32 Hèia ètu dꞌara tana lapa èèna, dhèu pakarèi jꞌajꞌajꞌi lii langu èèna. Cahagꞌe paꞌoo iia dꞌara, aku rèngu na, “Sèmi neꞌe!” Aa cahagꞌe hari rodhe, peka na, “Sèmi èèna!” Te ngaa ae ka nèti rèngu dhu reꞌa boe jꞌajꞌajꞌi lii langu ne, tasamia. Rèngu sèra, dhoka madhutu rarame di. 33 Ètu èèna, abhu kahèi dhèu Yahudi dhu mulai madhaꞌu, lula ra pangee, mage dhoka dhèu ae sèra peka na, dhèu Yahudi seꞌe ka dhu dadugu-rariu dhèu sèna ka tao maruru èèna. Nèti èèna ka, rèngu tule ca dhèu asa madha ho jꞌajꞌi tuka padhai lii rèngu. Dhèu èèna, ngara na Aleksander. Ra manèngi sèna ka Aleksander bhiri rèngu, peka na, lii langu ne nèti boe dhèu Yahudi. Ka na jꞌoke kacui-aai na, ho kai dhèu ae se baku maruru. Hèia na mulai bhoke lii padhai lii na, bhiri dhèu Yahudi sèra. 34 Te ngaa ropa reꞌa rare nèngu èèna dhèu Yahudi, ka dhèu se paꞌoo asa tabha mèdhu, peka na, “Mamuri Artemis! Artemis dhu hua iia! Èdhi dhèu Epesus koa-kio kolongara Artemis di!” Rèngu paꞌoo-parodha sèmi èèna, nare dꞌai dua jam sa.
35-36 Èle èèna ka, ama kètu paredha ètu kota Epesus kèdꞌi titu, ka na padhai lii ho na pamau si, peka na, “Aꞌari dhèu Epesus! Dhèu aaꞌi-aaꞌi reꞌa le, na, dewi Artemis dhu raropa asli na, bèbhe nèti dedha-liru, mai asa èdhi. De èdhi dhèu Epesus ne ka dhu ladhe-leru paie ne. Abhu boe ca dhèu sa dhu bisa pasisu rare hak èdhi ho madhenge ne, te èèna dhu jꞌajꞌi le lii palolo-papeka nèti uru dhu dhèu aaꞌi-aaꞌi reꞌa le. De, nga tao ka miu paꞌoo-parodha sèmi neꞌe? Hudꞌi rèngu sène, ra leko-monya madhutu dadꞌèi ra, te ngaa miu baku tao leli! 37 Miu nuni mèti dhèu dua sèra asa neꞌe mai, nuka sèmi dhèu bhelu sa. Te ngaa rèngu se manaꞌu boe ngaa-ngaa nèti dꞌara èmu kapua sogo-tagu Artemis. Aa ra padhai lii pakarehe boe kolongara beꞌa dewi Artemis. De miu neo pasala si tasamia? 38 Sanèdꞌe paie-iie! Èdhi dènge era parisa lii. Aa dhèu dhu pamaꞌète lii nuka mate sèi. De ladhe Demetrius si neo tao lii langu, na, hudꞌi madhutu ku jꞌara-jꞌara na, ho rèti asa era paꞌuri lii langu. 39 De ladhe abhu jꞌara leo dhu rèngu neo galaa, na, hudꞌi laa rèngu lasi pajiko dènge dhèu heka sèra. 40 Mage dhoka dhèu paredha Roma pèci sasala èèna mi dedha èdhi, lula maruru neꞌe. Ladhe ra neo tenge jꞌajꞌajꞌi lii langu neꞌe, èdhi dhaa peka na ngaa? Te lii langu ne, dènge boe kolo-kapua!” 41 Ropa na padhai lii nare, hèia ama kètu paredha èèna, pua si lèpa. Ka ra lèpa dènge ka.
✡19:4 Mateos 3:11, Markus 1:4,7-8, Lukas 3:4, 16, Yohanis 1:26-27
*19:19 Rèngu tunu eele buku-buku rèngu se, sèna ka jꞌajꞌi tadha rèngu madhutu heka isi buku sèra. Ca doi iia èèna, sama sèmi gaji tuka dꞌara ca lodꞌo. De buku-buku dhu ra tunu eela sèra, kabꞌua ae titu kèna.
†19:29 Tana lapa kapai ètu kota Epesus èèna, ra pake ho 1) tao rapat kota, 2) karihu sandiwara, aa 3) olaraga. 26.000 dhèu bisa pakaboko ètu dꞌara na. Era èèna ètu tèbhi ledhe Pion. De rupa na beda boe dènge stadion bola kaki limuri ne.