1 Tèu-tèu mamuri Abraham madhera titu kèna. LAMATUA ladhe-leru ne dènge beꞌa, aa hia ne mamuri dènge mera-milu. 2-3 Abraham dhu dènge dhèu èci dhu na lèka ho ladhe-leru mèdha-panyau na. Ca lodꞌo, Abraham paroa nare, ka peka dènge ne, aku nèngu na, “Mu pasa dhilu èu paie-iie! Jaꞌa manèngi sèna ka èu subha madhe dènge kolongara LAMATUA.* Madhutu lii Ibrani, peka na, “Tao kacui-aai èu mi dꞌara sanga jaꞌa.” Sasoa na, subha madhe. Nèngu ka, Ama Lamatua dhu tao dedha-liru dènge rai-haha ne. Dhu peka na, èu bisa boe more ana bhèni nèti dhèu Kanaꞌan, ho paleo dènge ana jaꞌa Isak. 4 Te ngaa èu hudꞌi lamu ku asa rai èta-èsu jaꞌa, asa aꞌari jaꞌa. Ho tenge ètu rèngu sèi, ana bhèni ca dhèu, ho mu paleo dènge ana jaꞌa ne.”

5 Hèia dhèu sabꞌa ne karèi Abraham, aku nèngu na, “Beꞌa, ama! Te ngaa, sèmi ana bhèni na dꞌèi boe mai asa neꞌe, na tasamia? Ladhe sèmi èèna, hudꞌi jaꞌa kèti ana ama ku, ho hia ne leo-èmu ètu nèi, do tasamia?”

6 Hèia, aku Abraham na, “Èu nanene paie! Masi ka tasamia èèna ka, mage èu mèti ana jaꞌa ne, asa nèi kahèi! 7 Mu sanèdꞌe, te LAMATUA dhu nèdꞌu koasa ètu dedha-liru, ka dhu lere jaꞌa nèti rai èta-èsu jaꞌa, asa dedha-rai neꞌe ne. Aa dhu Na paꞌèki le lii pajaji dènge jaꞌa, dhu peka na, ‘Èèna na, Jaꞌa hia rai ne aaꞌi-aaꞌi mi ana-èpu èu.’ De èu baku madhaꞌu. Sadꞌi lamu. Te èèna na, Lamatua pua ana pajuu Na nèti sorga, mai bhoke jꞌara hia èu, sèna ka èu paraga dènge ana bhèni, dhu èèna na jꞌajꞌi dhèu èmu ana jaꞌa. 8 Te ngaa ladhe ana bhèni na dꞌèi boe mai asa neꞌe, lii soo-subha ne lèke boe èu. Masi ka tasamia na, èu bisa boe mèti ana jaꞌa asa nèi.”

9 Hèia dhèu ne, dedꞌe subha dènge Abraham, ka na peka, èèna na, nèngu tao madhutu dadꞌèi Abraham aaꞌi-aaꞌi.

10 Ka dhèu èèna pili nare badha onta canguru ngiꞌu. Hèia na hua rupa-rupa mèdha dhu kabꞌua asa dedha onta se. Hèia laꞌe ka asa kota Nahor, ètu rai Mesopotamia.† Madhutu lii Ibrani, ngara era èèna, Aram-Naharaim. Limuri ne, era èèna ètu Siria re bèka badae.

11 Nèbhu-nèbhu ka mone ne dꞌai kota èèna. Hèia na ae kabhèsu dènge onta sèra ètu sebhe kota èèna, dètu dènge madha èi èci. Na ae èèna dꞌara lodꞌo nihia le, ropa ana bhèni-ana bhèni kota èèna mai rara èi ètu madha èi èèna. 12 Hèia dhèu ne sabajꞌa, peka na, “LAMATUA, Èu ka dhu jꞌajꞌi Ama Lamatua nèti lamatua jaꞌa, Abraham. Bhoke jꞌara hia jaꞌa, sèna ka kakako jaꞌa ne dènge kabꞌua. Padꞌelo sasue Èu mi lamatua jaꞌa, aa baku bhèlu lii pajaji ne dènge jaꞌa. De hia la jaꞌa paraga dènge ana bhèni dhu èèna na jꞌajꞌi dhèu èmu Isak. 13 Lamatua, jaꞌa ka titu ètu karasa madha èi ne. Aa ana bhèni-ana bhèni nèti kota ne, mai rara èi ètu neꞌe. 14 De jaꞌa manèngi sèmi neꞌe: ladhe jaꞌa padhai lii dènge ana bhèni èci, peka na, ‘Ana, ee! Papuru ku èru èi èu hia jaꞌa kinu.’ Ho ladhe na dhaa, peka na, ‘Ama, minu la! Aa, pe jaꞌa hia dènge onta ama, rinu hèi!’ Jꞌara neꞌe ne jꞌajꞌi tadha dhu peka na, ana bhèni ne ka dhu Ama Lamatua pajꞌujꞌu, jꞌajꞌi mi dhèu èmu Isak! Dènge tadha sèmi neꞌe, jaꞌa keꞌa na Lamatua padꞌelo le babeꞌa mi Abraham, lamatua jaꞌa èèna.”

15-16 Dhu na sabajꞌa nare mèka, ana bhèni ca dhèu mai. Ngara na Ribka. Nèngu ne, èpu nèti ari Abraham, nuka Nahor, dènge dhèu èmu na, Milka. Ama Ribka, ngara na Betuel. Ribka ne, bhèni iia nia boe, aa paꞌèci nèdhi mèka dènge mone. Dꞌai era èèna, puru asa dꞌara èi laꞌe, ka na isi èru èi na. Nèbhu boe, ka caꞌe mai sa dedha.

17 Ropa nare dedha, ka dhèu sabꞌa Abraham èèna, laꞌe padètu dènge ne. Hèia na manèngi, peka na, “Ana. Hia ku jaꞌa kinu ciki.”

18 Ka na dhaa, “Minu la, ama!” Hèia na papuru ka èru èi na, ka na hia dhèu ne ninu. 19 Ropa ninu èle, ka ana bhèni ne peka na, “Pe jaꞌa laku dhui hari èi, sèna ka hia onta ama se, rinu toke bècu.” 20 Ka laꞌe bhori èi dhu risi, asa dꞌara karabꞌa badha. Hèia na caꞌe-laꞌe mai pèri-pèri hari, dhui èi, ho hia onta se rinu toke bècu. 21 Te ngaa dhèu sabꞌa Abraham, titu ka mau-mau, na taru kira ka ana bhèni ne sabꞌa. Ka na pangee ètu dꞌara na, aku nèngu na, “Ele boe nèngu èèna ka neꞌe, dhu Lamatua pajꞌujꞌu.”

22 Onta se rinu toke bècu. Hèia dhèu ne nare kadheli sahènga, dènge kanau ca pasa. Mèdha se dhu tao nèti hualaa. Ka na pasa mi sahènga dènge pasaluu mi ai kariu dènge gꞌana ana bhèni ne.‡ Madhutu lii Ibrani, peka na, ‘kadheli sahènga hualaa èèna, babia na ca tenga syekel (nuka 6 bajꞌu)’. Aa kanau dua sèra, babia ra ‘10 syekel (nuka 114 bajꞌu)’. 23 Èle èèna ka, dhèu ne karèi ne, aku nèngu na, “Ana, ama mu, ngara na cee? Ladhe moꞌo, na jaꞌa manubha taha ètu èmu ama mu.”

24 Hèia na dhaa, “Ngara ama ku, na Betuel. Aa ngara baki ku, Nahor. Dènge ngara bèi ku, Milka. 25 Ètu èmu jiꞌi, era jꞌunu ae, de dꞌai miu jꞌunu. Aa jꞌuꞌu ae kahèi, ho hia badha miu se raꞌa.”

26 Hèia dhèu sabꞌa ne pahaha iisi ho mangajꞌi mi LAMATUA. 27 Ka na peka, aku nèngu na, “Koa-kio kolongara Lamatua! Ama Lamatua bhoke le jꞌara hia jaꞌa, ka jaꞌa paraga le dènge aꞌari lamatua jaꞌa Abraham ètu kabarai neꞌe. Dènge jꞌara neꞌe, Lamatua padꞌelo sasue Na mi lamatua jaꞌa, Abraham, aa tao madhutu sama sèmi lii pajaji na dènge jaꞌa.”

28 Èle èèna ka, ana bhèni ne rai laꞌe asa èmu, na lolo dènge isi èmu na ngaa dhu jꞌajꞌi le èèna. 29-30 Ana mone Ribka, ngara na Laban. Ropa Laban ladhe nèdhi mèdha hualaa se, aa na tadèngi lii lolo ana hèni na, ka rai asa liꞌu laꞌe. Laꞌe soru dhèu sabꞌa Abraham dhu titu era dènge onta ra ètu madha èi. 31 Hèia Laban peka, aku nèngu na, “Ama! LAMATUA ka dhu lere miu mai dènge karejꞌe-karae dꞌai neꞌe. De baku titu mi liꞌu ne! Mai lati sa èmu jiꞌi, te jiꞌi lalau ngare le kama. Ngangaꞌa hia badha se, dhu tesa.”

32 Hèia dhèu sabꞌa Abraham ne, madhutu dènge ka Laban, lasi èmu Betuel. Ka Laban si papuru mèdha-panyau nèti dedha onta se. Èle èèna ka, ra pangaꞌa onta se. Rèti èi, hia dhèu sabꞌa dènge anga na se, ho rase haga. 33 Ropa lalau rare ngangaꞌa-nginu ètu dedha mei, dhèu sabꞌa ne padhai lii, aku nèngu na, “Jiꞌi neo ngaꞌa ne, te ngaa jaꞌa lole uuru ku, mamai jaꞌa ne.”

Ka Laban dhaa, peka na, “Ama, mu padhai lii ngaa, na peka ka laa.”

34 Hèia dhèu èèna peka, aku nèngu na, “Jaꞌa ne, dhèu sabꞌa nèti baki miu Abraham. 35 LAMATUA hia Abraham, lamatua jaꞌa èèna, mèngi-nale ae titu kèna, ka na kaja-suꞌi. Lamatua pala-bagi ne doi hualaa pudhi dènge hualaa iia; ènu dhèu bhèni dènge dhèu mone, dènge badha-manu ae-ae, sèmi: sapi, onta, keledꞌei, kahibꞌi-kaꞌia, dènge kahibꞌi-kalèbho. 36 Lodꞌo lamatua jaꞌa se, bhèni-mone dꞌai heka ku, ka Sara nara iisi ana mone ca dhèu. Nèngu ka dhu bèli-camèdꞌa unu aaꞌi pusaka ama na. 37 Ka Abraham pua jaꞌa subha, peka na, ‘Mage èu more ana bhèni Kanaꞌan kahèi, ho paleo dènge ana jaꞌa, Isak. 38 Te ngaa èu hudꞌi more ana bhèni nèti aꞌari jaꞌa unu ku, ho sèna ka jꞌajꞌi dhèu èmu na.’

39 Hèia jaꞌa karèi ne, aku jaꞌa na, ‘Tasamia, ladhe ana bhèni ne, noꞌo boe madhutu jaꞌa mai sa neꞌe?’

40 Ka na peka, ‘LAMATUA dhu jaꞌa madhutu dadꞌèi Na, pe Na paleha ana pajuu Na nèti sorga, mai bhoke jꞌara hia èu, sèna ka èu abhu ana bhèni ca dhèu nèti aꞌari jaꞌa unu ku, ho jꞌajꞌi mi dhèu èmu ana jaꞌa. 41 Te ngaa ladhe aꞌari jaꞌa seꞌe roꞌo boe ana bhèni na mai asa neꞌe, lii subha na lèke boe mi dedha èu ne.’

42 Ka deo na, ropa jaꞌa dꞌai madha èi èèna, jaꞌa manèngi-mangajꞌi ètu dꞌara, peka na, ‘LAMATUA nèti lamatua jaꞌa Abraham. Bhoke ku jꞌara hia jaꞌa, sèna ka mamai jaꞌa ne dènge kabꞌua. Ho sèna ka jaꞌa abhu ana bhèni dhu èèna na jꞌajꞌi dhèu èmu Isak. 43 Lamatua, jaꞌa titu ètu sebhe madha èi ne. Aa ana bhèni-ana bhèni nèti dꞌara kota ne mai rara èi ètu neꞌe. De jaꞌa manèngi sèmi neꞌe: ladhe jaꞌa peka dènge ana bhèni èci, aku jaꞌa na, “Ana, ee! Papuru ku èru èi èu, ho jaꞌa kinu èi ciki.” 44 Ho ladhe na dhaa na, “Oo. Minu! Aa èle na, jaꞌa panginu badha ama se kahèi!” Ladhe jꞌajꞌi madhutu sèmi lii jaꞌa ne, na èèna ka dhu jꞌajꞌi tadha, ana bhèni ne ka dhu Lamatua pajꞌujꞌu nare hia ana lamatua jaꞌa.’

45 Jaꞌa dhu dhae èle mèka manèngi-mangajꞌi, te Ribka dhu nare le era èèna nèti dènge èru èi na. Ropa na caꞌe mai nèti dꞌara èi, jaꞌa lii dènge ne, aku jaꞌa na, ‘Ana, ee! Hia ku jaꞌa kinu èi ciki.’ 46 Ka na papuru dènge ka èru èi na, ka na peka, ‘Oo. Minu! Aa pe jaꞌa panginu onta ama se kahèi.’ Hèia jaꞌa kinu, aa onta jaꞌa se oo rinu kahèi.

47 Ka jaꞌa karèi ne, ‘Ama mu, ngara na cee?’

Ka na dhaa, peka na, ‘Ama ku, ngara na Betuel. Aa baki ku, ngara na Nahor. Dènge ngara bèi ku, Milka.’ Hèia jaꞌa papake ne kadheli mi sahènga na, dènge pasaluu kanau hualaa ca pasa mi ai kariu dènge ai gꞌana na.

48 Èle èèna ka, jaꞌa pacudꞌu kètu ho mangajꞌi mi Lamatua, ka jaꞌa peka na, ‘Koa-kio kolongara Lamatua! Lamatua bhoke le jꞌara hia jaꞌa, nèti èèna ka, jaꞌa paraga le dènge aꞌari lamatua jaꞌa Abraham ètu era neꞌe ne. Aa paraga le kahèi dènge ana bhèni dhu èèna na jꞌajꞌi dhèu èmu Isak!’ 49 De neꞌe ne, ladhe ama si neo padꞌelo sasue mi lamatua jaꞌa Abraham, na mi peka pamèu dènge jaꞌa. Te ngaa ladhe aadꞌo, peka la mola-mola dènge jaꞌa. Ho jaꞌa keꞌa, sèna ka tao hari ngaa.”

50 Ropa dhèu sabꞌa ne padhai lii nare, ka Laban dènge Betuel dhaa, aku rèngu na, “Ladhe LAMATUA dhu adꞌu nare le madha jꞌara ne, jiꞌi peka lii ngaa hari. 51 Ribka ka neꞌe ne. More ho mèti, sèna ka na jꞌajꞌi mi dhèu èmu ana Abraham, madhutu sèmi dhu LAMATUA ator èèna.”

52 Ropa na tadèngi nare, dhèu sabꞌa ne pacudꞌu kètu dꞌai rai, ka na manèngi makasi mi LAMATUA. 53 Èle èèna ka, nare mèdha nèti hualaa iia dènge hualaa pudhi sèra, dènge mèdha-papake dhu saraga, ka na hia mi Ribka. Aa na hia kahèi mi ana mone na dènge ina na, mèdha-mèdha dhu kabꞌua aae. 54 Èle aaꞌi ka, heka dhèu sabꞌa ne dènge anga na madhèdi raꞌa-rinu aaꞌi-aaꞌi ra. Ka ra jꞌunu ètu èèna. Bèli madꞌae èèna, dhèu sabꞌa ne palangu lii dènge lamatua èmu se, aku nèngu na, “Hia ka jaꞌa ho lèpa la asa lamatua jaꞌa Abraham.”

55 Te ngaa ana mone dènge ina ana bhèni na, peka na, “Te neo hari lèpa lai-lai, tao ngaa ne? Hudꞌi Ribka pea hari ku dènge jiꞌi dꞌai canguru lodꞌo sa laa ma, heka lami kèna.”

56 Te ngaa dhèu sabꞌa èèna dhaa, peka na, “Waa! Baku kai jaꞌa! Te LAMATUA sue le jaꞌa, ka toke jaꞌa rage le bhèni dhu èèna na jꞌajꞌi dhèu èmu Isak. De patabuli ka jiꞌi se, laꞌa peka ku dènge lamatua jiꞌi Abraham.”

57 Hèia ra dhaa, aku rèngu na, “Sèmi neꞌe ka laa! Mai ti karèi Ribka, sèna ka teꞌa dadꞌèi na tasa mera mia?”

58 Hèia ra paroa ne, aku rèngu na, “Ribka! Di aku èu kèna. Èu neo lamu dènge ka dènge dhèu neꞌe do, tasamia?”

Ka Ribka dhaa, peka na, “Jaꞌa koꞌo.”

59-60 Hèia ra hia Ribka dènge bhèni dhu leru ne karèi nèti ana iiki ka, ho lasi palere dènge dhèu sabꞌa Abraham sèra. Ka ra hia Ribka mèngi-nale, aku rèngu na, “Jiꞌi sanao-maena sèna ka Ama Lamatua hia èu mora iisi ana ae-ae, ho ana-èpu mu dꞌai riho-kehi. Aa jiꞌi sanao kahèi, sèna ka ana-èpu èu sèra segi aaꞌi musu rèngu sèra!”

61 Èle èèna ka, Ribka dènge bhèni dhu leru nèngu na lalau ka mèdha ra, ka ra caꞌe onta, pakèdꞌi dènge ka, madhutu dhèu sabꞌa Abraham sèra.

62 Isak pea ètu rai Negeb. Lodꞌo èèna, na heka lèpa kèna nèti madha èi Beer Lahai Roi. 63 Dꞌara lodꞌo nihia ca lodꞌo, na kalua nèti dꞌara paleo na, laꞌe pasiar ciki. Ropa na boti kètu, na ladhe laa na onta-onta kako mai asa era nèngu na.

64 Ropa Ribka ladhe nèdhi Isak, hèia na puru lai-lai nèti dedha onta. 65 Ka na karèi dhèu sabꞌa Abraham, aku nèngu na, “Dhèu mone cee ka mai nèi?”

Ka dhèu ne dhaa, peka na, “Nèngu na, ana lamatua jaꞌa kèna.” Hèia Ribka nare salalu na, paꞌabhe rèhu na.

66 Ka dhèu sabꞌa ne lolo dènge Isak, aaꞌi-aaꞌi dhu jꞌajꞌi le. 67 Hèia Isak todhe nèti ka Ribka lasi asa dꞌara paleo ina na, ka dua ra paleo ka èmu. Lula Isak sue seli eele Ribka, ka na susa heka dènge mamadhe ina na.