Galonala Lifurono Gi
Luke 'e gerea buka 'e sulia galogalona wale li lifurono gi. 'E gerea buka 'e fala te wale la ratala Tiofilas. 'E gerea lou buka la gera soia 'alia Faronona 'Oka sulia Jesus Christ Luke 'e gerea.
Luke 'e geregere sulia ta gi 'e fuli ala logonae ioli fakwalaimoki gi, burila Jesus 'e oli lo fala 'i nali. Ala talasi fo, ioli fakwalaimoki ala God gi, gera kae afula rasua, ma gera ka fuli'ae fala liuna fala ili kwailiuna ala Faronona 'Oka sulia Jesus Christ ala lifi afula gi li, la la ioli afula gi gera ka fakwalaimoki, ioli Jiu gi failia ioli mamata faasia Jiu gi li, ma logonae ioli afula gi ka tatae 'i laola molagali.
Luke 'e mailia 'ali ka fatae madakwa ala lia ioli fakwalaimoki gi, iko 'ali gera oga fafuta'anala tatalona 'i Rom, 'o ma ta ioli lou. Ma gera oga mola ioli sui 'ali ronoa ma gera ka fakwalaimoki ala Faronona 'Oka sulia Jesus Christ.
Me 'are 'ilitoa ala buka 'e gi li, alaana sulia galonala Aloe 'are Abu ala atoa ala Pentekos. Aloe 'are Abu 'e la mae 'ali 'e kwaitalai, ma ka kwairanai ala ioli God gi ala talasi gi sui, wasua ta lifi 'i fe 'e ilia gerakae la fai. Luke 'e geregere lou fali fatailia talasi Faronona 'Oka 'e dao 'i soela Jiu gi li, Jiu gi gera tau fali kufia 'alia falafala gera gi 'i talada (Acts 15). Failia talasi Faranona 'Oka 'e dao 'i soela ioli mamata faasia Jiu gi li, 'i gera lou gera oga gera ka kufia 'alia malata gera gi 'i talada. Malata gera foasi 'alia 'i lao fala god kotokoto gera gi li. Lifurono gi iko 'ali gera ala'alia falafala Jiu gi li 'ali ka kufia Faronona 'Oka. Ma iko 'ali gera ala'alia lou ioli mamata faasia Jiu gi li 'ali gera ka sakea lou mae malata rero sulia god kotokoto gera gi li ma gera ka kufia 'alia Faronona 'Oka (Acts 8 & 19). Na 'are lou Luke 'e geregere sulia nali alaana 'ilitoa lifurono gi gera ilia fala ioli gi. Ma ka geregere sulia 'are 'e fuli fala ioli fakwalaimoki gi ala talasi fo li. 'E fatae madakwa ai fagaulu lia God 'e too ala nanatana ba'ela rasua, ma iko ta 'are 'ali bolosia Faronona 'Oka.
Me 'are 'ilitoa 'i laola buka 'e li:
Faronona 'Oka 'e liu kwailiu 'i laola Jerusalem (1:1—8:3)
Faronona 'oka 'e talofia 'i Judea ma 'i Samaria (8:4—12:25)
Etala lalanala Paul fala fatalona 'alia Faronona 'Oka li (13:1—14:28)
Wale etaeta ala siosi gi li, gera logo 'i Jerusalem (15:1-35)
Ruala lalanala Paul fala fatalona 'alia Faronona 'Oka li (15:36—18:22)
Olula lalanala Paul fala fatalona 'alia Faronona 'Oka li. (18:23—21:16)
Gera sakea Paul fala 'i Rom (21:17—28:31)
1
Luke 'e geregere lou fala Tiofilas
1 Famu Tiofilas 'i laola etala geregerena ba lau famu, lau geregere sulia 'are Jesus 'e tauda gi sui, ma ka faalalau 'alida, 2 la la ka dao ala fe atoa ba God 'e sakea fala 'i nali. 'I laoala ka bi rae fala 'i nali, 'e kwatea alaana 'ilitoa gi 'alia Aloe 'are Abu fala wale 'e filida 'ali gera ka lifurono 'ala gi. 3 Ma sulia fai akwala fe atoa gi 'i burila maenala, ala talasi afula gi 'e fatae lia 'i talala fala wale li lifurono gi, ma ka fulia 'are gi, 'ali ka fakwalaimokia lia 'e mauri. Gera ka lesia, ma ka alaa failida sulia falafala God fala 'ilitoanala fafia ioli lia gi li.
4 Ma ala na talasi ala logona gera failia Jesus, 'i lia ka kwatea kwaikaena 'uri 'e, “Ikoso moulu la faasia 'i Jerusalem. 'Amu ka maasia kwatena ba Mama lau 'e etae alafu 'alia. 'Amu ronoa lau sae lo mae sulia 'uri 'e, 5 ‘John 'e fasiuabua mola ioli 'alia kwai, ma ikoso 'ali tekwa mola God kae fasiu abu 'amiu 'alia Aloe 'are Abu.’ ” * Old Testament 'e lesia lou sisiuabuna 'alia Aloe 'Are Abu (Isaiah 44.3; Ezekiel 36.25-27; 39.29; Joel 2.28-29 failia Zechariah 12.10).
Jesus 'e rae fala 'i nali
6 Ma talasi lifurono gi gera logo lou failia Jesus, gera ka soilidia 'uri 'e, “Aofia 'uri 'e ma, talasi 'e lo koe ofotailia tatalona 'i Rom, ma koe olifailia tatalona ba famami ioli 'i Israel gi?”
7 Ma Jesus ka olisi 'uri 'e adaulu, “Iko lou ta me 'are famiu 'ali 'amu saiai fe atoa gi failia talasi 'urifo gi, sulia Mama lau 'e alua sui lo talasi 'ali 'are 'e gi kae fuli ai. 8 Wasua ma 'i 'amoulu, talasi Aloe 'are Abu kae dao mae fafi 'amoulu, 'amu kae too ala nanata na. Ma 'amu kae alaa suli lau 'i lifi'e 'i Jerusalem, ma ala falua gi sui 'i Judea ma 'i Samaria, ma ka dao ala falua gi sui 'i laola molagali.”
9 'I burila 'e ilia 'are fo gi sui, God ka sakea lo fala 'i nali. Ma talasi gera bubu aala aala mola 'ada 'ua, te dasa ka bolosia, ma iko 'ali gera lesia lo.
10 Ma talasi gera bubu tootoo aala aala mola 'ada fala 'i nali fala lesinala ala talasi fo kae rae lo, gera tooraa ma te rua wale daro toro 'alia to'omi kaka'a gi li, daro ka ura lo failida. 11 Ma daro ka soilidi 'uri 'e ada “'I 'amoulu wale 'e 'i Galili gi, 'utaa 'e moulu ka ura mola 'amoulu 'uri 'e 'i lifi'e, ma moulu ka lio ala ala mola 'amoulu fala 'i laola raloo? Jesus 'e God 'e sakea faasia 'amoulu fala 'i nali, 'i lia kae oli lou mae, malaa lou 'amu lesia 'e rae fala 'i nali.”
Wale 'e dedefulila Judas
12 Sui wale li lifurono gi, gera ka oli fala 'i Jerusalem faasia gwaula fe uo fo gera soia 'alia Olif, lia 'e totolia teke tofui tala† teke kilomita faasia 'i Jerusalem. 13 Ma talasi gera dao lo 'i Jerusalem, gera ka rae fala mae tobi gera io ai 'i nali. Ma ratala wale fo gi: Peter, John, James, Andrew, Filip, Tomas, Batolomiu, Matthew, James wela Alfeas, Simon na wale ala wale ba gera oga balinala ioli 'i Rom gi faasia 'i Israel, ma Judas wela James. 14 Ma gera 'idufae logo 'urifo 'alia teke lioe wale fala foana lia gera taua ala talasi gi failia nali geli lou, ma Mary teite Jesus, failia walefae Jesus gi.
15 Ma ala na talasi gera logo 'i lifi fo, teke talanae wala rua akwala ioli fakwalaimoki gi gera logo mae. Ma Peter ka tatae ka sae 'uri 'e fada, 16-17 “Alae walefae lau Geregerena Abu sulia Judas 'e fuli kwalaimoki lo, sulia Aloe 'are Abu ba 'e sae 'alia David sulia Judas. Jesus ba 'e filia lou Judas, 'ali 'i lia na teke wale agaulu fala taunala galona 'e fala lifurono na li, wasua ma Judas ba 'e talaia wale gi fala doinala Jesus.”
18 ('Urifo Judas ka sakea seleni ba gera folia 'alia ka kwatea Jesus, ma ka folia 'alia tofui wado. Ma 'i laola wado fo, 'e toli, ma ogala ka fogaa, ma ogala ka busu tafa lo 'i maluma. 19 Ma wale gera io 'i Jerusalem gi, gera ka ronoa me 'are 'e fuli ala Judas, ma gera ka soia wado fo 'alia saena gera “Akeldama.” Fadanala me saena fo “Wado Ala 'Abu li.”)
20 Ma Peter ka alaa lou 'uri 'e, “Me 'are 'e 'e fuli lo malaa ba gera gerea 'i laola buka Sam gi li 'uri 'e, ‘Luma lia 'e gwau, ma iko ta wale 'ali io 'i laola.’✡ Sam 69:25 Ma na geregerena lou ba 'e sae 'uri 'e, ‘'E 'oka 'ali ta wale ka dedefulila, 'ali ka sakea galona ba lia.’✡ Sam 109:8
21-22 “'Arela fo 'e 'oka 'ali golu filia lou ta wale 'ali 'e galo ruru lou fae 'ameulu lifurono gi fala alaana sulia tataenala Aofia Jesus faasia maena. Wale 'e golukae filia, 'i lia ta wale lo ala logonae ioli ba gera liu liu ruru fae golu ala talasi ba Jesus 'e io 'ua fae golu, fuli mae ala talasi ba John fasiuabua Jesus, la la ka dao ala fe atoa ba God 'e sakea lo Jesus faasi golu fala 'i nali ai.”
23 Ma gera ka filia rua wale gi. Ma ratala na wale Josef, lia gera soia 'alia Barsabas, ma gera ka soia lou 'alia Justus. Ma ratala ruala wale Mataeas. 24 'Urifo gera ka foa 'uri 'e, “Aofia, 'i'o tae 'o saiala malatala ioli gi sui. 'O fatailia mae fameulu ala talasi 'e ite ala rua wale 'e gi lo 'o filia, 25 'ali 'e sakea galona 'e ala lifuronona li lia ba Judas 'e taasi 'alia, ma ka la lo 'ala fala lifi 'e totolia ka io ai.” 26 'I burila gera foa sui, gera ka none 'alia 'are malaa daisi li, 'ali geraka daria ite ala rua wale fo gi lo God 'e filia, ma gera ka filia Mataeas, 'ali ka galo failia akwala wala teke wale li lifurono fo gi.