Muqeddes Kalam (latin yéziq) Markus 14

Rehberlerning suyqest qilishi

Mat. 26:1-5; Luqa 22:1-2; Yh. 11:45-53

1 «Ötüp kétish» héyti we «pétir nan héyti»gha ikki kün qalghanidi. Bash kahinlar we Tewrat ustazliri uni hiyle-neyreng bilen tutup öltürüshning charisini izdeytti.□ ■ 2 Chünki ular:

— Bu ish héyt-ayem künliri qilinmisun. Bolmisa, xelq arisida malimanchiliq chiqishi mumkin, — déyishetti.

Ixlasmen ayalning Eysani etirlishi

Mat. 26:6-13; Yh. 12:1-8

3 Emdi u Beyt-Aniya yézisida, «Simon maxaw»ning öyide dastixanda olturghanda, aq qashtéshi shishide nahayiti qimmetlik sap sumbul etirni kötürüp kelgen bir ayal uning yénigha kirdi. Ayal aq qashtéshi shéshini chéqip, etirni Eysaning béshigha quydi.□ ■

4 Lékin beziler buninggha xapa bolushup, bir-birige:

— Bu etir néme dep shundaq israp qilinidu? 5 Chünki bu etirni üch yüz dinardin artuq pulgha satqili bolatti, puli kembeghellerge sediqe qilinsa bolmamti! — déyishti. Ular ayalgha shundaq tapa-tene qilghili turdi.□

6 Lékin Eysa ulargha:

— Uning ixtiyarigha qoyunglar, néme dep uning könglini aghritisiler? U méning üstümge yaxshi ish qildi. 7 Chünki kembegheller daim aranglarda bolidu, xalighan waqitinglarda ulargha xeyr-saxawet körsiteleysiler; lékin méning aranglarda bolushum silerge daim nésip boliwermeydu!■ 8 Ayal chamining yétishiche qildi; u méning bedinimning depne qilinishigha aldin’ala teyyarliq qilip, uninggha etir-may quyup qoydi.□ 9 Men silerge berheq shuni éytip qoyayki, bu xush xewer pütkül dunyaning qeyéride jakarlansa, bu ayal eslinip, uning qilghan bu ishi teriplinidu, — dédi.

Yehudaning Eysagha satqunluq qilishi

Mat. 26:14-16; Luqa 22:3-6

10 Shu waqitta, on ikkiylendin biri bolghan Yehuda Ishqariyot uni ulargha tutup bérish meqsitide bash kahinlarning aldigha bardi. ■ 11 Ular buni anglap xushal bolup ketti we uninggha pul bérishke wede qilishti. Yehuda uni tutup bérishke muwapiq purset izdep yüretti.

Ötüp kétish héytining kechlik tamiqi

Mat. 26:17-25; Luqa 22:7-14, 21-23; Yh. 13:21-30

12 Pétir nan héytining birinchi küni, yeni ötüp kétish héytining qurbanliq qozisi soyulidighan küni, muxlislar uningdin:

— Ötüp kétish héytining tamiqini yéyishing üchün bizning qeyerge bérip teyyarlishimizni xalaysen? — dep soridi.□ ■

13 U muxlisliridin ikkiylenni aldin mangghuzup ulargha:

— Sheherge kiringlar, u yerde kozida su kötürüwalghan bir er kishi silerge uchraydu. Uning keynidin ménginglar. □ 14 U adem nege kirse shu öyning igisige: «Ustaz: Muxlislirim bilen ötüp kétish héytining tamiqini yeydighan méhmanxana qeyerde?— dep sorawatidu» — denglar. 15 U silerni bashlap üstünki qewettiki retlen’gen seremjanlashturulghan chong bir éghiz öyni körsitidu. Mana shu yerde bizge teyyarliq qilip turunglar, — dédi.

16 Muxlislar yolgha chiqip sheherge kirip, yoluqqan ishlarning hemmisi u éytqandek boldi. Shu yerde ular ötüp kétish héytining tamiqini teyyarlashti. 17 Kech kirgende, u on ikkeylen bilen öyge keldi. ■ 18 Ular dastixanda olturup ghizalan’ghanda Eysa:

— Men silerge berheq shuni éytip qoyayki, aranglardiki bireylen, men bilen bille ghizaliniwatqan birsi manga satqunluq qilidu, — dédi.□ ■

19 Ular bu sözdin qayghugha chömüp, bir-birlep uningdin:

— Men emestimen? — dep soridi. Yene birsi: — Men emestimen? — dédi.

20 Lékin u ulargha:

— Shu kishi on ikkeylenning biri, yeni qolidiki nanni men bilen teng tawaqqa tögürgüchi bolidu. 21 Insan’oghli derweqe özi toghrisida muqeddes yazmilarda pütülgendek alemdin kétidu; biraq Insan’oghlining tutup bérilishige wasitichi bolghan ademning haligha way! U adem tughulmighan bolsa uninggha yaxsi bolatti! — dédi.□

«Rebning ziyapiti»

Mat. 26:26-30; Luqa 22:15-20; 1Kor. 11:23-25

22 Ular ghizaliniwatqanda, Eysa bir nanni qoligha élip teshekkür éytqandin kéyin, uni oshtup, muxlislirigha üleshtürüp berdi we:

— Élinglar, bu méning ténim, — dédi.□ ■

23 Andin u qoligha jamni élip Xudagha teshekkür éytqandin kéyin, uni muxlislirigha sundi. Ularning hemmisi uningdin ichishti.

24 U ulargha: — Bu méning qénim, nurghun ademler üchün tökülidighan, yéngi ehdini tüzidighan qénimdur. □ 25 Men silerge berheq shuni éytip qoyayki, Xudaning padishahliqida yéngidin sharabtin ichidighan kün’giche, üzüm télining sherbitini hergiz ichmeymen, — dédi.

26 Ular bir medhiye küyini éytqandin kéyin talagha chiqip, Zeytun téghigha qarap kétishti.

Muxlislarning Eysani tashlap kétishi

Mat. 26:31-35; Luqa 22:31-34; Yh. 13:36-38

27 Andin Eysa ulargha:

Siler hemminglar tandurulup putlishisiler, chünki muqeddes yazmilarda:

«Men padichini uruwétimen,

Qoylar patiparaq bolup tarqitiwétilidu» dep pütülgen.□ ■

28 Lékin men tirilgendin kéyin Galiliyege silerdin burun barimen, — dédi.■ 29 Lékin Pétrus uninggha:

— Hemmeylen tandurulup putlashsimu, men hergiz putlashmaymen, dédi.

30 Eysa uninggha: — Men sanga berheq shuni éytip qoyayki, bügün, yeni bügün kéche xoraz ikki qétim chillighuche, sen mendin üch qétim tanisen, — dédi.■

31 Lékin Pétrus téximu qet’iylik bilen uninggha:

— Sen bilen bille ölidighan ish kérek bolsimu, sendin hergiz tanmaymen, — dédi. Qalghan hemmisimu shundaq déyishti.■

Eysaning Gétsimane baghchisidiki dua-tilawiti

Mat. 26:36-46; Luqa 22:39-46

32 Andin ular Gétsimane dégen bir jaygha keldi. U muxlislargha: — Men dua-tilawet qilip kelgüche, mushu yerde olturup turunglar, dédi.■

33 U Pétrus, Yaqup we Yuhannani birge élip mangdi we sür bésip, roh-qelbide tolimu perishan bolushqa bashlidi. □ 34 U ulargha:

— Jénim ölidighandek bekmu azablanmaqta. Siler bu yerde qélip, oyghaq turunglar, — dédi. ■ 35 U sel nériraq bérip, özini yerge étip düm yatti we mumkin bolsa, u deqiqining öz béshigha chüshmey ötüp kétishi üchün dua qilip:□ ■

36 — I Abba Ata, Sanga hemme ish mumkindur; bu qedehni mendin ötküzüwetkeysen! Lékin bu ish men xalighandek emes, sen xalighandek bolsun, — dédi.□ ■

37 U ücheylenning yénigha qaytip kelginide, ularning uxlap qalghanliqini körüp, Pétrusqa:

— Ey Simon, uxlawatamsen?! Bir saetmu oyghaq turalmidingmu?! ■ 38 Éziqturulushtin saqlinish üchün, oyghaq turup dua qilinglar. Roh pidakar bolsimu, lékin kishining etliri ajizdur, — dédi.□ ■

39 Andin u yene bérip, oxshash sözler bilen qaytidin dua qildi. 40 U ularning yénigha qaytip kelginide, ularning yene uxlap qalghanliqini kördi, chünki ularning közliri uyqugha ilin’ghanidi. Ular uninggha néme déyishini bilmey qaldi. 41 U üchinchi qétim ularning yénigha qaytip ulargha:

— Siler téxiche uxlawatamsiler, téxiche dem éliwatamsiler? Emdi boldi bes! Waqit-saiti keldi; mana, Insan’oghli gunahkarlarning qoligha tapshuruldi! □ 42 Qopunglar, kéteyli; mana, manga satqunluq qilidighan kishi yéqin keldi! — dédi.

Eysaning tutqun qilinishi

Mat. 26:47-56; Luqa 22:47-53; Yh. 18:3-12

43 We shu deqiqide, uning sözi téxi tügimeyla, mana, on ikkeylendin biri bolghan Yehuda keldi; uning yénida bash kahinlar, Tewrat ustazliri we aqsaqallar teripidin ewetilgen qilich-toqmaqlarni kötürgen zor bir top adem bar idi. ■ 44 Uninggha satqunluq qilghuchi ular bilen alliburun isharetni békitip: «Men kimni söysem, u del shudur. Siler uni tutup, yalap élip kétinglar» dep kélishkenidi. 45 U kélip udul Eysaning aldigha bérip:

— Ustaz, ustaz! — dep uni söyüp ketti.□ ■

46 Ular uninggha qol sélip, uni tutqun qildi. 47 We uning yénida turghanlardin bireylen qilichini sughurup, bash kahinning chakirigha uruwidi, uning quliqini shilip chüshürüwetti.

48 Eysa jawaben ulargha:

— Bir qaraqchini tutidighandek qilich-toqmaqlarni kötürüp méni tutqili kepsilerghu? 49 Men her küni ibadetxana hoylilirida siler bilen bille bolup telim bérettim, lékin siler u chaghda méni tutmidinglar. Lékin bu ishlarning yüz bérishi muqeddes yazmilarda aldin pütülgenlerning emelge ashurulushi üchün boldi, — dédi.■

50 Bu chaghda, hemmeylen uni tashlap qéchip kétishti. ■ 51 Peqet uchisigha kanap rext yépinchaqliwalghan bir yigit uning keynidin egiship mangdi. Yash eskerler uni tutuwéliwidi, 52 lékin u kanap rexttin boshinip, yalingach péti ulardin qéchip ketti.□

Aliy kéngeshmide sotlinish

Mat. 26:57-68; Luqa 22:54-55, 63-71; Yh. 18:13-14, 19-24

53 Emdi ular Eysani bash kahinning aldigha élip bérishti. Bash kahinlar, barliq aqsaqallar bilen Tewrat ustazlirimu u yerge uning yénigha yighildi. □ ■ 54 Pétrus uninggha taki bash kahinning sarayidiki hoylining ichigiche yiraqtin egiship keldi; u qarawullar bilen bille otning nurida otsinip olturdi. 55 Bash kahinlar we pütün aliy kéngeshme ezaliri Eysani ölümge mehkum qilish üchün, guwah-ispat izdidi, emma tapalmidi. □ ■ 56 Chünki nurghun kishiler uni erz qilip yalghan guwahchiliq bergen bolsimu, ularning guwahliqliri bir-birige udul kelmeytti. 57 Bezi ademler ornidin turup, uning üstidin erz qilip yalghan guwahliq bérip:

58 — Biz uning: «Insan qoli bilen yasalghan bu ibadetxanini buzup tashlap, insan qoli bilen yasalmighan bashqa bir ibadetxanini üch kün ichide yasap chiqimen» dégenlikini angliduq, — dédi. □ ■ 59 Hetta ularning bu heqtiki guwahliqlirimu bir-birige mas kelmidi.

60 Andin bash kahin hemmeylenning aldida ornidin turup, Eysadin:

— Qéni, jawab bermemsen? Bular séning üstüngdin zadi qandaq guwahliqlarni bériwatidu? — dep soridi. ■ 61 Lékin Eysa shük turup, héchqandaq jawab bermidi. Bash kahin uni qistap yene uningdin:

— Sen Mubarek Bolghuchining Oghli Mesihmusen? — dep soridi.□ ■

62 Shundaq, men özüm, — dédi Eysa, — we siler kéyin Insan’oghlining Qudret Igisining ong yénida olturidighanliqini we asmandiki bulutlar bilen kélidighanliqini körisiler.□ ■

63 Shuning bilen bash kahin tonlirini yirtip tashlap:

— Emdi bashqa herqandaq guwahchining néme hajiti? □ 64 Özünglar bu kupurluqni anglidinglar! Emdi buninggha néme deysiler? — dédi.

Ularning hemmisi u ölüm jazasigha buyrulsun, dep höküm chiqirishti. 65 Andin beziliri uninggha tükürüshke bashlidi, yene uning közlirini téngip, mushtlap: «Qéni, peyghemberchilik qilip bésharet bére!» déyishti. Qarawullarmu uni shapilaq bilen kachatlidi.□ ■

Pétrusning Eysadin ténishi

Mat. 26:69-75; Luqa 22:56-62; Yh. 18:15-18, 25-27

66 Pétrus sarayning töwenki hoylisida turghanda, bash kahinning dédekliridin biri kélip, ■ 67 issinip olturghan Pétrusni körüp, uninggha tikilip qarap:

— Senmu Nasaretlik Eysa bilen bille idingghu, — dédi.

68 Lékin u ténip:

— Séning néme dewatqanliqingni bilmidim hem chüshenmidim, — dédi-de, tashqirigha, derwazining aywanigha chiqip turdi. Shu esnada xoraz bir chillidi.

69 Uni yene körgen héliqi dédek yene u yerde turghanlargha:

— Bu ulardin biri, — dégili turdi. ■ 70 Pétrus yene inkar qildi.

Bir’azdin kéyin, u yerde turghanlar Pétrusqa yene:

— Berheq, sen ularning birisen. Chünki senmu Galiliyelik ikensen’ghu?! — déyishti.□

71 Lékin u qattiq qarghashlar bilen qesem qilip:

— Siler dewatqan héliqi ademni tonumaymen! — dédi.

72 Del shu chaghda xoraz ikkinchi qétim chillidi. Pétrus Eysaning özige: «Xoraz ikki qétim chillighuche, sen mendin üch qétim tanisen» dégen sözini ésige aldi; we bularni oylap yighlap ketti.□ ■

□14:1 ««Ötüp kétish» héyti we «pétir nan héyti»gha ikki kün qalghanidi» — bu ikki héytning tepsilatliri üchün «Mis.» 12-bab, «Law.» 23-babni we «Tebirler»ni körüng. Ibraniy tilida «Pésaq», yaki «Pasxa» héyti dep atilidu.

■14:1 Mat. 26:2; Luqa 22:1; Yuh. 11:55; 13:1.

□14:3 «Simon maxaw» — yeni «Maxaw késili» déyilidighan Simon» — Simon belkim ilgiri maxaw késilige giritpar bolghanidi. Bizningche bu ish we «Yh.» 12:1-11de xatirilen’gen weqe bir ishtur.

■14:3 Mat. 26:6; Luqa 7:37; Yuh. 11:2; 12:3.

□14:5 «bu etirni üch yüz dinardin artuq pulgha satqili bolatti» — «dinar» yaki «dinarius» dégen Rim impériyesidiki birxil pul birliki bolup, bir «dinarius» texminen bir ademning bir künlük heqqi bolatti. «Mat.» 20:2ni körüng.

■14:7 Qan. 15:11.

□14:8 «uninggha etir-may quyup qoydi» — yaki «uninggha mesih qildi».

■14:10 Mat. 26:14; Luqa 22:4.

□14:12 «pétir nan héytining birinchi küni, yeni ötüp kétish héytining qurbanliq qozisi soyulidighan küni» — «pétir nan héyti» yette kün bolidu, birinchi küni «ötüp kétish» héytimu teng bolidu. Bu küni, Yehudiylar öyliride qoza soyup, pétir nan bilen yeydu. «Ötüp kétish héytining tamiqi» — buning muhim qismi «ötüp kétish qurbanliq qozisi» idi («Mis.» 12:3-11, «Law.» 23:5, «Chöl.» 28:16, «Qan.» 16:1-7ni körüng).

■14:12 Mis. 12:17; Mat. 26:17; Luqa 22:7.

□14:13 «Sheherge kiringlar» — «sheher» — Yérusalém shehirige, démek. «u yerde kozida su kötürüwalghan bir er kishi silerge uchraydu» — Qanaanda (Pelestinde) er kishiler bügün’ge qeder adette su kötürmeydu.

■14:17 Mat. 26:20; Luqa 22:14.

□14:18 «dastixanda olturup ghizalan’ghanda...» — grék tilida «dastixanda yétip ghizalan’ghanda...».

■14:18 Zeb. 41:9; Ros. 1:17.

□14:21 «... biraq Insan’oghlining tutup bérilishige wasitichi bolghan ademning haligha way! U adem tughulmighan bolsa uninggha yaxsi bolatti!» — Yehuda bu sözni anglighandin kéyin derhal chiqip bash kahinlarning yénigha barghan bolsa kérek. «Markus», «Luqa», «Yuhanna»diki ««ötüp kétish» héytining kechlik tamiqi» toghrisidiki bayanlarni körüng.

□14:22 «Eysa bir nanni qoligha élip teshekkür éytqandin kéyin» — yaki «Eysa nanni qoligha élip (uni) beriketligendin kéyin,...».

■14:22 Mat. 26:26; Luqa 22:19; 1Kor. 11:23.

□14:24 «Bu méning qénim, nurghun ademler üchün tökülidighan, yéngi ehdini tüzidighan qénimdur» — «yéngi ehde» Tewrat, «Yer.» 31:31-34, «Luqa» 22:20ni, «Ibr.» 13:20ni körüng. Bezi kona kechürmilerde peqet «ehde» déyilidu.

□14:27 «Men padichini uruwétimen, qoylar patiparaq bolup tarqitiwétilidu» — «Zek.» 13:7. Mushu bésharette sözligüchi Xudaning özi, elwette.

■14:27 Zek. 13:7; Mat. 26:31; Yuh. 16:32.

■14:28 Mat. 26:32; 28:10; Mar. 16:7.

■14:30 Mat. 26:34; Luqa 22:34; Yuh. 13:38.

■14:31 Yuh. 13:37.

■14:32 Mat. 26:36; Luqa 22:39; Yuh. 18:1.

□14:33 «Eysa ... roh-qelbide tolimu perishan bolushqa bashlidi» — grék tilida «u ... rohta tolimu perishan bolushqa bashlidi».

■14:34 Yuh. 12:27.

□14:35 «u deqiqining öz béshigha chüshmey ötüp kétishi üchün ...» — grék tilida «shu saetning öz béshigha chüshmey ötüp kétishi üchün...».

■14:35 Luqa 22:41.

□14:36 «I Abba Ata, Sanga hemme ish mumkindur» — ibraniy tilida «abba» dégen söz oghulning atisigha bolghan yéqinchiliqini bildüridu. Uyghurchidiki «söyümlük ata» dégen’ge yéqin kélidu. Bu söz hem muhebbet hem chongqur hörmetnimu bildüridu. «bu qedehni mendin ötküzüwetkeysen!» — «bu qedeh» uning aldida turidighan azab-oqubetlerni körsitidu. Tewratning köp yerliride «qedeh» del shu menide ishlitilidu (mesilen «Zeb.» 75:8, «Yesh.» 51:17, 22, «Yer.» 25:15de).

■14:36 Yuh. 6:38.

■14:37 Mat. 26:40; Luqa 22:45.

□14:38 «Roh pidakar bolsimu, lékin kishining etliri ajizdu» — «kishining etliri» grék tilida «et». Injilda «et» yaki «et-ten» daim dégüdek ademning öz téni teripidin azdurulidighan, gunahkar tebiitini körsitidu. «Rim.»diki «kirish söz»imizni körüng.

■14:38 Gal. 5:17.

□14:41 «Siler téxiche uxlawatamsiler, téxiche dem éliwatamsiler?» — yaki bolmisa: «Emdi uxlawérisiler, dem éliwérisiler!» (démek, kinayilik gep) yaki peqet: «Emdi uxlanglar, dem élinglar!».

■14:43 Mat. 26:47; Luqa 22:47; Yuh. 18:3.

□14:45 «Ustaz, ustaz» — «Ustaz» ibraniy tilida «Rabbi» déyilidu. Ibraniylar arisida ademning ismini ikki qétim chaqirish adette inatayin chongqur héssiyat, alahide amraqliqni bildüridu.

■14:45 2Sam. 20:9.

■14:49 1Sam. 24:14-15; Zeb. 22:6-7; 69:9; Luqa 24:25.

■14:50 Ayup 19:13; Zeb. 88:8, 18; Zek.13:7

□14:52 «...uchisigha kanap rext yépinchaqliwalghan bir yigit... lékin u kanap rexttin boshinip, yalingach péti ulardin qéchip ketti» — birnechche sherhchiler bu «melum yash yigit»ni Markusning özi iken, dep qaraydu. Bizmu qoshulimiz. U mushu yerde özini «muxlis» dep atimaydu. Belkim u mushu yerde barliq kishilerning Eysadin waz kéchip uni tashlighanliqini tekitlimekchi bolidu.

□14:53 «Bash kahinlar, barliq aqsaqallar bilen Tewrat ustazlirimu u yerge uning yénigha yighildi» — «uning yénigha» bash kahin Qayafaning yénigha, démek.

■14:53 Mat. 26:57; Luqa 22:54; Yuh. 18:13,24.

□14:55 «aliy kéngeshme» — ibraniy tilida «Sanhédrin»)

■14:55 Mat. 26:59; Ros. 6:13.

□14:58 «Insan qoli bilen yasalghan bu ibadetxanini buzup tashlap, insan qoli bilen yasalmighan bashqa bir ibadetxanini üch kün ichide yasap chiqimen» — «Yh.» 2:19ni körüng. Ular Mesihning sözini burmilighanidi.

■14:58 Mar. 15:29; Yuh. 2:19.

■14:60 Mat. 26:62.

□14:61 «Sen Mubarek Bolghuchining Oghli Mesihmusen?» — «Mubarek Bolghuchi» — Xuda Özidur.

■14:61 Yesh. 53:7; Ros. 8:32.

□14:62 «siler kéyin Insan’oghlining Qudret Igisining ong yénida olturidighanliqini we asmandiki bulutlar bilen kélidighanliqini körisiler» — Tewrat, «Dan.» 7:13ni körüng.

■14:62 Dan. 7:13; Mat. 16:27; 24:30; 25:31; Luqa 21:27; Ros. 1:11; 1Tés. 4:16; 2Tés. 1:10; Weh. 1:7.

□14:63 «Shuning bilen bash kahin tonlirini yirtip tashlap...» — bash kahin Eysani «kupurluq qildi» dep qarap, özining buninggha bolghan chöchüshi we ghezipini ipadilesh üchün kiyimlirini yirtqan. Eysaning özining Mesih ikenlikini étirap qilishi, uning Xudagha xas hoquq we shöhret mendidur, dégenlikidur. Yene shuni éytimizki, bash kahinning tonlirini yirtishning özi Tewrat qanunigha xilap idi («Law.» 10:6, 21:10).

□14:65 «beziliri uninggha tükürüshke bashlidi, yene uning közlirini téngip, mushtlap: «qéni, peyghemberchilik qilip bésharet bére!» — «Mat.» 26:68de mushu kishilerning: «... «Qéni bésharet bére, séni kim urdi?» déyishkenlikimu xatirilidu. «Qarawullarmu uni shapilaq bilen kachatlidi» — yaki «Qarawullarmu uni arisigha éliwélip kachatlidi».

■14:65 Ayup 16:10; Yesh. 50:6; Yuh. 19:3.

■14:66 Mat. 26:58,69; Luqa 22:55; Yuh. 18:16,17.

■14:69 Mat. 26:71; Luqa 22:58; Yuh. 18:25.

□14:70 «Berheq, sen ularning birisen. Chünki senmu Galiliyelik ikensen’ghu?!» — ularning dégenliri Pétrusning teleppuzigha asasen bolsa kérek. «Mat.» 26:72-73ni körüng.

□14:72 «...we bularni oylap yighlap ketti» — bashqa birxil terjimisi: — «... we köngli buzulup yighlap ketti».

■14:72 Mat. 26:34,75; Luqa 22:61; Yuh. 13:38; 18:27.