11
Dawami
We bir tal nota Yessening derixining kötikidin ünüp chiqidu;
Uning yiltizidin ünüp chiqqan bir shax köp méwe béridu. «Bir tal nota Yessening derixining kötikidin ünüp chiqidu» — Yesse bolsa Dawut padishahning atisi. Ibraniylar Qutquzghuchi-Mesihning Dawutning ewladidin bolidighanliqini éniq biletti. Biraq mushu yerde Qutquzghuchi-Mesih hem Dawutning ewladi hem «Yessening Yiltizi»mu (11:10ni körüng) bayan qilinidu! Bu ish peqet Injildila chüshendürülgen (mesilen, «Luqa» 20:41-44).

Mushu ayetlerde yene, Mesih «Yessening derixining kötikidin» chiqidu, déyilidu. Shunga Mesih Dawut padishahning xandanliqi heywetlik mezgilide emes, belki miskin mezgilide tughulidu, dégen bésharet bérilidu.
   Yesh. 4:2; Ros. 13:22,23
We Perwerdigarning Rohi,
Yeni danaliqning we yorutushning Rohi,
Nesihet we küch-qudretning Rohi,
Bilim we Perwerdigardin eyminishning Rohi uning üstige chüshüp turidu; «Yorutush Rohi» — ademge chüshinish qabiliyitini ata qilidighan Rohtur.   Yesh. 9:5
Uning xursenliki bolsa Perwerdigardin eyminish ibaret bolidu;
U közi bilen körginige asasen höküm chiqarmaydu,
Yaki quliqi bilen anglighinigha asasen késim qilmaydu.
U namratlargha heqqaniyliq bilen höküm chiqiridu,
Yer yüzidiki miskin-möminler üchün adalet bilen késim qilidu.
U jahanni aghzidiki zakon tayiqi bilen uridu,
Rezillerni lewliridin chiqqan nepesi bilen öltüridu.
Uning belwéghi heqqaniyliq,
Chatraqliqi bolsa sadiqliq bolidu. «Uning belwéghi heqqaniyliq, chatraqliqi bolsa sadiqliq bolidu» — ibraniy tilida «uning böreklirige baghlan’ghuchi» déyilgen. Ibraniy tilida börekler ademning chongqur oy-pikriliri we wijdanini bildüridu.
«Chatraqliq» — ademning chatriqigha yögep kiyilidighan ichki kiyim.
«chatraqliqi bolsa sadiqliq bolidu» — démek, ich kiyimler beden’ge chaplashqinidek, heqqaniyliq we sadiqliq uningdin héch ayrilmaydu, uninggha intayin yéqin bolidu.
Böre bolsa qoza bilen bille turidu,
Yilpiz oghlaq bilen bille,
Mozay, arslan we bordaq kala bilen bille yatidu;
Ularni yétiligüchi kichik bir bala bolidu. Yesh. 65:25; Hosh. 2:20
Kala éyiq bilen bille ozuqlinidu,
Ularning baliliri bille yétishidu,
Shir bolsa kalidek saman yeydu.
Emmeydighan bala kobra yilanning töshükige yéqin oynaydu,
Emchektin ayrilghan bala qolini zeherlik yilanning owisigha tiqidu;
Méning muqeddes téghimning hemme yéride héch ziyankeshlik bolmaydu;
Héch buzghunchiliq bolmaydu;
Chünki xuddi sular déngizni qaplighandek,
Pütkül jahan Perwerdigarni bilish-tonush bilen qaplinidu.
 
10 Shu künide «Yessening Yiltizi» herqaysi el-milletler üchün tugh süpitide kötürülüp turidu;
Barliq eller Uni izdep kélip yighilidu;
We U aramgahqa tallighan jay shan-sherepke tolidu. Rim. 15:12
11 Shu küni Reb ikkinchi qétim Öz xelqining saqlan’ghan qaldisini qayturush üchün, yeni Asuriye, Misir, Patros, Kush, Élam, Shinar, Xamat we déngizdiki yiraq arallardin qayturush üchün Öz qolini yene uzartidu. «Reb ikkinchi qétim Öz xelqining saqlan’ghan qaldisini qayturush üchün...» — «ikkinchi qétim» — birinchi qétimqi bolsa belkim Babilda (miladiyedin ilgiriki 540-yili) bolidu. Biraq Yeshaya mushu yerde axirqi zamanlarda bolidighan bir «qaytish» toghrisida sözleydu. Bezi alimlar «birinchi qétimqi» qaytishmu dunyaning herqaysi jaylirida bolushi kérek, shunga Yeshaya ikki «chong qaytish» toghruluq bésharet qilidu, dep qaraydu. «Reb ... qaldisini ... Asuriye, Misir, Patros, Kush, Élam, Shinar, Xamat we déngizdiki yiraq arallardin qayturush üchün Öz qolini yene uzartidu» — Asuriye we Misir ashu dewrdiki eng küchlük döletler idi; Patros we Kush Misirning jenubiy teripide (hazirqi Éfiopiye), Élam we Shinar sherq teripide (Asuriyedin yiraq), Xamat Iraqning shimal teripide idi. Déngizdiki arallargha Ottura Déngizning gherbi arqiliq ötkili bolidu. Démek, meyli küchlük, meyli ajiz döletler bolsun, axirqi zamanda Xuda Öz xelqini her tereptin chaqirip yighidu.
12 U ellerni chaqirish üchün bir tugh kötüridu; shundaq qilip U yer yüzining chet-chetliridin Israilning ghériblirini jem qilip, Yehudadin tarqilip ketkenlerni yighidu.
13 Shuning bilen Efraimgha bolghan hesetxorluq yoqaydu,
Yehudani xarlighanlarmu üzüp tashlinidu;
Efraim Yehudagha heset qilmaydu,
Yehuda bolsa Efraimni xorlimaydu. «Efraim» — Efraim Israilning «shimaliy padishahliqi»gha, Yehuda «jenubiy padishahliqi»gha wekillik qilidu.
14 Biraq ular gherb terepte Filistiylerning mürisige uchup chüshidu;
Ular birlikte sherqtiki xelqlerdin olja alidu;
Ular Édom we Moab üstige qollirini uzartidu;
Ammoniylarmu ulargha béqinidu.
15 Perwerdigar Misirdiki déngizning «tili»ni yoq qilidu;
U küchlük pizhghirin shamal bilen Efrat deryasining üstige qolini béghirlitip uchuridu,
Uni adem ayighi quruq halda méngip ötküdek yette ériq qilip uridu; «Misirdiki déngizning «tili... Efrat deryasi...» — mushu yerlerning qeyerde ikenlikini bilish üchün xeritini körüng.
16 Shuning bilen Öz xelqining qaldisi üchün,
Misirdin chiqqan künide Israil üchün teyyarlighan yolgha oxshash,
Asuriyede qalghanlar üchün ashu yerdin kélidighan bir kötürülgen égiz yol bolidu. Mis. 14:29
 
 

11:1 «Bir tal nota Yessening derixining kötikidin ünüp chiqidu» — Yesse bolsa Dawut padishahning atisi. Ibraniylar Qutquzghuchi-Mesihning Dawutning ewladidin bolidighanliqini éniq biletti. Biraq mushu yerde Qutquzghuchi-Mesih hem Dawutning ewladi hem «Yessening Yiltizi»mu (11:10ni körüng) bayan qilinidu! Bu ish peqet Injildila chüshendürülgen (mesilen, «Luqa» 20:41-44). Mushu ayetlerde yene, Mesih «Yessening derixining kötikidin» chiqidu, déyilidu. Shunga Mesih Dawut padishahning xandanliqi heywetlik mezgilide emes, belki miskin mezgilide tughulidu, dégen bésharet bérilidu.

11:1 Yesh. 4:2; Ros. 13:22,23

11:2 «Yorutush Rohi» — ademge chüshinish qabiliyitini ata qilidighan Rohtur.

11:2 Yesh. 9:5

11:5 «Uning belwéghi heqqaniyliq, chatraqliqi bolsa sadiqliq bolidu» — ibraniy tilida «uning böreklirige baghlan’ghuchi» déyilgen. Ibraniy tilida börekler ademning chongqur oy-pikriliri we wijdanini bildüridu. «Chatraqliq» — ademning chatriqigha yögep kiyilidighan ichki kiyim. «chatraqliqi bolsa sadiqliq bolidu» — démek, ich kiyimler beden’ge chaplashqinidek, heqqaniyliq we sadiqliq uningdin héch ayrilmaydu, uninggha intayin yéqin bolidu.

11:6 Yesh. 65:25; Hosh. 2:20

11:10 Rim. 15:12

11:11 «Reb ikkinchi qétim Öz xelqining saqlan’ghan qaldisini qayturush üchün...» — «ikkinchi qétim» — birinchi qétimqi bolsa belkim Babilda (miladiyedin ilgiriki 540-yili) bolidu. Biraq Yeshaya mushu yerde axirqi zamanlarda bolidighan bir «qaytish» toghrisida sözleydu. Bezi alimlar «birinchi qétimqi» qaytishmu dunyaning herqaysi jaylirida bolushi kérek, shunga Yeshaya ikki «chong qaytish» toghruluq bésharet qilidu, dep qaraydu. «Reb ... qaldisini ... Asuriye, Misir, Patros, Kush, Élam, Shinar, Xamat we déngizdiki yiraq arallardin qayturush üchün Öz qolini yene uzartidu» — Asuriye we Misir ashu dewrdiki eng küchlük döletler idi; Patros we Kush Misirning jenubiy teripide (hazirqi Éfiopiye), Élam we Shinar sherq teripide (Asuriyedin yiraq), Xamat Iraqning shimal teripide idi. Déngizdiki arallargha Ottura Déngizning gherbi arqiliq ötkili bolidu. Démek, meyli küchlük, meyli ajiz döletler bolsun, axirqi zamanda Xuda Öz xelqini her tereptin chaqirip yighidu.

11:13 «Efraim» — Efraim Israilning «shimaliy padishahliqi»gha, Yehuda «jenubiy padishahliqi»gha wekillik qilidu.

11:15 «Misirdiki déngizning «tili... Efrat deryasi...» — mushu yerlerning qeyerde ikenlikini bilish üchün xeritini körüng.

11:16 Mis. 14:29