2
Axirqi zamanlardiki Yérusalém
Bular Amozning oghli Yeshaya Yérusalém we Yehuda toghrisida körgen kalamdur: —
Axir zamanlarda, Perwerdigarning öyi jaylashqan tagh taghlarning béshi bolup békitilidu,
Hemme döng-égizlktin üstün qilip kötürülidu;
Barliq eller uninggha qarap éqip kélishidu. Axir zamanlarda» — ibraniy tilida «Künlerning axirida». «Perwerdigarning öyi» — Perwerdigarning ibadetxanisini körsitidu. «Barliq eller uninggha qarap éqip kélishidu» — Tewrat hem Zeburdiki «eller» dégen söz adette Israildin bashqa barliq xelqlerni, yeni «Yehudiy emesler»ni körsitidu. Shunga bezide «yat eller» dep terjime qilimiz. «Yeshaya» dégen kitabta «eller», «taipiler», «yat eller» yaki «xelq-milletler» déyilse, herdaim mushu menini bildüridu.   Mik. 4:1
Nurghun xelq-milletler chiqip bir-birige: —
«Kélinglar, biz Perwerdigarning téghigha,
Yaqupning Xudasining öyige chiqqayli;
U Öz yolliridin bizge ögitidu,
Biz Uning teriqiliride mangimiz» — déyishidu.
— Chünki qanun-yolyoruq Ziondin,
Perwerdigarning söz-kalami Yérusalémdin chiqidighan bolidu. Zeb. 110:2
U eller arisida höküm chiqiridu,
Nurghun xelqlerning heq-naheqlirige késim qilidu;
Buning bilen ular qilichlirini sapan chishliri,
Neyzilirini orghaq qilip soqushidu;
Bir el yene bir elge qilich kötürmeydu,
Ular hem yene urushni ögenmeydu. Yo. 4:10; Mik. 4:3
— «I Yaqup jemetidikiler,
Kélinglar, Perwerdigarning nurida mangayli!».
 
Hazirqi Yérusalém
— Sen Öz xelqing bolghan Yaqup jemetini tashlap qoydung;
Chünki ular sherqtiki xurapatlar bilen tolduruldi;
Ular Filistiylerdek pal salidu;
Ular chet’ellikler bilen qol tutushidu; «Ular (Israillar) Filistiylerdek pal salidu» — mushu yerde Yeshaya kinayilik söz ishlitip, öz xelqining xurapiyliqni her tereptin, yeni sherqtin hem gherbtin (Filistiylerdin) qobul qilghanliqini körsitidu.
Zémini bolsa altun-kümüshke tolup ketti;
Bayliqliri tügimes;
Yer-zémini atlarghimu tolup ketti,
Jeng harwiliri hem tügimes; «altun-kümüshke tolup ketti... bayliqliri tügimes... yer-zémini atlarghimu tolup ketti, jeng harwiliri hem tügimes» — mushu 6-8-ayette, Yeshaya ularning Musa peyghemberge tapshurulghan qanun — Tewrattiki «Qanun sherhi» 17-18-bablar közde tutulidu. Mushu ishlar Tewrattiki shu permanlargha xilap.
Zémini butlar bilenmu liq bolup ketti;
Ular öz qolliri bilen yasighanlirigha,
Barmaqliri bilen shekillendürgenlirige sejde qilishidu.
Shuning bilen puqralar égildürülidu,
Mötiwerlermu töwen qilinidu;
Sen ularning qeddini ruslimaysen hem héch kechürüm qilmaysen. «... puqralar égildürülidu... تöwen qilinidu» — bu péilning ikkisi ikki bisliq söz bolup, ularning butlargha bash uridighanliqini hemde kelgüside ular shübhisizki oxshashla Xudaning ghezipi aldida yerge yiqilidighanliqini bildüridu. «... qeddini ruslimaysen hem héch kechürüm qilmaysen» — mushu ikki ibare ibraniy tilida ikki bisliq birla söz bilen ipadilnidu.
 
«Perwerdigarning küni»
10 Emdi Perwerdigarning wehshitidin,
Heywisining shan-sheripidin özüngni qachur,
Xada tashlar ichige kiriwal,
Topa-changlar ichige möküwal!
11 Chünki ademning tekebbur közliri yerge qaritilidu,
Insanlarning hakawurluqi pes qilinidu;
Shu künide yalghuz Perwerdigarla üstün dep medhiyilinidu. Yesh. 5:15
12 Chünki samawi qoshunlarning Serdari bolghan Perwerdigarning shundaq bir küni teyyar turidu: —
Shu küni herbir tekebbur we memedanlarning üstige,
Özini yuqiri sanighanlarning üstige chüshidu
(Shuning bilen ularning hemmisi pes qilinidu!), Yo. 2:10, 31; 3:15; Yesh. 13:10; 24:23; Am. 8:9; Mat. 24:29; Ros. 2:20; Weh. 6:12-13
13 Shuningdek Liwanning égiz, pelekke yétidighan barliq kédir derexlirining üstige,
Bashandiki barliq dub derexlirining üstige,
14 Égiz taghlarning hemmisige,
Yuqiri kötürülgen barliq dönglerning üstige,
15 Herbir heywetlik munarning üstige,
Herbir mustehkem sépilning üstige,
16 Tarshishtiki herbir soda kémisining üstige,
Shundaqla barliq güzel kéme gewdisining üstige shu küni chüshüshke teyyar turidu. «Tarshishtiki herbir soda kémisining üstige,...» — qedimki zamanlarda déngiz sodisi bilen dangqi chiqqan «Tarshish» deydighan üch yurt bar idi. Birsi shimaliy Afriqida, birsi Ispaniyede, yene birsi En’gliyede bolushi mumkin idi. Tarshishtiki kémiler barliq bashqa ellerning kémiliridin chong we heywetlik idi. «Shundaqla barliq güzel kéme gewdisining üstige...» — yene birxil terjimisi: — «Shundaqla herbir güzel resim-heykellerning üstige...»
17 Ademlerning körengliki töwen qilinip chüshürülüp,
Insanlarning tekebburliqi pes qilinidu,
Shu künide yalghuz Perwerdigarla üstün dep medhiyilinidu.
18 Butlar bolsa hemmisi közdin yoqilidu. «Butlar» — ibraniy tilida: — «Erzimesler...»
19 Perwerdigar yerni dehshetlik silkindürüshke ornidin turidighan chaghda,
Ular özlirini Uning wehshitidin, Uning heywisining shan-sheripidin qachurup,
Xada tash gharlirining ichige,
Yer yüzidiki öngkürlerge kiriwalidu;
20 Shu künide kishiler özige choqunushqa yasighan kümüsh butliri we altun butlirini qarighu chashqanlargha we sheperenglerge tashlap béridu;
21 Perwerdigar yerni dehshetlik silkindürüshke ornidin turidighan chaghda,
Ular özlirini Uning wehshitidin, Uning heywisining shan-sheripidin qachurup,
Xada tash chaklirining ichige,
Yarlarning yériqlirigha kiriwalidu;
22 Ümidinglarni nepisi dimighidila turidighan insandin üzünglar,
Chünki insan zadi néme idi?!
 
 

2:2 Axir zamanlarda» — ibraniy tilida «Künlerning axirida». «Perwerdigarning öyi» — Perwerdigarning ibadetxanisini körsitidu. «Barliq eller uninggha qarap éqip kélishidu» — Tewrat hem Zeburdiki «eller» dégen söz adette Israildin bashqa barliq xelqlerni, yeni «Yehudiy emesler»ni körsitidu. Shunga bezide «yat eller» dep terjime qilimiz. «Yeshaya» dégen kitabta «eller», «taipiler», «yat eller» yaki «xelq-milletler» déyilse, herdaim mushu menini bildüridu.

2:2 Mik. 4:1

2:3 Zeb. 110:2

2:4 Yo. 4:10; Mik. 4:3

2:6 «Ular (Israillar) Filistiylerdek pal salidu» — mushu yerde Yeshaya kinayilik söz ishlitip, öz xelqining xurapiyliqni her tereptin, yeni sherqtin hem gherbtin (Filistiylerdin) qobul qilghanliqini körsitidu.

2:7 «altun-kümüshke tolup ketti... bayliqliri tügimes... yer-zémini atlarghimu tolup ketti, jeng harwiliri hem tügimes» — mushu 6-8-ayette, Yeshaya ularning Musa peyghemberge tapshurulghan qanun — Tewrattiki «Qanun sherhi» 17-18-bablar közde tutulidu. Mushu ishlar Tewrattiki shu permanlargha xilap.

2:9 «... puqralar égildürülidu... تöwen qilinidu» — bu péilning ikkisi ikki bisliq söz bolup, ularning butlargha bash uridighanliqini hemde kelgüside ular shübhisizki oxshashla Xudaning ghezipi aldida yerge yiqilidighanliqini bildüridu. «... qeddini ruslimaysen hem héch kechürüm qilmaysen» — mushu ikki ibare ibraniy tilida ikki bisliq birla söz bilen ipadilnidu.

2:11 Yesh. 5:15

2:12 Yo. 2:10, 31; 3:15; Yesh. 13:10; 24:23; Am. 8:9; Mat. 24:29; Ros. 2:20; Weh. 6:12-13

2:16 «Tarshishtiki herbir soda kémisining üstige,...» — qedimki zamanlarda déngiz sodisi bilen dangqi chiqqan «Tarshish» deydighan üch yurt bar idi. Birsi shimaliy Afriqida, birsi Ispaniyede, yene birsi En’gliyede bolushi mumkin idi. Tarshishtiki kémiler barliq bashqa ellerning kémiliridin chong we heywetlik idi. «Shundaqla barliq güzel kéme gewdisining üstige...» — yene birxil terjimisi: — «Shundaqla herbir güzel resim-heykellerning üstige...»

2:18 «Butlar» — ibraniy tilida: — «Erzimesler...»