EN GAMET HIDI
nen Apostol hidi
Paliwanag Tungkul ten Libru
En Gamet hidi nen Apostol hidi ay katongkuwan nen Maganda a Bareta ayun kánni Lucas. En pinakapaksa ni iyád a libru ay mángpakapospos ni konya a ingkalat nen dipalongu hidi a tagasunud ni Jesus en Maganda a Bareta tungkul dikona “ti Jerusalem, ti buu a Judea sakay Samaria, hanggan ten kasuluk-sulukan ni munduwiday.” (1:8) Iyád en istorya nen mánnampalataya hidi a Cristiano, nagsapul ten banuwan a Judea sakay nagtulos-tulos tánni magin essa en pánnampalataya ti munduwiday. Gustu a matiyak nen nagsulat a en Cristianismo ay awan magkakona ten grupu a kumalaban sakay masor a mangpabagsak ten Imperyo ni Roma. Nan en pánnampalataya ni Cristiano ay kaganapan nen relihiyon ni Judio.
En Gamet hidi ay nahati-hati ti tállu a bahagi a mángpakilala ten kákkalat nen Maganda a Bareta tungkul kánni Jesus sakay ten págbuu ti grupu ni mánnampalataya: (1) en págsapul nen Cristianismo ti Jerusalem káttapos nen káddisunu ni Jesus dilanget; (2) en pángpakalat ten Maganda a Bareta ten iba-iba a panig ni Palestina; sakay (3) en tulos-tulos a pángpakalat ten Maganda a Bareta patamu ten gilid nen Diget Mediteraneo hanggan ten siyudad a Roma.
En paksa nen libru a Gamet ay en káarikad nen Banal a Ispiritu a dumibábbi ten apostol hidi sakay ten mánnampalataya hidi ti Jerusalem a naipun ti Jerusalem ten aldew nen Pentecostes. En Banal a Ispiritu ay tulos-tulos a mággiyya sakay magpabegsák ten simbaan sakay ten pinunu hidi haud ten atanan a pangyayari a nesaysay ti libruwid a iyád. En paksa nen mensahi ni Cristianismo ay ketan ten sangan a sermon ti libruwid a iyád. Ten pamamag-itan nen salaysay a nakasulat ti libruwid a iyád ay mepeta en kapangyariyan nen Maganda a Bareta ten biyag nen mánnampalataya hidi sakay ten pamággagum ten simbaan.
Lasán nen Libru
Pághanda para ten págpatunay 1:1-26
a. En katapusan a utus sakay pangaku ni Jesus 1:1-14
b. En kapalit ni Judas 1:15-26
En págpatunay ti Jerusalem 2:1-8:3
En págpatunay ti Judea sakay Samaria 8:4-12:25
En gamet ni Pablo 13:1-28:31
a. En purumeru na a páglakbay sakay pángngaral 13:1-14:28
b. En miting ti Jerusalem 15:1-35
c. En kaduwwa na a páglakbay sakay pángngaral 15:36-18:22
d. En katállu a páglakbay sakay pángngaral na 18:23-21:16
e. En kákkepiresu ni Pablo ti Jerusalem, Cesarea, sakay Roma 21:17-28:31
1
1 Mahal ku a Teofilo:
Insulat ku ten purumeru ku a libru en atanan a ginamet sakay intoldu ni Jesus a magpasapul ten kadipalonguwan a ginamet na 2 hanggan ten aldew a indisunu siya nen Diyos dilanget. Bagu siya a indisunu ay ten tulung nen Banal a Ispiritu ay nagbilin siya ten apostol hidi a pinili na. 3 Káttapos nen kákkatay na ay makpal a beses siya a pummeta ten apostol na hidi ti iba-iba a paraan. Haud a napatunayan a siya ay nabiyag a ruway. Ten luub nen áppat a pulu a aldew ay pummeta siya dikodi sakay nagtoldu tungkul ten pághari nen Diyos. 4 Dikona kakaguman di palla ti Jesus ay binilin na en disepulus na hidi, “Dyan kam lumakad ti Jerusalem, urayán moy pa haud en kinagi ku dikomoy a pangaku nen Ama. 5 Bininyagan kam ni Juan ti dinom peru awan magmalay ay mabinyagan kam ti Banal a Ispiritu.
En Káddisunu ni Jesus Dilanget
6 Dikona ruway a namagipun de Jesus ay ten disepulus na hidi ay tinanung di siya, “Panginoon, pasoliyán mu dán beman en pághari ni Israel?” 7 Kinagi ni Jesus, “En panahun sakay en odas ay intakda nen Ama ten kapangyariyan na. Sakay awan moy kailangan a matukuyan ni nikan. 8 Peru makatanggap kam ti kapangyariyan káddibábbi dikomoy nen Banal a Ispiritu, sakay sikam ay magin tagapagpatunay ku ti Jerusalem, ti buu a Judea sakay Samaria sakay hanggan ten kasuluk-sulukan ni munduwiday. 9 Káttapos na a nagupos ay indisunu siya nen Diyos dilanget. Tumáttangad en disepulus na hidi hanggan dikona nataklábban dán siya nen panganurin.
10 Pasiya hidi a umáeleng dilanget ten dikona a tehud a duwwa a lállaki a nakabadu ti mapudew a tummaknág ten adeni di sakay nagupos a 11 kinagi di, “Sikam a taga-Galilea hidi, bakin tumáttaknág kam háddi sakay umáeleng dilanget? Ti Jesus a dummisunu dilanget ay dumemát en aldew a soli labi háddi a kona ten netan moy a káddisunu na.”
En Kapalit ni Judas
12 En apostol hidi ay nagsoli ten siyudad a Jerusalem. Gubwat hidi ten bukid a Olibo hidi a dummisunuwan ni Jesus, manga essa a kilumetru en kadeyu na ti Jerusalem. 13 Hidi iyád a apostol ay de Pedro, Juan, Santiago, Andres, Felipe, Tomas, Bartolome, Mateo, Santiago a anak ni Alfeo, ti Simon a makabanuwan, sakay ti Judas a anak ni Santiago. Káddemát di ten táttulusan di a bilay ten siyudad ay summangkay hidi ten kuwartu ten disunu. 14 Namagkaessa en apostol hidi a pirmi a mamagipun-ipun a magdasal. Kaguman di en bábbi hidi sakay ti Maria a ina ni Jesus, sakay en kákkapatkaka hidi ni Jesus a lállaki.
15 Kállipas nen sangan a aldew ay nagipun-ipun en mánnampalataya hidi a umabut ti datos ay ti duwapulu. Tummaknág ti Pedro ten atubengán di sakay nagupos, 16 “Kákkapatkaka ku hidi, kailangan a matupad en nakasulat ten banal a Kasulatan dikona pinagupos nen Banal a Ispiritu ti David tungkul kánni Judas a nánggiya ten págdikáp di kánni Jesus. 17 Ti Judas ay dati a kabilang nen grupu mi sakay kaguman ten págserbi mi.”
18 En pilak a nebayad kánni Judas ten pángtokyon na kánni Jesus ay imbali na ti luta. Haud siya a natáknig a nággusok sakay tulos dán a nabágsutan ti angás, sakay pinomdek pa en tiyan na sakay lummuwas en bituka na. 19 Nabareta iyád nen atanan tolay a taga-Jerusalem kaya ten upos di ay nginaranan di i lugarid a iyud ti Akeldama, gustu naid a kagiyán ay Uma ni Digi.
20 Kinagi pa ni Pedro,
“Nakasulat ten Libru nen Kansiyon hidi a,
‘En bilay na ay dyan dán adeniyan
sakay dyan dán págyanan maski ni deya.’
Nakasulat bi a,
‘Dapat a tehud a mangpalit dikona ten tungkulin na.’
21-22 “Kaya dapat kitam a mangpili ti essa a makakaguman mi bilang magpatunay ten ruway a kákkabiyag ni Jesus. Kailangan tamid a piliyán ay essa ten grupu mi a nalay mi dán a kakaguman sapul pa ten dikona kaguman mi palla ti Jesus sakay sapul dikona bininyagan siya ni Juan hanggan ten káangay na dilanget.”
23 Kaya nangpili hidi ti duwwa a lállaki a pagpiliyan di, de Matias ay ti Jose. Ti Jose ay ngángngaranan di labi a Barsabas oni Justo. 24 Nadid nagdasal hidi, “Panginoon, tukoy mu en ked ten isip nen balang essa a tolay kaya kagbiyan mu pay a ipakapospos dikomi ni deya ti duwwa iday i pinili muwid 25 a magin apostol a kapalit ni Judas ten tungkulin na a linakadan na. Nadid ay ked dán siya ten lugar a pinili na.” 26 Káttapos di a nagdasal ay nagbunutan hidi ni deya ten duwwa en mapili di. Sakay en napili ay ti Matias kaya siya en indagdag di ten sapulu ay ti essa a apostol.