Ulek Xaiya Mak Bung
Mak
Namua Mak Bung Xailonginoa
Haruanga mugamugangam mana Mak xailonginoa harua ba, “Unggutinga mana ulek xaiyua mana Yesu Kristo, Urana Garanoa.” Baing mana xailongga li, tabagu Yesu lipu haringingam mana libu oxata longgalo. Tabagu haringinganoa bungina tubatuba lipudi, suka xaungadi mala, xaung bungina yunga lipudi kuboluding diandi. Yesu uxuina ba, Lipua Ma Rangua Urana, saing harua ba ma bu sina ina walinganoa bu gim muli lipu xumana (10:45). Axadi bagudi li hatanga ina ba Urana Garanoa naga.
Mak naxuya xumana mana Yesu oxatanoa, ne naxuya mana Yesu tubatubaingang haruanganoa buk te. Muga, Mak naxuya mana Lipu Suguangama Yon oxatanoa xaung Yesu xap langa saing Satan tuba. Kimuya tabagu Yesu usinga lipudi mauxangading xangxana, saing tubatubadi. Muga lipuxindi dinaxu mana, ding daxabia xai te mana axadi Yesu libudi, ne mosimos daxap xabianga mana.
Tabagu xauna lipudi disok Yesu bixuandi saing disina mauxangang xumana na. Baing mana xailonging subingang hataina, Mak naxuya mana Yesu matianoa saing mesanganoa muli.
Lipu Buningama
Lipua bung xailongga li bung yanoa te. Ne lipu xabiangam xumana daharua ba Mak bung. Mak naxuyanganoa wa bunging xumana mana Urana Xuang Hauna (Aposel 15:39, Kolosi 4:10, 2 Timoti 4:11, Pailimon 24 xaung 1 Pita 5:13). Bunging teladi duxu ba “Yon, duxu ba Mak” (Aposel 12:12, 12:25 xaung 15:37). Mak wa rangua aposel Pita niani teladi mana Pita walingang subinganoa, saing Kristo lipuxindi duxusunga Mak haringina ba bung Yesu naxuyanganoa mari.
Haruanga Tuandi
• Yesu oxatang unggutinganoa (1:1-13)
• Yesu tuxu oxatanoa titia Galili (1:14–6:29)
• Yesu tuxu oxatanoa titia Galili rubinia (6:30–9:32)
• Yesu tuxu oxatang kimuam sibuna titia Galili (9:33-50)
• Yesu tuxu oxatanoa titiadi Yudia xaung Peria (Hataina 10)
• Axamandi disok xaidap teladi muga mana Yesu mati makira (Hataina 11–15)
• Urana iti Yesu mesa muli (Hataina 16)
1
Lipu Suguangama Yon Xauxau Daxangua
(Matyu 3:1-11; Luk 3:2-16)
1 Unggutinga mana ulek xaiyua mana Yesu Kristo, Urana Garanoa.
2 Ungguti bila waleu Urana lipuxing suxunguxunguama Aisaya bung ba:
“Bagu bagula ngasoxi lipuxigu ulekkama muga naung,
bu hamaringia daxangama.”✡ Malakai 3:1
3 “Waxutu tela wagi mua long xoliania ba,
‘Axauxau daxangua mana Toxoratamona,
atongtongia daxanga maringindi mana.’ ”✡ Aisaya (Aisaia) 40:3
4 Binabu Lipu Suguangama Yon sok mana long xoliana ba, baxanga baxanga na lipudi bu duxugia hatumingadingdi, saing daxap langa bu hatanga ba, saing Urana bagula yunga kuboluding diandi. 5 Yudia long longgalo xaung Yerusalem longgalo dila rangua Yon. Baing bungina ditula kuboluding diandi, suguadi mana Langga Yodan. 6 Yon sau imanga ditongtongia mana kamel buxandi, saing goxi waxu asaxa sangganam tela wagigia ulenia. Xang munrikidi* Tabares waxungtuana—munrulidi. xaung bina bila dungungu langina.† Dungungu na bila ba, duxu ba bi, saing ditongtongia langina dauyana bu dahaxang hataxudingdi. Baing lipudi daxang xauna. 7 Baing baxanga mua ba, “Lipu tela ma kimu manga, haringinganoa dali haringingagua. Sanga mana ba ngayuyu mari ngaunia xaing sanggandi te, namua na yanoa dali ngayua sibuna. 8 Nga ba ngasuguang mana langa, ne ina bagula suguang mana Urana Aningonoa.”‡ Bungina Yon suguadi, bing hatanga lipudi ditula kuboluding diandi. Haruanga “Yesu bagula suguang mana Urana Aningonoa” namuxina ba ina soxi Aningonoa bu wa ludingia. Urana Aningonoa damia kuboluding diandi, hatanga daxangua nadi, haringiadi sanga mana disu mana Urana murunganoa, saing haulidi mana axamang xumana bila.
Yesu Xap Langa Saing Satan Tuba
(Matyu 3:13–4:11; Luk 3:21-22, 4:1-13)
9 Mana bungina baguba Yesu yunga longga Nasaret mana titia Galili saing ma. Baing xap langa Yon rimania maluxu Langga Yodan. 10 Baing bungina sauya langa saing haing mauyu, hata sibuna li bagu long xaiya xaxaina saing Urana Aningonoa ri ma mana bila baxaliku. 11 Baing waxutu tela sok ma long xaiya, harua ba, “Ung Garagu sibuna, nga murugu sibuna maung. Ngayaha sibuna maung.”
12 Hata sibuna li Urana Aningonoa libu ila long xoliania. 13 Baing wa long xoliania xaidap 40, saing Satan tuba. Asaxa abungindi duwa xauna. Baing Urana uleginamdi dahauli.
Yesu Wagi Lipu Xuningam Luwadi Luwadi
(Matyu 4:18-22; Luk 5:2-11; Yon 1:35-42)
14 Kimuya mana dita Yon salak yabania, Yesu ila titia Galili saing baxanga ulek xaiyua ma rangua Urana. 15 Yesu harua ba, “Xaidapka Urana mogu ma ba. Urana Yonggaxinoa ma haxek ba. Axugia hatumingaimdi saing ahatum haringina mana ulek xaiyua.”
16 Bungina Yesu naxu Lang Gamolingana Galili rubinia, bagu neng sabangandi Saimon Andru tang diting amagua lang gamolingania, namua na dingtang lipu xuningamdi. 17 Baing Yesu harua nadi ba, “Tang gama anaxu manga, saing bagula ngalibuang asok lipu xuningam mana lipudi.” 18 Baing hata sibuna li tang diyunga amagadingdi saing dinaxu mana.
19 Yesu haxa monga mala, baing bagu Yems, Sebedi garanoa, xaung kixinginoa Yon, duwa wagadingia, dahamaringia amagadingdi. 20 Hata sibuna li wagidi, saing diyunga tibuding Sebedi wagia xaung lipuxing oxatamdi, saing tang dinaxu mana.
Yesu Suka Xaunga Mana Lipu Tela
(Luk 4:31-37)
21 Dila disok long sabangga Kaperneam. Baing bungina Xaidap Yaguangama sok, Yesu luxu Yudadi sabungading numania saing ungguti tubatuba lipudi. 22 Baing dihixi mana tubatubainganoa, namua na tubatubadi xaung haringinga sibuna, bila lipu hanaunaunga tubatubainganamdi te. 23 Hata sibuna li, la ba sabungading numania, lipu tela xaunga§ Grik xuana—aningoningo sigixinga teguam. Maxixinga 26, 27 xauna. wa mana xaba ba, 24 “Yesu Nasaretiam, uma bu uraxata mam? Bola uma ba uhanggalangiam? Ngaxabiaunggu, ung Urana Lipuxing Mogu Naina!”
25 Yesu bili ba, “Udik! Usok ma sangua lipua li!” 26 Baing xaunga libu lipua lulu haringina, xaba haringina, saing sok sangua.
27 Baing lipu longgalo dihixi mana, ne duxusunga liwe mading ba, “Baraxinta sok? Tubatubainga haun tela saing harua bila lipu yayam tela! Tabina xaungadi saing disu mana haruanganoa!” 28 Baing Yesu naxuyanganoa ila sap mana long longgalo maluxu Galili.
Yesu Sahi Lipu Xumana Busingadingdi
(Matyu 8:14-17; Luk 4:38-41)
29 Yesu yunga sabungading numanoa, baing gabu Yems, Yon dila rangua Saimon, Andru tang numadingia. 30 Saimon haininoa bauna busi, sanggandi disala saing kinuʼm tabu xabia. Baing dibala Yesu mana. 31 Binabu ila rangua haingga ba, tuxu rimanoa saing iti mesa saing rung. Baing sangga salianoa sup, saing xauxau angingua nadi.
32 Bungina xaidaba ri daxap lipu busingamdi xaung adi xaungadi duwa manadi ding longgalo dima rangua Yesu. 33 Lipu longgalo digugunia mua numa xaluxinia, 34 saing Yesu sahi busingadi mana lipu xumana dibusi mana businga xangxana. Suka xaungadi, saing bilidi ba daharuau tai, namua na daxabia ba ina Urana Garanoa.
Yesu Sabu Mua Long Xoliania
(Luk 4:42-43)
35 Buraraging sibuna, labauyu, baing Yesu mesa ila long xolian tela, saing sabu mua. 36 Saimon gabu riandi dila disai mana, 37 ne bungina disok mana, dibala ba, “Lipu longgalo disai maung!”
38 Yesu haxuya nadi ba, “Heku, tala mana long teladi duwa haxek, bagula ngabaxanga nadi to. Namua na oxata naga ngama mana ba.” 39 Baing haxa mauli maluxu titia Galili long longgalo, baxanga maluxuʼm sabungading numandi saing suka xaungadi.
Yesu Sahi Businga Saksaxama Mana Lipu Tela
(Matyu 8:2-4; Luk 5:12-14)
40 Lipu saksaxam tela ma rangua Yesu, gung king tuxundi, saing xusunga haringina ba, “Nabu ung murum, ung sanga ba usahi busingagua bu ngasok sigixinga.”* Bunging xumana haruanga sigixinga namuxing luwa. Namuxing tela bing sanggang disigixinga, axadi duwa sabasabia. Namuxing tela bing lunia sigixinga. Nabu lipu tela xap businga saksaxam, bing musuna sabasabia xaung lunia, binabu sanga ba hanania mana Urana te. Hanaunaunga harua bila ba. Baing ina naga, lipu tela xap businga saksaxam bing musuna Urana maxania.
41 Baing Yesu usinga sibuna, ta rimanoa mala saing ring, saing bala ba, “Nga murugu, usok sigixinga!” 42 Hata sibuna li businga saksaxa sup mana, saing sok sigixinga.
43 Yesu soxi mala sap, saing harua haringina na ba, 44 “Labu ubala lipu tela manau tai. Ne muga ula, uhatangaung na lipu hananiangama. Hatata usok xai, bing usina hananianga mana sigixingama bila Moses hanaunau ba, binabu lipudi bagula daxabia ba busingama sup.” 45 Ne lipua ba ila saing baxanga mauli na lipu longgalo, naxuyangua ilauba. Baing Yesu sanga ba ila mana long tela lipudi maxadingia te. Ina wa singia long xoliania, ne lipudi mana long longgalo dimau ranguau.
✡1:2 Malakai 3:1
✡1:3 Aisaya (Aisaia) 40:3
*1:6 Tabares waxungtuana—munrulidi.
†1:6 Dungungu na bila ba, duxu ba bi, saing ditongtongia langina dauyana bu dahaxang hataxudingdi. Baing lipudi daxang xauna.
‡1:8 Bungina Yon suguadi, bing hatanga lipudi ditula kuboluding diandi. Haruanga “Yesu bagula suguang mana Urana Aningonoa” namuxina ba ina soxi Aningonoa bu wa ludingia. Urana Aningonoa damia kuboluding diandi, hatanga daxangua nadi, haringiadi sanga mana disu mana Urana murunganoa, saing haulidi mana axamang xumana bila.
§1:23 Grik xuana—aningoningo sigixinga teguam. Maxixinga 26, 27 xauna.
*1:40 Bunging xumana haruanga sigixinga namuxing luwa. Namuxing tela bing sanggang disigixinga, axadi duwa sabasabia. Namuxing tela bing lunia sigixinga. Nabu lipu tela xap businga saksaxam, bing musuna sabasabia xaung lunia, binabu sanga ba hanania mana Urana te. Hanaunaunga harua bila ba. Baing ina naga, lipu tela xap businga saksaxam bing musuna Urana maxania.