MASACƐW
TA KITABU FƆLƆ
Kitabu faamucogo
Izirayɛli masacɛw ta wagati min daminana Samawilu ta kitabu flanan na, o kow tɔ le bɛ Masacɛw ta kitabu fɔlɔ kɔnɔ. Masacɛw ta kitabu fɔlɔ ni a flanan bɛɛ tun ye kitabu kelen le ye. O kitabuw sɛbɛbaga ma lɔn.
An bɛ min ye nin kitabu kɔnɔ, o ye Sulemani sigicogo ye masaya ra a facɛ Dawuda nɔ ra, ani Dawuda ta saya, ani masacɛ Sulemani ta baaraw, ani Alabatosoba lɔri ta baara, ani jamana tarancogo, k’a kɛ fanga fla ye: woroduguyanfan mara ani sahiliyanfan mara, ani o masacɛw ta ko.
Ala bɛ baraka don masacɛ bɛɛ kelen kelen na ka kaɲa ni a ta Alaɲasiran le ye. Minw bɛ o kɔ don Ala ra, ka ala wɛrɛw bato, jamana halakira olugu ta kɛwalejuguw kosɔn.
Jamana sahiliyanfan min ye Izirayɛli mara ye, o yɔrɔ ta masacɛw ma tugu Ala kɔ, k’a sɔrɔ woroduguyanfan min ye Zuda mara ye, o yɔrɔ ta masacɛw caman ka Ala ta sariya sira tagama.
Ala ta ciraw, i n’a fɔ Iliya (dɔw b’a fɔ min ma ko Eli), ani Iliyasu (dɔw b’a fɔ min ma ko Elize), olugu tun bɛ o ja gbɛlɛya ka mɔgɔw lasɔmi, janko o kana bɔ Matigi Ala kɔ ka jow sɔn.
O ciraw k’a yira ko ka Ala ta siraw tagama, o bɛ na ni hɛra ye; nka ka Ala kan bla, o bɛ na ni tɔɔrɔ ye jamana kɔnɔ.
Kitabu kɔnɔkow
Dawuda ta masaya laban (1)
Sulemani sigicogo masaya ra a facɛ nɔ ra (2)
Sulemani ta masaya damina (3–4)
Sulemani ta Alabatosoba lɔko (5–8)
Masacɛ Sulemani ta masaya laban (9–11)
Jamana sahiliyanfan mɔgɔw ta murutiri (12–14)
Zuda ni Izirayɛli ta masacɛw ta kow (15–16)
Cira Iliya ta wagati (17–19)
Masacɛ Akabu ta ko (20–22)
Masacɛ Yosafati ni masacɛ Ahaziya ta kow (22.41-53)
1
Masacɛ Dawuda kɔrɔra
1 Ayiwa, masacɛ Dawuda nana kɔrɔ kosɛbɛ. O tun bɛ birifaniw kɛ k’a datugu, nka o bɛɛ n’a ta, o si tun tɛ nɛnɛ bɔra a ra. 2 O ra, a ta jamana kuntigiw k’a fɔ a ye ko: «An matigicɛ masacɛ, a to an ye sungurunin dɔ ɲini i ye, min bɛna to i kɔrɔ, k’a janto i ra, ka to ka la i kɔrɔ; ni o kɛra, nɛnɛ bɛna bɔ an matigicɛ masacɛ ra.»
3 O tagara yaala Izirayɛli jamana yɔrɔ bɛɛ ra, ka sungurunin dɔ ɲini min cɛ ka ɲi. O ka Sunamuka sunguru dɔ le sɔrɔ, min tɔgɔ tun ye ko Abisagi. O nana ni ale ye masacɛ fɛ. 4 O sunguru tun cɛ ka ɲi yɛrɛ le kosɛbɛ. A nana to masacɛ kɔrɔ, k’a janto a ra. Nka masacɛ ma jɛn ni a ye.
Adoniya ko a bɛ kɛ masacɛ ye
5 O wagati ra, Dawuda tun ka dencɛ min sɔrɔ a muso Hagiti fɛ, min tɔgɔ tun ye ko Adoniya, ale wurira k’a yɛrɛ bla kow ɲa fɛ, ka to k’a fɔ ko: «Ne le bɛna kɛ masacɛ ye!» A ka sowotoro dɔ ɲini, ani soboribaga dɔw, ani cɛ bilooru, minw tun bɛ to ka bori a ta sowotoro ɲa fɛ. 6 Kabini Adoniya tun worora, hali lon kelen a facɛ tun m’a ladi ka ye, walama k’a fɔ a ye ko «i kana nin kɛ». A tun cɛ ka ɲi kosɛbɛ. Ale le tun worora ka gban Abusalɔn na. 7 A tagara kuma ka bɛn ni Seruya dencɛ Yohabu ye, ani sarakalasebaga Abiyatari. Olugu sɔnna ka don a ta jɛn ra. 8 Nka sarakalasebaga Sadɔki, ani Yehoyada dencɛ Benaya, ani cira Natan, ani Simɛyi, ani Ɛrɛyi, ani Dawuda ta kɛrɛkɛcɛfariw, olugu si tun tɛ ni a ye.
9 Lon dɔ, Adoniya tagara sagaw, ani misitoranw kɛ saraka ye, ka misiden tɔrɔninw faga Zohelɛti kabakuru kɔrɔ, min bɛ Ɛni Rogɛli kɔrɔ. A balemaw, minw ye masacɛ dencɛw ye, a ka olugu bɛɛ wele o saraka domuni na, ani Zuda mɔgɔ minw bɛɛ tun ye jamana ɲamɔgɔw ye. 10 Nka cira Natan ni Benaya ni kɛrɛkɛcɛfariw ni a balemacɛ Sulemani, a ma sɔn ka olugu si wele.
Natan ni Baseba tagara Dawuda fɛ
11 A kɛra ten minkɛ, Natan tagara Sulemani bamuso Baseba fɛ, ka taga a fɔ a ye ko: «Ele m’a mɛn ko Hagiti dencɛ Adoniya bɛ a yɛrɛ kɛra masacɛ ye, k’a sɔrɔ an matigicɛ Dawuda ma foyi lɔn o ko ra wa? 12 Na, ne bɛna i ladi ni kuma kelen ye, min bɛ se k’a to i ye i nin kisi, ka i dencɛ Sulemani fana nin kisi. 13 Taga masacɛ Dawuda fɛ, i ye taga a fɔ a ye ko: ‹E, ne matigicɛ masacɛ, ele tun ma kari i ta jɔnmuso ye k’a fɔ ne ye ko ne dencɛ Sulemani le bɛna kɛ masacɛ ye ele kɔ wa, ko ale le bɛna sigi i nɔ ra masaya ra wa? Mun kosɔn sisan Adoniya le nana kɛ masacɛ ye?› »
14 Natan k’a fɔ Baseba ye tuun ko: «Ka i to o kuma ra ni masacɛ ye, ne yɛrɛ bɛna taga yi, ka taga dɔ fara i ta kuma kan.»
15 Baseba tagara don masacɛ fɛ. O wagati ra masacɛ tun kɔrɔra kosɛbɛ; Sunamuka sunguru, min ye Abisagi ye, ale le tun bɛ a jantora masacɛ ra. 16 Baseba k’a kinbiri gban masacɛ kɔrɔ. Masacɛ k’a ɲininka ko: «A bɛ di?» 17 A ko: «Ne matigicɛ, ele yɛrɛ le tun karira i ta jɔnmuso ye Matigi Ala, i ta Ala tɔgɔ ra, ko sigiya t’a ra, ko i dencɛ Sulemani le bɛna kɛ masacɛ ye i kɔ, ko ale le bɛna sigi masaya ra i nɔ ra. 18 Nka a flɛ, sisan Adoniya le kɛra masacɛ ye, k’a sɔrɔ ne matigicɛ masacɛ yɛrɛ ma foyi lɔn o ko ra. 19 A ka misitoranw, ani misiden tɔrɔninw, ani saga caman kɛ saraka ye. A ka masacɛ dencɛw bɛɛ wele o domuni na, ani sarakalasebaga Abiyatari, ani kɛrɛkɛjama kuntigi Yohabu; nka a ma sɔn ka i ta jɔncɛ Sulemani wele. 20 Nka Izirayɛli jamana bɛɛ ɲa lɔnin bɛ ne matigicɛ masacɛ le ra, janko mɔgɔ min ka kan ka sigi masaya ra ne matigicɛ masacɛ nɔ ra, i ye o tigi yira. 21 Ni o tɛ, lon min ni ne matigicɛ masacɛ nana kɛ ko a tɛ yan tuun, ni i nana taga kɛ ni i bɛmaw ye, o tuma o bɛna ne ni ne dencɛ Sulemani minako juguya, ka an kɛ i ko an ka mɔgɔ le faga.»
22 Ayiwa, ka Baseba to kuma ra ni masacɛ ye, cira Natan nana. 23 O tagara a fɔ masacɛ ye ko cira Natan nana. Natan donna masacɛ fɛ, ka na a kinbiri gban k’a ɲa biri dugu ma. 24 A k’a fɔ masacɛ ye ko: «E, ne matigicɛ masacɛ, o tuma ele le k’a fɔ ko Adoniya le bɛna kɛ masacɛ ye ele kɔ, ka sigi masaya ra i nɔ ra wa? 25 Sabu bi a tagara misitoranw ni misiden tɔrɔnin ni saga caman faga ka o kɛ saraka ye. A ka masacɛ dencɛw bɛɛ wele o domuni na, ani kɛrɛkɛjama kuntigiw, ani sarakalasebaga Abiyatari. O ye nin ye yi, o bɛ domuni kɛra a ɲa kɔrɔ, ka minnin kɛ, k’a fɔ ko: ‹Ala ye si di masacɛ Adoniya ma!› 26 Nka ne min ye i ta baaraden ye, a ma ne wele, a ma sarakalasebaga Sadɔki wele, a ma Yehoyada dencɛ Benaya wele, a ma i ta jɔncɛ Sulemani fana wele. 27 Yala ne matigicɛ masacɛ yɛrɛ le ka nin ko latigɛ wa? Mun na mɔgɔ min bɛna sigi masaya ra i nɔ ra, i ma o fɔ anw ye, anw minw ye i ta jɔncɛw ye?»
Dawuda ko Sulemani bɛna sigi ale nɔ ra
28 Masacɛ Dawuda ka Natan jaabi ko: «Aw ye Baseba wele ne ye!» O k’a wele, a donna so kɔnɔ ka taga lɔ masacɛ ɲa kɔrɔ. 29 Masacɛ karira, k’a fɔ Baseba ye ko: «Ne bɛ kari Matigi Ala ɲanaman tɔgɔ ra, ale min ka ne kisi ka bɔ ne ta sɛgɛ bɛɛ ra, 30 ko ne tun karira i ye Matigi Ala, Izirayɛli ta Ala tɔgɔ ra, ka min fɔ i ye, ko: ‹I dencɛ Sulemani le bɛna kɛ masacɛ ye ne kɔ, ka sigi masaya ra ne nɔ ra,› ayiwa, ne bɛna o le kɛ bi.»
31 Baseba k’a kinbiri gban k’a ɲa biri dugu ma masacɛ kɔrɔ, k’a fɔ ko: «E, ne matigicɛ masacɛ Dawuda, Ala ye i to an kɔrɔ tuma bɛɛ!»
Sulemani sigira masaya ra
(Kibaroyaw fɔlɔ 29.21-25)
32 Ayiwa, Masacɛ Dawuda ko: «Aw ye sarakalasebaga Sadɔki wele ka na, ani cira Natan, ani Yehoyada dencɛ Benaya.» O ka olugu wele, o nana masacɛ fɛ. 33 Masacɛ k’a fɔ o ye ko: «Aw ye ne ta baaradenw wele; aw ye ne dencɛ Sulemani yɛlɛn ne yɛrɛ ta sofali kan, ka taga ni a ye fɔ Giyɔn jida yɔrɔ ra. 34 Ni aw sera yi, sarakalasebaga Sadɔki ni cira Natan ye turu saninman* kɛ a kun na k’a kɛ Izirayɛli masacɛ ye. Aw ye buru fiyɛ k’a fɔ ko: ‹Ala ye si di masacɛ Sulemani ma!› 35 O kɔ, aw ye bɔ ni a ye o yɔrɔ ra, k’a blasira ka na ni a ye, a ye na sigi ne ta masasiginan kan. Ale le bɛna sigi masaya ra ne kɔ fɛ, sabu ne bɛna ale le sigi Izirayɛli ni Zuda jamana ɲamɔgɔya ra.»
36 Yehoyada dencɛ Benaya ka masacɛ jaabi ko: «Amina!» A ko: «Ne matigicɛ masacɛ ta Ala, min ye Matigi Ala ye, ale ye i ta kuma kɛ can ye! 37 Matigi Ala tora ni ne matigicɛ masacɛ yɛrɛ ye cogo min na, a ye to ni Sulemani fana ye o cogo kelen na; Ala ye Sulemani ta fanga labonya ka tɛmɛ ne matigicɛ masacɛ Dawuda ta fanga kan belen!»
38 Ayiwa, sarakalasebaga Sadɔki ni cira Natan ni Yehoyada dencɛ Benaya ni Keretikaw, ani Peletikaw* 1.38 Keretikaw ni Peletikaw tun ye siya wɛrɛ mɔgɔ dɔw ye, Masacɛ tun ka minw ta kɛrɛkɛdenya ra, sara ra, janko ka masacɛ kɔrɔsi (Samawilu flanan 15.18). ka Sulemani sigi masacɛ Dawuda ta sofali kan, ka jigi ni a ye Giyɔn jida yɔrɔ ra.
39 Sarakalasebaga Sadɔki ka sogogban ta, turu saninman* tun bɛ min kɔnɔ, yɔrɔ saninman kɔnɔ. A ka o turu kɛ Sulemani kun na k’a sigi masaya ra. O kɔ, o ka buru fiyɛ; mɔgɔ bɛɛ ka kɛ a fɔ ye ko: «Ala ye si di masacɛ Sulemani ma!» 40 Mɔgɔ camanba gbanna o kɔ, dɔw ka kɛ filenw fiyɛ ye, o bɛɛ ka kɛ ɲagari ye ka kɛ mankanba ci ye fɔ ka dugukolo yɛrɛyɛrɛ.
Sulemani yafara Adoniya ma
41 Adoniya ni mɔgɔ minw bɛɛ tun bɛ ni a ye domunikɛyɔrɔ ra, olugu ka o mankan mɛn; o y’a sɔrɔ o tun ka domuni kɛ ka ban. Yohabu ka burufiyɛkan mɛn minkɛ, a ko: «Nin ye mun mankanba le ye dugu kɔnɔ tan?»
42 K’a to o kuma ra, sarakalasebaga Abiyatari dencɛ Yonatan nana. Adoniya ko ale ma ko: «Na yan, sabu ele ye mɔgɔsɔbɛ le ye; sigiya t’a ra, i nana kibaroɲuman le fɔ an ye.» 43 Yonatan ka Adoniya jaabi ko: «Fiyewu! Kibaroɲuman tɛ nin ye dɛ! An matigicɛ masacɛ Dawuda le ka Sulemani kɛ masacɛ ye. 44 Masacɛ ka sarakalasebaga Sadɔki ni cira Natan ni Yehoyada dencɛ Benaya ni Keretikaw ni Peletikaw bla ni a ye; o k’a layɛlɛn masacɛ yɛrɛ ta sofali kan ka taga ni a ye.
45 «Sarakalasebaga Sadɔki ni cira Natan ka turu saninman* kɛ a kun na, k’a sigi masaya ra Giyɔn jida yɔrɔ ra. O bɔra o yɔrɔ le ra, mɔgɔw ɲagarininba ka kɛ kule ci ye ka na; o mankan le bonyara ka dugu bɛɛ labɔ. Aw ka o mankan le mɛn tan. 46 Sulemani yɛrɛ sigira masasiginan kan ka ban. 47 Jamana ɲamɔgɔw fana nana an matigicɛ masacɛ Dawuda fo, k’a fɔ ko: ‹Ala ye Sulemani kɛ tɔgɔtigi ye ka tɛmɛ ele yɛrɛ kan; Ala ye a ta fanga kɔrɔta ka tɛmɛ ele ta kan!› O tuma masacɛ k’a kinbiri gban a ta layɔrɔ ra k’a fɔ ko: 48 ‹Matigi Ala baraka, Izirayɛli ta Ala, sabu a ka ne yɛrɛ dencɛ dɔ sigi masaya ra ne nɔ ra, k’a to ne yɛrɛ ɲa ka o ye bi.› »
49 Ayiwa, Adoniya ni a nɔfɛmɔgɔw ka o kuma mɛn minkɛ, o bɛɛ siranninba wurira ka janjan, bɛɛ tagara a ta fan na. 50 Adoniya yɛrɛ sirankojugu fɛ Sulemani ɲa, a wurira ka taga sarakajɛnifɛn* gbanw mina† 1.50 Ni mɔgɔ tagara sarakajɛnifɛn gbanw mina, o kɔrɔ ye ko o tigi k’a yɛrɛ karifa Ala ma..
51 O tagara o fɔ Sulemani ye ko: «Adoniya siranna masacɛ Sulemani ɲa fɔ a tagara sarakajɛnifɛn gbanw mina, a b’a fɔra ko: ‹Masacɛ Sulemani ye kari ne ye ko a tɛna a ta jɔncɛ faga ni kɛrɛkɛmuru ye.› » 52 Sulemani ko: «Ni a k’a yɛrɛ kɛ mɔgɔsɔbɛ ye, hali a kunsigiden kelen tɛna ben dugu ma; foyi tɛna a sɔrɔ. Nka ni a ka kojugu kɛ, o tuma a bɛ faga.»
53 O kɔ, masacɛ Sulemani ka mɔgɔ dɔw ci ka taga a lajigi ka bɔ sarakajɛnifɛn kan. Adoniya nana ka na a kinbiri gban masacɛ Sulemani kɔrɔ. Sulemani ko a ma ko: «Taga so kɔnɔ!»