11
Godón Kolpam, Wirri Amkoman Bangun Nidi Okaka Amzazil Kwarilürr Ngaen
1 Pamkolpama Godón amkoman nóma angundako, i umulako wa, i ne elklazam ⌊gedlóngóm baindako⌋, sab tómbapórre. Akó i umulako wa, i koke ne elklaza basendako, amkoman asiko. 2 Zitülkus ene kolpama, ngaen nidi ngyaben kwarilürr, Godón inzan amkoman yangunónóp, wa ibü nagürnóp.
3 Mibü amkoman banguna byónda, mi küp umulakla wa, God pülpül a tüp wató tólnaelórr tóba arüng bóktane akó blaman elklaza ibüka ne klamko. Da módóga, mi errkya ne kla basendakla, igó elklazadógabi koke tómbapónórr, igó mi ne kla basendakla.
4 Eibolón, Adamón olom, amkoman banguna yónürr, wa kómalan ⌊urdü agasil lar⌋ sidódürr Godka, Kein, oya naretan ⌊gyaur klamdógab⌋. Olgabi God oya yagürürr akó pupainürr wa, ini dümdüm ngyaben oloma, God nóma bóktanórr wagó, “Eibolón gyaur kla morroalako.” Akó olgabi mi wata Eibolkagabi umul baindakla, enana wa büdüla. Bwób Zitül 4:3-5; 1 Zon 3:12
5 Inokón amkoman banguna yónürr, God oya tüpdügabi sipadórr ama kwitüdü idódürr, igósüm wa koke nurrótókórr. Darrü oloma oya büb koke esenórr, zitülkus God oya wató sipadórr tüpdügab. God ini kla tómbapónórr, zitülkus tóba Wialómórrón Bóktana bóktanda wagó, wa Godón ngaen-gógópan bagürwóman ngitan yarilürr, solkwat God oya sipadórr. Bwób Zitül 5:21-24 6 Akó amkoman bangun kokede ene gaodó kokeana Godón bagürwóman ngitanóm, zitülkus nadü oloma oya ngorram ainda, wa wata amkoman angun yarile igó, wa arróla akó igó, wa darrem kla gailda amkoman moboküpi nidi amkündako. Zerremaea 29:13
7 Noan amkoman banguna yónürr, wa wirri but elórr nugupi. God oya singül kwata umul-umulan ngitanórr igó elklazabkwata, ngaen darrü oloma koke ne kla esenórr.* Ene tonarrdó ngup ugón babulan yarilürr. (Bwób Zitül 2:6) We ngarkwatódó, pamkolpama ngup ó naiz ngaen koke nósenóp. Zitülkus Noa Godón gum-gum ⌊ótók⌋ yarilürr, wa oya bóktan arrkrrurr akó wirri but elórr tóba müótan kolpam zid bainüm. Inzande wa pamkolpamdó igó poko okaka amzazil yarilürr, oya koke nidi amkoman angun kwarilürr, wagó, God sab ibü kolae tirre. Akó wa we pamóm bainürr, God noan pupo syónürr wagó, ⌊dümdüm tonarr⌋ pama, zitülkus wa Godón amkoman angun yarilürr. Bwób Zitül 6:13-22
8 Eibrra-amón amkoman banguna yónürr, wa Godón bóktan arrkrrurr, God oya nóma ngisaunürr ene bwóbdü tótókóm God sab ne bwób ekyene. Wa tóbanan bwób we amgatórr, enana wa umul-kók yarilürr, wa nubó tótók yarilürr. Bwób Zitül 12:1-5 9 Tóba amkoman banguna yónürr, wa ngyabelórr wamaka wa mogoba ene nanabwób tüpdü, oya God ⌊alkamül-koke bóktan⌋ ne klamóm ekyanórr. Eibrra-am palae müótüdü ngyabelórr akó oya olom Aesak akó oya bobat Zeikob ta inzan. God ibü dadan alkamül-koke bóktan nókyanórr, wa Eibrra-amón ne alkamül-koke bóktan ekyanórr, wa oya ne tüp ki ekyene. Bwób Zitül 35:27 10 Eibrra-am inzan ngyabelórr, zitülkus wa nae aman yarilürr wirri basirrdü ngyabenóm kwitüdü, sab metat ne klama bamine. Ene wirri basirr God ne kla obzeksyók apónórr akó elórr.
11 Eibrra-amón amkoman banguna yónürr, God oya arüng ekyanórr olom alngumilüm, enana wa myangan yarilürr akó oya kol Serra epep warilürr, da myamem gaodó koke warilürr olom alngumilüm.† Grrik bóktanan darrü küp módóga: Serran amkoman banguna wyónürr, God oya arüng okyanórr olom alngumilüm, enana wa epep akó olmal balngón-koke kol warilürr, da myamem gaodó koke warilürr olom alngumilüm. God Eibrra-amón arüng ekyanórr, zitülkus wa gyagüpbarr yarilürr wagó, God sab tónggapóne, wa alkamül-koke bóktan ne klamóm tónggapónórr. Bwób Zitül 15:5; 18:11-14; 21:2 12 Da olgabi, ene darrpanan pamdógabi abün olmalbobatala we tóbabótórr, enana wa myangan yarilürr. Ene olmalbobatal amkoman abünako wata wimurrzan pülpüldü, akó nóreszan malu kabedó, darrü pam gaodó kokea atangóm.
13 Blaman ini pamkolpama amkoman bangun kwarilürr i nóma nurrbarinürr. I koke yazebóp ene elklaza, God ibü alkamül-koke bóktan ne kla aliónüm nókyenóp, a wamaka i ma nanabwób kandógabi nósenóp, da ibü wirri ubi kwarilürr sab elnga azebóm. I pupo bainóp wagó, i mogobako ini tüpdü, a wata bupso ngyabendako. Bwób Zitül 23:4; 1 Krronikol 29:15; Wórr Peba 39:12 14 Inzan ne pamkolpama bóktandako, i okaka büzazindako wagó, i tibióban bwóbüm basirrdako. 15 I ne ene bwób nóma gyagüpi amaik kwarilürr, i nubógab togobórr, i wata gaodó ki kwarilürr bakonóm. 16 A i ma darrü bwóbüm basirr kwarilürr, ene kwitüdü ne bwóbse. Ene bwób kómalana tüpan bwóbdügabi. We ngarkwatódó, God büód kokea, i tibiób Godbóka nóma ngilianónóp, zitülkus wa darrü wirri basirr kuri tónggapóne ibünkü.
17 Eibrra-amón amkoman banguna yónürr, oya ubi yarilürr Godón bóktan arrkrrum, wa oya nóma apókórr oya ayalde tóba olom Aesakón ódódóm gyaur klamzan ⌊altadó⌋ agasilüm. Ini dadan oloma, God alkamül-koke bóktan noa sekyanórr, tóba darrpanan olom gyaur klamzan ódódóm kain yarilürr, Bwób Zitül 22:1-14 18 enana God oyaka bóktanórr wagó, “Wata sab Aesakón olmalbobatal marü olmalbobatalbóka ngiblianórre.” Bwób Zitül 21:12 19 Eibrra-am igó amkoman angun yarilürr wagó, God gaodó yarilürr Aesakón arsümülüm büdüldügabi. Ene wata inzan yarilürr, wamaka God Aesakón büdüldügabi irsümüle akó Eibrra-amón ekyene.‡ Ene inzan yarilürr, zitülkus God Eibrra-amón yalórr oya olom amkalóm, akó wa oya nóma amkal kain yarilürr, God oya eleanórr.
20 Aesakón amkoman banguna yónürr, wa tóba olom nis Zeikob akó Isao bles nyónürr, bóktande elnga ne klama ki tómbapóne ibüka. Bwób Zitül 27:27-29, 39-40
21 Zeikobón amkoman banguna yónürr, wa Zosepón nizan olom nis darrpan-darrpan bles nyónürr wa nurrótókóm nóma kain yarilürr. Akó wa Godón ótók yarilürr, wazan banomól yarilürr tóba tupurudü. Bwób Zitül 48:1-20
22 Zosepón amkoman banguna yónürr, wa ene tonarrankwata bóktanórr, Isrrael pamkolpama Izipt kantrri ne tonarr ki amgütrre akó wa tóba zonaretal ikik nókrrónóp igó wa, i sab oya kus ki yakonam inkü, i Izipt nóma amgütrre. Wa ini poko bóktanórr, wa nurrótókóm nóma kain yarilürr. Bwób Zitül 50:24-25; Bazeb Tonarr 13:19
23 Mosesón aipab nisab amkoman banguna nyónürr, i tibiób olom inikürri aüd melpalóm oya amtómól kakóm, zitülkus i eserri wa, ini agurr oloma. Akó i gum-koke namülnürri Izipt kingan arüng bóktan arrkrrugum blaman Zu simanal gabal olmal akrranóm. Bazeb Tonarr 2:2; 1:22; Apostolab Tórrmen 7:22
24 Mosesón amkoman banguna yónürr, wa bangónórr ene dümdüm apadóm pamkolpama oya parraoan óp oloman olombóka ngilianóm, wa pam nóma bainürr.§ Izipt pamkolpama tibiób king parraobóka ngilianónóp. Oya óp oloma Mosesón wató bórreanórr. (Bazeb Tonarr 2:3-10) Bazeb Tonarr 2:11-12 25 Wa gyagüpitótók esenórr igó wa, ene kómala Godón pamkolpampükü azid aengóm, damane kolae tonarr tómbapónóm akó barnginwómpükü ngyabenóm tugupurr tonarrdó kingan müótüdü. 26 Wa gyagüpitótók yarilürr wagó, azid aengóm Kerrisozan wirrian darrem klama Iziptan mórrelwómdógabi, wa ne kla ki yazebe parraoan bobatzan. Wa inzan gyagüpitótók yarilürr, zitülkus wa singül kwata azil yarilürr ene tonarrdó, God sab oya darrem kla nóma ekyene. 27 Tóba amkoman banguna yónürr, wa Izipt we amgatórr.* Moses darrü Izipt pam emkalórr büdülümpükü, zitülkus ene pama darrü Isrrael pam kle-kle yangónórr. Parraoa, Izipt king, enekwata nóma arrkrrurr, wa ngürsilüm bainürr akó amkalóm kain yarilürr, da Moses we busorr. (Bazeb Tonarr 2:11-15) Wa gum-koke yarilürr, enana kinga sab ngürsil ki yarile. Wa güblang-koke wamlórr, kakota azil-koke, wamaka wa oya esenórr, darrü oloma koke noan esenórr. 28 Tóba amkoman banguna yónürr, wa ⌊Büdül Kórzyón Tóre⌋ tónggapónórr, akó pamkolpam nilóp larab óe bóngangom tibiób mamtae talkum, igósüm ene anerrua, nótó tótókda ngaen olmal akrrankü, sab ibü ngaen olmal koke ki ekrróne. Bazeb Tonarr 12:21-27
29 Isrrael pamkolpamab amkoman banguna ninóp, i ene malu, ngi Óe-óe Malu, baurrürr wamaka i mólóg tüpdü tótók kwarilürr. A ene Izipt gazirr pama ta nóma bütaninóp ene dadan malu baurrüm, i busurrunóp. Bazeb Tonarr 14:21-29
30 Ene Isrrael pamkolpamab amkoman banguna ninóp, Zerriko wirri basirran mamtae kotarr anómórrón gria we tóbalókórr, Zerriko 7 ngürrüm amarük kakóm. Zosyua 6:12-21
31 Rreieb, pam apyón kol nótó warilürr, tóba amkoman banguna wyónürr, wa koke nurrótókórr Zerriko pamkolpampükü, zitülkus wa ene kómdam bain pam paudi nüpadórr. Zerriko pamkolpama igósidi nurrbarinürr, zitülkus i Godón bóktan koke arrkrru kwarilürr.† Zosyua ngibürr kómdam bain pam zirrnapónóp ene wirri basirrdü, igó ngarkwatódó, kwat byamkünüm oya kolae ainüm. (Zosyua 2:1-21) Zosyua 2:1-21; 6:22-25
32 Ka dama ia poko bóktono ngibürrabkwata, Godón amkoman nidi angun kwarilürr? Kürü wirri ngarkwat kokea ini isabkwata bóktanóm: Gidion, Berrak, Semson, Zepta, Deibid, Samuel, akó blaman prropet.‡ Ma ini pebadó ngabkanke ene kolpambóka umul bainüm: Gidion, Zaz 6:11-8:32; Berrak, Zaz 4:6-5:31; Semson, Zaz 12:7-13:2; Zepta, Zaz 11:1-12:7; Deibid, 1 Samuel 16:1-1 King 2:11; Samuel, 1 Samuel 1:1-25:1. 33 Ene tibiób amkoman banguna ninóp, i wirri elklaza tómbapónónóp Godónkü. Ngibürra kantrri yazebóp kinga ne kla balngomólnóp. I Isrrael bwób elngomólnóp dümdüm tulmili akó wazeblórr, God ibü alkamül-koke bóktan ne kla alión yarilürr. Ngibürra ⌊laeonab⌋ tae murrnausnóp. Daniel 6:1-27 34 Ngibürra zid bainóp wirri ur ulitüdügabi. Daniel 3:1-30 Ngibürra kórzinóp akrran-gum gazirr turrikdügab. I odalórrón nóma kwarilürr, i arüngan ngibtarrón kwarilürr. Ngibürra ⌊arüng tonarróm⌋ bainóp, i wirri gazirrdi nóma bókrralórr, akó mogob bwóbdügabi gazirr pam ngoroa otórrngónan ngibtünóp ibükagabi busom. 35 Ngibürr kola tibiób büdül olmal akó yazebóp, God ibü irsinürr büdüldügabi. 1 King 17:17-24; 2 King 4:25-37
A ngibürr kolpam, Godón nidi amkoman angun kwarilürr, ibü wirri azid nülinóp ibü Godón alpinüm. I bangónónóp ene kla tónggapónóm, akó i igósidi nurrbarinürr. I Godón nóma ki yalpirre, i agorrón ki kwarilürr. I bangónóp, igósüm God ma ibü ki irsine kómal arrólóm, tüpan arróldógabi. 36 Ngibürra azid aengnóp, ⌊tiz nóma nangónónóp⌋ akó karrkukus sye-i nyólnóp. Akó ngibürra azid aengnóp, sein sye-i nóma nómróknóp akó tümün müótüdü urrbulürr. 1 King 22:26-27; 2 Krronikol 18:25-26; Zerremaea 20:2; 37:15; 38:6 37 Ngibürr ingülküpi okrralórr, büdülümpükü. Ngibürr aodó tunzólgólórr nis órpókal bangórrón. Ngibürr gazirr turriki okrralórr, büdülümpükü. Ngibürra apól kwarilürr ⌊sip⌋ akó ⌊gout⌋ sopae mórrkenyórr ngim bamelórrón. Ibü elklaza babulan kwarilürr. Pamkolpama ibü wirri müp alión akó kle-kle ngabkan kwarilürr. 2 Krronikol 24:21; Apostolab Tórrmen 7:59-60 38 I kómalan kwarilürr ene tüpdü pamkolpamdógabi. Tüp morroal ngarkwat koke yarilürr ibünkü. I apól kwarilürr ⌊ngüin-koke bwóbdü⌋ a podopükü bwóbdü, akó ingülküp a wirri tüp kugupidü ngyabenónóp.
39 God ini pamkolpam blaman nagüróp, zitülkus i blamana Godón amkoman angun kwarilürr. A i arrólzan kwarilürr, God ma ibü blaman ene kla koke nülinóp, wa ibü alkamül-koke bóktan ne kla aliónüm nókyenóp. 40 God ene kla koke nülinóp, zitülkus wa ngaen-gógópan gyagüpi wamlórr, solkwat mibü darrü kómal kla akyanóm ene klamdógabi, wa dümdüman ne kla ki tókyerre. Godón ubi igósüma wa, wa sab ibü mibüpükü darrpanóm ⌊dudu kómal⌋ tirre.
11:4 Bwób Zitül 4:3-5; 1 Zon 3:12
11:6 Zerremaea 29:13
*11:7 Ene tonarrdó ngup ugón babulan yarilürr. (Bwób Zitül 2:6) We ngarkwatódó, pamkolpama ngup ó naiz ngaen koke nósenóp.
†11:11 Grrik bóktanan darrü küp módóga: Serran amkoman banguna wyónürr, God oya arüng okyanórr olom alngumilüm, enana wa epep akó olmal balngón-koke kol warilürr, da myamem gaodó koke warilürr olom alngumilüm.
11:11 Bwób Zitül 15:5; 18:11-14; 21:2
11:13 Bwób Zitül 23:4; 1 Krronikol 29:15; Wórr Peba 39:12
‡11:19 Ene inzan yarilürr, zitülkus God Eibrra-amón yalórr oya olom amkalóm, akó wa oya nóma amkal kain yarilürr, God oya eleanórr.
11:20 Bwób Zitül 27:27-29, 39-40
11:22 Bwób Zitül 50:24-25; Bazeb Tonarr 13:19
11:23 Bazeb Tonarr 2:2; 1:22; Apostolab Tórrmen 7:22
§11:24 Izipt pamkolpama tibiób king parraobóka ngilianónóp. Oya óp oloma Mosesón wató bórreanórr. (Bazeb Tonarr 2:3-10)
11:24 Bazeb Tonarr 2:11-12
*11:27 Moses darrü Izipt pam emkalórr büdülümpükü, zitülkus ene pama darrü Isrrael pam kle-kle yangónórr. Parraoa, Izipt king, enekwata nóma arrkrrurr, wa ngürsilüm bainürr akó amkalóm kain yarilürr, da Moses we busorr. (Bazeb Tonarr 2:11-15)
11:30 Zosyua 6:12-21
†11:31 Zosyua ngibürr kómdam bain pam zirrnapónóp ene wirri basirrdü, igó ngarkwatódó, kwat byamkünüm oya kolae ainüm. (Zosyua 2:1-21)
11:31 Zosyua 2:1-21; 6:22-25
‡11:32 Ma ini pebadó ngabkanke ene kolpambóka umul bainüm: Gidion, Zaz 6:11-8:32; Berrak, Zaz 4:6-5:31; Semson, Zaz 12:7-13:2; Zepta, Zaz 11:1-12:7; Deibid, 1 Samuel 16:1-1 King 2:11; Samuel, 1 Samuel 1:1-25:1.
11:33 Daniel 6:1-27
11:34 Daniel 3:1-30
11:35 1 King 17:17-24; 2 King 4:25-37
11:36 1 King 22:26-27; 2 Krronikol 18:25-26; Zerremaea 20:2; 37:15; 38:6
11:37 2 Krronikol 24:21; Apostolab Tórrmen 7:59-60