1 Mi tana sakai na bongi ilokana eruani na niulu ta nina vunaghi pungisi, Nebuchaduezzar te loghoa na maturubole te nea me mua nia maturu. 2 Ma gaia te holora mai lei nina mane manaha, mana lei nina mane gehe tidalo, maira rana lei mane kibokibo, mete bosaa vanira gekara toghia vania na hava te righia ta nina maturubole. Tana bona tara va tughuru tana naghona na vunaghi haba, 3 agaia te bosa vanira me ghaghua, “Inau tu loghoa asakai na maturubole te lavibuleagu. Ma kau tughunia vaniu na hava tu maturuhia, na pukuna ku ghilala mughua na hava na ghanaghana ilokana.”

4 Ma gaira rana mane manaha tara bosa vanira na vunaghi haba tana leu ni Aramaic, “Aghe na vunaghi haba, ko vola kasila! Ko bosa vanighai mai na maturubole, ge kai toghia vanigho na hava na ghanaghana i lokana.”

5 Hauva ka, mana vunaghi haba te bosa vanira na lei mane manaha, “Inau tu hola mava ngangata na totobo eni. Ma ge kau mua bosa vaniu na hava ta nigua na maturubole mi vei tea na ghanaghana i lokana ke, igeva ku rimerimeghau ma kau mate, muku soni horui na lei valemiu. 6 Ma gekau bosa vaniu na hava na maturubole mana hava ilokana ke, igeva ku heghau subo na vauto muku taludatoghau tana malei haba. Kau bosa vaniu vamua na maturabole mana hava ilokana.”

7 Ma gaira tara ghoi ghaghua so, “Aghe na vunaghi haba, ko bosa vanighai na maturubole, ge kai bosa vanigho hava ilokana.”

8 Mana vunaghi haba te bosa vanira, “Inau tu righi kalea na nimiu na pegopego! [Kau tabotabo ge kau rihu pile bona, na pukuna tau ghilalau tu hala mava ngangata inau na hava tu bosa. 9 Ma ge kau mua bosa vaniu na maturubole, i geva ku vahaghitailighau/toroghau [tana sakai na vata/te vagha ghua]. Ighau tau tabotabo gekau pegou, tau ghanaghana geke tughu balu totobo. Hauva ka, ma kau diki bosa vaniu mai na maturubole, keri ge ku ghilala inau tau tangomana so ge kau bosa vaniu na hava ilokana.”

10 Ma rana lei mane manaha tara bosatughu vania na vunaghi haba, “Aghe na vunaghi haba, e taho tua siki sakai tana maramana ke bosa vanigho nina maturu bole! Me taho ghua siki vunaghi haba, sakai mana gaia ke na sulena mana rongoraghagha, te nongira nina tinoni manaha ge kara gonia te vaghaa! 11 Aghe na vunaghi haba, ighoe to kene na totobo te vahola ngangata. Taho siki sakai ke tangomana na bosaana vanigho nimua na maturu bole, sakai vamua rana god, mara mua kabukolu na lei tinoni.”

12 Mana vunaghi haba te rutu sule ngangata te rongovia eni, ma gaia te vetena na bosa gekara lotira ma kara labumatera na lei mane manaha ni Babylon. 13 Mana pukuna na bosana na vunaghi haba keri, na vure tara nira vetena horu ge kara kenera ma kara matera Daniel ma rana hoghona. 14 Tana bona Arioch, na mane nagho ta nina lei malaghai righitaoni na vunaghi haba, te mai geke matera, Daniel te tabea nia na manaha mana ghilala. 15 Agaia te nongia, “Na hava na pukuna ge nia hevei horu na vunaghi haba na bosa mava [te] eni?” Keri vaho ge Arioch te bosai vania na hava te kale. 16 Ma Daniel te va tona tana vunaghi haba me va nongia me ke ghua na pile bona geke tabotabo na bosaana vania na vunaghi haba na maturubole mana hava ilokana.

17 Ma Daniel te pulohi tana valena/komu me va tutughui vanira lei hoghona Hananiah, Mishael ma Azariah na hava te kale. 18 Me kurutira ge kara kokoeliulivuti vanira God ni kokou ke tatea vanira nina veiarovi nia na tughuniana vanira na hava te polo, ge kara mua labumate kolura nia na lei mane manaha ni Babylon. 19 Mi tana bongi vaghana keri, God te tatea vania Daniel tana mabubu na hava te polo. Keri ke, a Daniel te holouto God ni kokou, 20 me ghaghua,

24 Keri ke, a Daniel te tona me va haghe geke va righia Arioch, agaia tara bosa vania geke labumatera na lei mane manaha ni Babylon. Ma Daniel te bosa vania, “Ko bei labumatera gea na lei mane manaha. Ko holau va tana vunaghi haba, mi mau ku va tughunitatea vania na hava i lokana nina maturubole.”

25 Ma Arioch te mina me hola Daniel vaa tana vunaghi haba me ghaghua, “Aghe na vunaghi haba, inau tu sodoa sakai na tinoni pipiti ni Judah agaia ke tughunia vanigho na ghanaghana ilokana nimua na maturubole.”

26 Mana vunaghi haba te bosa vania Daniel (tara holoa nia ghua Belteshazzar,) “?E utuni sughua eni? ?Ko tangomana sughua na bosaana vaniu ivei te vagha anigua na maturubole, mana hava na ghanaghana ilokana?”

27 Ma Daniel te bosatughi, “Taho siki mane manaha, siki mane logho tidalo pa siki mane kibokibo pa siki mane te mana auvule maira rana lei mane tara bosadila na hava ke kale tana ngiha kara bosa vania na vunaghi haba te vaghai na lei totobo raini. 28 Hauva, ma God so iga i kokou ke talutatei na lei hava te polo, ma gaia te tatea na Vunaghi haba Nebuchadnezzar na lei totobo ke kale mai tana ngiha. Itaeni inau ku bosa vanigho nimua na maturubole mana lei ghanaghana ilokana tana bona to koli tana [malamu/malei ghimemu] mo righia.

29 Aghe na vunaghi haba, tana bona to maturu, mo righia tana maturu na hava ke kale tana ngiha. Ma God, ahei te tughuni na lei totobo te vahola/polo kara kale mai. 30 Na mua pukuna inau tu manaha vaa ta siki tinoni tara vola tana maramana tana toghiani na lei totobo te polo ta nimu na maturubole, hauva ka, na pukuna God te liomu geko ghilala na hava to ghanaghana talaua.

31 Aghe na vunaghi haba, na lokana nimua na mabubu ighoe to vaevanea na totobo te sule ngangata te logho na maana sule te tughuru inaghomu tara gonitaonia nia na titinoni mane, me to marara me mamataghugha. 32 Na uluna na titinoni te puku ni gold, na garona/hahena mana limana ni/te silver, mana kutuna me sara tana tuatavuli/tututuruna te brass/bronze, 33 mana tuana te halo/iron, mana marevona na halo/iron kolua na pari nenepa sisi. 34 Mi tana bona to vaevanea va, na vati i sule te vaa pilikokoko mai tana ghotu. Me mai kalea na tuana na titinoni me kavulaha horu tana pari. 35 Mana titinoni udolu te tumu me pauparuha me liliua na savu ni halo/iron, mana brass/bronze maia na vatu pari sisi, maia ghua silver mana gold. Na lei pilepile tara paruha mara pile kikighi vaghai na vavu lake. Mi tana bona te mai na ghuri, me ghurihi kehai mara mua malagha tua. Mana vatu sule te kokovo savua na titinoni te sule me vagha na ghotu, me saopoa na maramana udolu.

36 Aghe na vunaghi haba, keri ke vagha na maturu bole. Mi taeni inau ku toghia vanigho na hava na ghanaghana ilokana. 37 Aghe na vunaghi haba, ighoe na vunaghi haba vulera rana lei vunaghi haba. Ma God ni kokou te vahegho na maana ge ko vunaghi haba, na maana na laga maia na rongoragha. 38 Ma gaia te negho geko vunaghi punagisira na lei vure tana maramana, maira ghua na lei bolo/maumanu mana lei manu sarana nimua na righitaoni. Ighoe gaia na uluna na titinoni te puku ni gold. 39 Hauva, mi murina ta nimua vunaghi pungisi ke mai tana sosokona, sakai na vunaghi haba ke mai tughugho ta nimua malei haba, me ke mua vagha na utoa so nimua na lei huhuli. Mi murina e toluni na kinakabu ke ghoi lada mai, na kinakabu ni brass/bronze, agaia ke vunaghi pungisia na marana udolu. 40 Taonia na kinakabu keri, e vatini na kinabu keri ke durakei na lei diki kinakabu, te vagha na halo/iron te labu horui me durakei na lei totobo tara durakei nia. 41 Na tua mana gigiri to righighi na halo/iron mana pari nenepa sisi te tatea na kinakabu keri ke vilivoka tana ngiha. 42 Tana balu bonana tara ngasi vagha na iron/halo, mana balu bona tara mua ngasi vagha na vatu pari. 43 Mana iron/halo te lolola kolua na vatu pari sisi ke, te vagha na lei kinakabu raini ke, kara tabotabo na tughu/laga ma kara talu kolu tana ghobudira nia na taulaghi haghe ta sopa itadira oli. Hauva ka, me ke mua tangomana na pukuna na iron/halo mana vatu pari sisi toro mua lolola kolu.

44 Tana bona tara vunaghi na lei vunaghi haba rakeri, na God ni kokou ke taludato mai nina kinakabu ke mua ghoi durakea ahei, me ke mua ghoi suravia tua. 45 Agaia keri na ghanaghana ilokana na vatu pilikokoko horu mai tana ghotu, te paruruha na titinoni tara gonia nia na iron/halo, na brass, mana vatu pari sisi, maia na silver mana gold. Aghe na vunaghi haba, God te loghoa na puku ni maana te tatei vanigho na hava ke kale mai tana ngiha. Na maturu bole te utuni, mana lei ghanaghana ilokana te utuni tua.”

46 Ma Vunaghi haba Nebuchnezzar te tongaghi horu tana pari naghona Daniel me holohabaa. Ma gaia te bosa sanira nina vure ge kara sonia na sukaghu ma kara kerea na ghaiuruuru inaghona. 47 Mana Vunagha haba te bosa vania Daniel, “E utuni sughua, nimua na God ke te God vulera na lei God, me Lord/Maghutu/Vunaghi vulera na lei vunaghi haba, me talutatei na lei vahola tara polo, na pukuna ighoe ko tangomana talutateiani na lei ghanaghana te vahola raeni.” 48 Mana vunaghi haba te vahea Daniel subo nia lei totobo utoutoa, me vilia Daniel geke loghoa na lutu haba tana kinakabuna. Ma gaia te talua Daniel geke righitaonia na bubulo ni komu udolu i Babylon, me vagha ghua geke [mane nagho/vunaghidira] vanira na lei nina mane manaha. 49 Mi ta nina nongi Daniel, na vunaghi haba te vilira Shadrach, Meshach, maia Abednego ge kara righitaonighi na lei totobo tana bubulo ni komu Babylon, tana bona Daniel te ghaha tana valena na vunaghi haba.