Nan Ammay ay Chamag Ay Insurat
Lucas
Nan Omona Ay Ammuwun
Nan nangisurat as nan nauy Ammay ay Chamag at hi Lucas ay ngenadnan Pablo as “laylaychun takú ay choktor”. Usa hiya ay Gentil (Col. 4:11-14), ya ammu takú na, tay chaan entapen Pablo hiya as nan lestaan nan chiyuycha omaafurot ay Judio ay kakadwana ay nunserserfi. Insurat us Lucas nan “En-enat nan Apostoles” ay hiyana nan turuy nan nauy ay liblu.
Insurat Lucas nan nauy Ammay ay Chamag kan Teofilo ay usa ay nangatuy saadna (1:1). Laychun Lucas ay epakaammu ay tit-iwa nan am-in ay naisursuru kan Teofilo, tay enmamadna ay nangachar (1:3-4). Laychun Lucas us ay epakaammu ay hi Jesus nan Naepadtu ay Anak chi Taku ay enachen nan chiyuycha kianak Israel (17:25). Kiapú as nan nangachiyancha kan hiya, naekaskasaba nan maepangkep kan Jesus as nan chiyuycha Gentil ta maammuwancha nan maepangkep as nan muntorayan Apo Dios ya maesarakancha.
Nauycha nan tukutukún ay kaamuchan ay laychun Lucas ay epakaammu: Nan omona at maepangkep as panagfiafiawi. Insurat Lucas ay nan pangkep Juan ay Fumufunyag as nan enmaliyana ay nun-isuru at ta munfiafiawi nan tataku as nan fiasfiasorcha (3:3). Enpailan Lucas ay wacha nan kalibfengan Jesus asna's luta ay mamakawan as nan chiyuycha finmasor (5:24). Intukiatukian Lucas ay nangisurat as nan maepangkep as nan mapakawanan as nan fiasfiasor (6:37; 7:47; 11:4; 12:10; 17:3-4; 23:34; 24:47).
Nan maekadwa at maepangkep as kararag. Maepaila as nan nauycha versikulu ay hi Jesus at kanayon ay nunkararag 3:21; 5:16; 6:12; 9:18, 28; 22:32, 40-41. Insurat us Lucas nan filin Jesus as nan disipulusna ay achicha machischismaya ay munkararag (18:1-8).
Nan maekatlu at maepangkep as lagsak nan am-in ay nangafurot ay hi Jesus at Anak Apo Dios ay kaman as nan nanib-atan Zakeo kan Jesus. Ongor chi lagsakna ay nangmangili kan Jesus as afongna. (19:6, 37).
Ongor chi naisurat as nan nauy ay liblu, ya as na yangkiay nan kawad-ana ay kaman as nan kantan nan angheles (2:13-14), nan nangil-an nan chiyuycha munpaspastor kan cha Jesus as nan naiyankana (2:15-20), nan nataynanan Jesus as Templo as nan kaongana (2:41-52), nan fiaknang ya hi Lazaro (16:19-31), nan maepadpachongan maepangkep as nan i-Samaria (10:30-37) ya nan nalitaw ay anak (15:11-32).
Nan Nakudkudwaan nan Nauy Liblu:
Nan Pangkep Nan Nauy Liblu 1:1-4
Nan Naiyankan Juan Ay Fumufunyag Ya Hi Jesus 1:5-2:52
Nan Nafunyakianan Ya Nachistingan Jesus 3:1-4:13
Nan Nun-is-isuruwan Jesus Ad Galilea 4:14-9:50
Nan Nun-is-isuruwan Jesus Ad Jerusalem 9:51–19:27
Nan Anongos Ay Chumingkon Jesus Ya Nan Natuyana 19:28-23:56
Nan Natakuwan Jesus Manipud As Nan Utúy Inkiana Nan Naetag-uyana Ad Chaya 24:1-53
1
Nan Laplapon Nan Surat
1 Kan he-a machayaw ay Teofilo,
Ongorcha nan namachas ay nangisurat as nan chiyuycha natongpar as nan kawad-an takú. 2 Nan insuratcha at kaman as nan nachamag takú as nan chiyuycha nangila as nan en-enat Jesus nunlapu as nan laplapuna ya nan chiyuycha nangekaskasaba as nan kalen Apo Dios. 3 Kiapú ta enmamadku ay nangachar as nan nauycha am-in ay enom-ommat nunlapu as nan nunlapuwancha, ninumnumku us ay ammay mu ornosok ay mangisurat as nan nauycha kan he-a 4 ta maammuwam ay tit-iwa nan naisursuru kan he-a.
Nan Naepakaammuwan Nan Maiyankan Juan Ay Fumufunyag
5 As nan timpu ay hi Herodes nan ari ad Judea, wacha nan usa ay pachi ay nan ngachana at Zacarias ay naetatapi as nan bunggoy chi papachi ay epapanguruwan Abias. Nan ngachan asawana at Elisabet ay kianak Aaron.* 1 Cro. 24:10 Hi Aaron at pachi us ad pus-uy. 6 Nalintigcha ay hen-asawa as nan mangiil-an Apo Dios, ya tenongparcha ay ustu nan am-in ay filin ya lintig Apo Dios. 7 Maid anakcha, tay fiasig hi Elisabet, ya nunkarakaycha us challu.
8 Kun pay inumchan nan urkiw ay munserfiyan nan bunggoy ay naetatapiyan Zacarias, hiya nan cha mangekaman as nan chununa ay kenapachi. 9 Maiyunud as nan iniili ay ukialen nan papachi, hi Zacarias nan nafunotan ay sungkop as nan Templo ay mamuor as nan insenso. 10 Kuna pay cha puoran nan insenso, chacha us munkararag nan am-in ay tataku as chará. 11 Angkiay ya nunpaila kan Zacarias nan usa ay anghel Apo Dios ay nangatakchug as apét kannawan nan altar ay mangipuorancha as nan insenso. 12 Nakudnor hi Zacarias as nan nangil-ana as nan anghel, ya inmugyat hiya as solet. 13 Ngem kenalen nan chiyuy anghel kan hiya, “Achika umugyat, Zacarias, tay chinngor Apo Dios nan kararagmu, at omanaktu hi asawam ay Elisabet as laraki, ya ngadnam hiya as Juan. 14 Ongortu nan lagsakmu, ya ongortu us nan maragsakan as nan maiyankana, 15 tay amudtu hiya as nan mangiilan Apo Dios. Masapor achi umikop as fiayas winnu tapina ay fumutang, ya mapnuntu hiya as Espiritu Santo uray as nan naisisikukiana. 16 Ongortu nan munfiangchuna ay kianak Israel kan Apo ay Dioscha. 17 Mangon-onantu hiya mu hi Cristo, ya nan pannakafialina at kamantu as nan inchat nan Espiritu Santo kan Elias ay pomapadtu ad pus-uy. Munlelennayachunantu nan am-a ya nan an-ak, ya nan nunkasokel at pafiangchunantu as nan kenasilib chi nalintig ay taku. Hiyachi nan atuna ay mangesakiana as nan tataku as nan omaliyan Cristo.”
18 Angkiay kenalen Zacarias as nan anghel, “Anan mangammuwak mu tit-iwa nan kenalem, tay narakayak met ya kaman us kan asawak?”
19 Tinumfor nan anghel kan hiya, “Ha-un hi Gabriel ay fiabfiaarun Apo Dios ay nangatakchug as nan sangwanana. Infiaorak kan hiya ay mangifiakia kan he-a as nan nauy ammay ay chamag. 20 Kiapú ta chaanmu enafurot nan kenalek, maumorkantu inkiana umchan nan urkiw ay matongparan nan infiakiak kan he-a, tay tit-iwa ay matongpar chaná as nan timpuna.”
21 As nan hiyachi, sisin-ud nan tataku as chará nan pumitiwan Zacarias, ya chacha masmaschaaw mu adchi t'uy mafiayag hiya as Templo. 22 Kun pay pinmitiw hi Zacarias, achi at makakali kan chicha. Angkiay ya naawatancha ay wachay enpailan Apo Dios kan hiya as fiaruy, tay kun nunpadpacha hiya kan chicha ya achi makakali.
23 Kun pay narpas ay nunserfi as templo, kenmatam. 24 Kun pay chaan nafiayag, nunsikug hi Elisabet ay asawana, ya kun nuntutungaw as lema ay furan. 25 Kenalina as achorna, “Hi Apo Dios nan nangekaman as na kan ha-un, tay sinug-anganak as nan achek makaankan. Ad wani, maid ekafiainku as nan tataku.”
Nan Naepakaammuwan Nan Maiyankan Jesus
26 Kun pay as nan maekan-um ay furanun nan sikug Elisabet, infiaor Apo Dios hi anghel Gabriel ad Nazaret ay ili ad Galilea 27 as nan usa ay fiarasang ay nan ngachana at Maria ay chaan nakiskissuy as laraki. Hi Maria at naetfor kan Jose ay nurpu as nan kianak Ari David ad pus-uy. 28 Kun pay inmuy nan anghel kan Maria, kenalina, “Munlagragsakka! He-a ay nabendisyonan as solet, tay wacha hi Apo Dios kan he-a.”
29 Nalilifokan as solet hi Maria as nan infiakian nan anghel, at ninumnunumnumna mu anan laychun nan nauy ay kanan. 30 Ngem kenalen nan anghel kan hiya, “Achika umug-ugyat Maria, tay benendisyonan chaká kan Apo Dios. 31 Munsikugkantu, at iyanakmu nan laraki, ya ngadnamtu hiya as Jesus. 32 Hiyantu nan tit-iwa ay amud ya makali un Anak nan Kangatuwan ay Apo Dios. Mun-ariyuntu Apo Dios hiya ay kaman as nan kaap-uwana ay hi Ari David, 33 ya hiyantu nan muntoray in-inkiana as nan chiyuycha kianak Jacob, ya maid munpatingkiaan nan muntorayana.”
34 Senarudsud Maria as nan anghel, “Anuy man atun tona ay ommat, tay maid met laraki as nakiskissuy kan ha-un?”
35 Tinumfor nan anghel, “Omalintu nan Espiritu Santo kan he-a, ya as nan pannakafialin Apo Dios, ommat na kan he-a. Hiyana nan kiapúna ay nan nasantowan ay onga ay maiyanak at makali un Anak Apo Dios. 36 Uray nan ifiam ay Elisabet ay kanancha un fiasig ya narakay at unum chi furanun nan laraki ay insisikugna, 37 tay maid achi mafialin kan Apo Dios.”
38 Kenalen Maria, “Ha-un nan fiabfiaarun Apo Dios, ya kun ommat kan ha-un nan hana kenalem.” Angkiay ya tenaynan nan anghel hiya.
Nan Nangfisitaan Maria Kan Elisabet
39 Kun pay chaan nafiayag as nan nanaynanan nan anghel kan Maria, kenamkamon Maria ay tinmikid henan chunchuntug inkiana inumchan henan usa ay ili ad Judea. 40 Sinungkop as afong cha Zacarias, ya kenomostana hi Elisabet. 41 Kun pay chinngor Elisabet nan kalen Maria, nunkiwi nan onga as putuna. Napnu hi Elisabet as Espiritu Santo, 42 ya nunkali as napigsa, “Nabendisyonanka challu as nan am-in ay fianafiai, ya nabendisyonan nan onga as putom! 43 Anuyak paat nabendisyonan t'uyak finisita as nan enan nan Apok? 44 As nan nanngorak as nan kalem, nunkiwi nan nauy onga as putok as lagsakna. 45 Nabendisyonanka, tay enafurotmu ay matongpar nan infiakian Apo Dios kan he-a.”
Nan Nangichayawan Maria Kan Apo Dios
46 Angkiay kenalen Maria,
“As nan am-in ay numnumku, ichaychayawku nan Apo.
47 Munlagragsakak as solet kiapú kan Apo Dios ay Mangesarakan kan ha-un,
48 tay ninunumnumak ay kun lawá ap-apud ay mafiabfiaor! Munlapu ad wani, kanantu nan am-in ay tataku un nabendisyonanak,
49 tay hi Apo Dios ay Mannakafialin ya nasantowan at enatna nan nakaskaschaaw kan ha-un.
50 Masug-ang hiya as nan am-in ay mangichaychayaw kan hiya manipud as nan kaap-uwan takú inkiana as nan chiyuycha cha somarsarunu ay kianakcha.
51 Enpailana nan pannakafialina as nan nangwarawaraana as nan tataku ay nunkapangas.
52 Kenaana nan chiyuycha mannakafialin ay ar-ari as nan tronocha, ya enpangatuna nan ap-apud ay tataku.
53 Sinufuna nan chiyuycha cha munchukiaang as ammay, ya enpak-akna nan chiyuycha nafiaknang ay maid in-inchatna kan chicha.
54 Ninunumnumna nan enkarina as nan kaap-uwan takú, isunga finadngana nan chiyuycha kianak Israel† Gen. 32:25-28; 49:7, 16 ay fiabfiaaruna.
55 Kaman as nan enkarina kan Abraham ad pus-uy ya as nan chiyuycha kianakna ay sug-angana chicha in-inkiana.”
56 Kiayud umuy as turu ay furan nan nafofoonan Maria as afong cha Elisabet, angkiay ya kenmatam.
Nan Naiyankan Juan Ay Fumufunyag
57 Kun pay inumchan nan urkiw ay omankan Elisabet, inyanakna nan laraki. 58 Chinngor nan sasag-una ya iib-ana nan sug-ang Apo Dios kan hiya, at nakelagragsakcha.
59 As nan maekawaru ay urkiw nan onga, enmalicha ay manugyat, ya mangepangachan koma kan hiya as Zacarias ay ngachan amana. 60 Ngem kenalen enana, “Fiakun sa. Nan ngachana at Juan.”
61 Kenalicha kan hiya, “Maid met ib-am as nakin ngachan as assesa.” 62 Angkiay ya penachacha kan amana ay Zacarias mu ngachana nan laychuna ay epangachan as nan onga. 63 Nunpaara hi Zacarias as tabra as munsuratana, at insuratna na: “Nan ngachana at Juan.” Kuncha pay inila chi, naschaawcha am-in. 64 Kalina at ya makakali hi Zacarias ya nunchaychayaw kan Apo Dios.
65 Am-in nan sasag-uncha at naschaawcha as nan enommat, ya nan nauy ay chamag at naiwaras as nan umiili henan am-in ay chuntug ad Judea. 66 Nan am-in ay nanngor as na at ninumnunumnumcha ya waschi un senarudsudna, “Anan munfialinan ngun tona ay onga?” Kenalicha chi, tay inilacha ay wacha nan pannakafialin Apo Dios as nan onga.
Nan Enpadton Zacarias
67 Napnu as Espiritu Santo hi Zacarias ay aman nan onga, ya enpadtuna na:
68 “Machaychayaw hi Apo Dios ay Apon nan chiyuycha kianak Israel, tay enmali ay nangfiachang as nan tatakuna, ya nangwayawaya kan chicha.
69 Infiaorna kan chitaku nan mannakafialin ay Omesarakan ay nurpu as nan kianak Ari David ay fiabfiaaruna.
70 Hiyana challu nan enpaepadtuna as nan chiyuycha nasantowan ay pomapadtuna ad pus-uy ay nangali
71 un esarakana chitaku as nan chiyuycha kafusor takú ya as nan am-in ay mangiingor kan chitaku.
72 Enkarina ay sug-angana nan kaap-uwan takú, ya achina liwliw-an nan nasantowan ay inturagna kan chicha.
73 O, enkarina kan Abraham ay kaap-uwan takú
74 ay esarakana chitaku as nan chiyuycha kafusor takú, ya parufusana chitaku ay tumurud ay munserfi kan hiya
75 ta nasantowan ya nalintig takú as nan mangiilan Apo Dios as nan am-in ay urkiw ay panagfiyag takú.
76 “He-a ay anakku, he-a nan makali un pomapadton nan Kangatuwan ay Dios, tay omon-onaka mu nan Apo ta cham esakiana nan ayuna.‡ Mal. 3:1; Mat. 11:10; Mar. 1:2; 7:27
77 Uymu cha epakaammu as nan tatakuna ay maesarakancha as nan mapakawanancha as nan fiasfiasorcha.
78 Kiapú as nan sug-ang Apo Dios kan chitaku, ifiaornantu nan murpu ad chaya ay mangesarakan kan chitaku ay maepachong as nan cha fomoknakian nan urkiw.
79 Tay as nan omaliyana ay murpu ad chaya, silawana nan tataku ay maepachong as nan matataku as nan ngongot ya umuycha as nan utúy ay maid patingkiana. Epangunantu chitaku as nan charan ay muntoróng as natalna ay numnum.”§ Isa. 9:2; 59:8; Mat. 4:16
Hiyana nan kenalen Zacarias.
80 Inmurúg nan onga, ya finmikas nan achorna, ya pinmigsa nan pammatina. Nayaschi henan disyerto inkiana inumchan nan urkiw ay nunpail-ana ay mun-isuru as nan tataku ay kianak Israel.