LUKA
Bingi Dook Mata Yo Luka Iwode I
1
Betanga Yo Imuku I
1 Tool mai Tiopilus, nga be awete pong nen, muku ngan di tooltool alunu la titouo baedi be tiwodo betanga ke so tina le imot yo Maro iyei a pombe kataunu yam nga. 2 Ngan nen le tiwodo betanga tina yo tilongo ye di tooltool yo kulkulunu yege, ngan di tapdi tikamata so tina ngan kanono moolmool ye matadi, inbe tikaua urata ye a tiraia bingi ki paidi nga. 3 Ngan tina au tauk i ator panin di tooltool tina a tipagalangau dook ye so tina ngan punu, ngan la akamata ngan dook mata ke be au lapau awodo betanga galangana pong ye so tina yo pombe nga. 4 Le awodo rau i pong a be nen ngan kukinkati ngan lom galanga nen, betanga yo tipatomonai ong ye nga, ngan moolmool le imot.
Bingi Dook Mata Ke Yowan Yo Be Irriu Di Tooltool I, In Ole Tinana Ipasuiu
5 Ye kene yo Erot iyei tool kuto mai a matan kala tana mai Yudia ye in nga, ngan tool atu ke paroranga * Betanga yo paroranga in punu nen, be di tooltool yo titoo momo kidi Yuda be tikap so a tidaun pang Maro a ikamata nga, ngan ole Maro lono dook mata pang di. so pang Maro, in ene la Sakaria i. Ya in iyepe ye budanga atu ke di tooltool ke paroranga so pang Maro yo tiweta ye Abia i. Ngan iye rimana yo Ilisapet, ngan Aron di sasa ki. 6 Inbe yaru ngan tiyei dada dook mata tarantatu ye Maro matana. Inbe titoo noonoongoo le ger ke Maro nga le imot, le tiyepe le taukadi busunu ye matana. 7 Bong yaru taukadi natudi, yesoo Ilisapet ipassui tiap le iye Sakaria tiyepe tiyepe a tiyei konga konga oo.
8 Ye kene atu in Sakaria iye di diene tooltool ke paroranga so yo tiyepe ye budanga ke Abia nga, ngan lal kidi be tilo tiyei urata kidi ye bareme mai ke sungunu. Ngan le Sakaria ilo bareme mai ke sungunu lono be lo iyei urata ki ke paroranga so pang Maro. 9 Motong la titoo momo kidi ke be tikatte madamada a be nen ngan tipuske sei tool ke paroranga so, be ole ilo idaun so kini ki dook mata ben kai meu kulini in pang Maro i. Ngan le Sakaria tani, in ya la madamada ipaposi be ilo bareme mai ke sungunu lono i. 10 Ngan ye kene yo Sakaria lo idaun so ke paroranga pang Maro ye in nga, ngan di tooltool alunu la tigaua ke bareme diki ki a tipattarau nga.
11 Sakaria ilo, motong la bangabangana ke Tool Mai atu pombe pang ye le ikodo ke kookoowoo yo be tidaun so kini ki dook mata ye i, in madini oonoo. 12 Ngan yeisa be Sakaria ikamata bangabangana ke Maro tani, motong le itakrai inbe itattadai welewele. 13 Bong ngan bangabangana tani iwete panga nen, “Sakaria, kin kutattadai be! Maro ilongo pataraungu kiong oo. Le rimam Ilisapet ole ipasuiu kase tamoto pong. Lo ngan be kusu ene ye Yowan. 14 Ong i ole lom dook mata a lom ponana ye mai san, inbe di tooltool alunu ole lodi ponana ye kene yo be tinana ipasuiu ye i, 15 yesoo ya in ole Maro ikamata ben tool ene mai. Inbe ya in o ke be iyin ooroo wain surunu le ran medana tiap. Inbe kene yo iyepe tinana kapono lono ye in nga, ngan ole Maro Amunu Silene ipaponi. 16 Inbe ole ilon di tooltool alunu ke Isrel a nen ngan tiportak lodi a timulu pang ye Maro yo Tool Mai kidi i. 17 Inbe ya in ole Maro Amunu Silene ikaua gurana mai panga dawa ben ke Ilia, a imuku pang Tool Mai. Inbe ole ilon di tooltool maimai a tiportak lodi, a be nen ngan lodi mai san pang di natudi mulu. Inbe ya in ole ilon di tooltool ke sak noonoongoo, a be nen ngan titoo ger dook mata kidi tooltool yo noonoodi nga. Inbe ole ilon di tooltool a tikarata lodi le dook mata, inbe tinama Tool Mai yo be pombe i.”
18 Bangabangana ke Maro iwete nen a imot, motong la Sakaria tani iwete panga nen, “Ai, nga ole lok galanga belei, be betanga kiong i moolmool nga? Yesoo, au i ayei konga, inbe rimak ngan iyei konga lapau oo.”
19 Motong la bangabangana tani ke Maro in iraua betanga ki nen, “Au i Gabrel! Inbe kanakana ngan akodo dama ke Maro. Ngan Maro ya taunu la iwangau be si akaua bingi dook mata i pong i. 20 Bong nga yelei, ong i kutara lom medana ye betanga kiau tiap, too? Ngan nen le nookoot nga ole mem modo le ke be kuwetewete tiap a kuyepe nen le ilo ye lal yo Maro ya taunu itaru be ole so tani in kanono pombe moolmool ye i.”
21 Ngan nen le ye kene tani in di tooltool budanga mai tina yo tigaua a tinama Sakaria ke diki nga, ngan tinam kaiye le nga lodi kau urata nen, “Tiap, nga yelei a le isi tarai tana tiap nga.” 22 Motong la yeisa be ipas a isi tana, ngan men modo le ke be iwetewete pang di tiap, bong ipas le iyei tomomai pang di ye baene leu. Le nga lodi tar be o ikamata so sa bareme mai ke sungunu lono, ngan la le ke be iwetewete tiap a iyepe nen leu nga.
23 Ngan lal ke Sakaria yo be iyei urata ke paroranga so ngan lo imot, motong la imulu pang malala ki. 24 Le nga tiyepe le mooloo tiap, inbe rimana Ilisapet in kapono le ipa mallangana tiap, bong ipas le iyepe rumu lono leu ye taudu limi. 25 Motong la Ilisapet tani iyei ne, “So i, Tool Mai la lono pau a iyeii pau i. Le nookoot nga ke be moomook mulu ye di tooltool matadi tiap.”
Bingi Dook Mata Ke Yesu Be Ole Tinana Ipasuiu
26 Ye kene yo Ilisapet kapono a iyepe le taudu limi be atu iman a ila ye in nga, ngan Maro iwanga bangabangana ki yo ene Gabrel in a idu pang ye malala mai yo ene Nasaret i. Ngan malala tani, in iken ye tana mai Galili. 27 Bangabangana tani in be idu pang ye garup nene atu yo ene Madia i. Ngan garup nene tani in titarkala pang tamoto yo ene Yosep i. Ngan Yosep tani in Dawiti yo muku ngan iyei tool kuto mai i, in sasa ki. 28 Le nga bangabangana tani in idu pombe pang ye Madia, motong la iwete lo ponana ki panga, inbe iwete nen, “Tool Mai iyepe yong, le iyeie urata dook mata san pong.”
29 Bong Madia ilongo betanga ki tina, ngan lon sarere mai san. Inbe ikapye be lon kaua urata ye soo betanga tina yo iwete nga, ngan lono ki belei? 30 Motong la bangabangana iwete panga nen, “Madia, kin kutattadai be. Maro lono pong mai san a iyeie urata dook mata pong. 31 Le kulongo, ong i ole kapom ye kase tamoto atu. Le ye kene yo be kupasuiu ye in nga, ngan ole kusu ene ye Yesu. 32 Ya in ole ene mai, inbe ole tiweta be ya in Maro yo iyepe ete, in natunu. Inbe Tool Mai Maro ole itaru a iyei tool kuto mai a ikolo sasa ki yo Dawiti i. 33 Inbe ya in ole iyei tool kuto mai a matan kala Yakop di sasa ki le ikenen leu a ila. Moolmool, ya in ole iyei tool kuto mai le ikenen leu le taukan motingi.”
34 Motong la Madia itoro bangabangana ke Maro tani in nen, “Ona, au i garup nene, inbe aye tamoto sa ampa pitiap. E so i nga ole pombe pang yau belei?”
35 Ngan bangabangana iraua betanga ki nen, “Maro Amunu Silene ole isi yong, inbe Maro yo iyepe ete i, in gurana ki ole si idukong. Le kase tani yo Maro ipootoo panga ya taunu a kapom ye i, in ole di tooltool tiweta be ya in Maro Natunu. 36 Inbe kumata, tinam oom Ilisapet yo iyei kolman, inbe tiwete be tau pasuiungu ki i, in nookoot nga kapono a iyepe ye taudu limi be atu oo. 37 Ngan nen, yesoo so sa yo be Maro isak ye a be iyei tiap, ngan tiap.”
38 Motong la Madia tani in iyei ne, “Au i ben kapraingi ke Tool Mai. Le so yo kuwete pau ye, in be iyeii a pombe pang yau, ngan dook mata.” Motong la bangabangana ke Maro iyege sila iyepe, inbe imulu a ilo.
Madia Ilo Ikamata Ilisapet
39 Ye kene tani in Madia ikarata so ki tina ngan le imadit a ipa tarai a ilo pang ye malala mai atu yo iken ye kawal ke tana mai Yudia i. 40 Ngan ipa le lo pombe, motong la ilo rumu lono ke Sakaria lo ikamata Ilisapet, ngan le iwete lo ponana ki panga. 41 Ye kene yo Ilisapet ilongo lo ponana ke Madia yo iweta panga i nga, ngan le natunu yo iken kapono lono i, in ipulles, inbe Maro Amunu Silene isi ipapono Ilisapet tani. 42 Ngan nen le koonoo le mai nen, “Maro iyei urata dook mata pong le kullos di diem garup kapala nga le imot. Inbe iyei urata dook mata pang kase yo be kupasuiu i, in lapau.” 43 Motong la Ilisapet tani in iwete mulu nen, “Ngan dook mata, bong au i tool dook mata belei a le Tool Mai kiau tinana i be ise pang yau nga? 44 Kulongo, kene yo kuwete lo ponana kiong pau a alongo ye i nga, ngan le kase mitiap tani yo iken kapok lono i, in lon ponana lapau le ipulles. 45 Ong i, Maro iyei urata dook mata pong, yesoo betanga yo Tool Mai iwete pong nga, ngan kutara lom medana ye be ole kanono pombe pang yong moolmool.”
Madia Iwou
46 Motong la Madia iyei ne,
“Au i agaua lok le imot be ayitmaka Tool Mai ene.
47 Inbe lok mai i le imot lon ponana mai san pang Maro yo ipamulau ye so dook tiap tani yo be igarungau i.
48 Au i garup sokorai ben kapraingi ki leu,
bong ya in lon tutau mai san.
Le pang dama ni nga, ngan ole di tooltool le imot tikamatau,
ngan ole tiwete be Maro la iyei urata dook mata pau i.
49 Ngan ya in gurana ki mai san, le iyeie so maiyoko dook mata pau be ilonau ye.
Inbe Maro ya taleu in iyepe le taukan busunu, le ayitmaka ene.
50 Ya in tool ke be ilele lono ye di tooltool le imot yo titattadaii a tiraua panga nga,
ngan la ilon di tooltool yo nookoot tiyepe nga,
inbe ole ilon di tooltool kapala yo be pang dama ni ngan pombe nga.
51 Ngan ya taunu in iyei urata maimai nga ye baene.
Le di tooltool yo lodi tar di be di tapdi nga edi maimai nga, ngan igiri di a tikoo.
52 Inbe irautoo di tooltool maimai yo tiyei kuto maimai nga,
inbe iyitmak di tooltool yo taukadi edi nga.
53 Inbe ikap so dook mata alunu pang di tooltool yo tikana pitolo nga,
bong di tooltool yo ballingadi nga, ngan inganga di le tipa baedi koonoo a tila.
54-55 Inbe ya in ilon di kapraingi ki yo idi tooltool ke Isrel nga, ngan dook mata,
yesoo lon tutu betanga yo muku ngan ipamede pang sasa kiidi i,
be ole lon mulumulu ye Apram iye di sasa ki a ilon di nen le ikenen leu le taukan motingi.”
56 Madia tani in iye Ilisapet tiyepe ye so ben taudu tol, motong la imulu a idu pang malala ki nga.
Ilisapet Ipasuiu Yowan
57 Lal ke Ilisapet be ipasui in pombe, ngan le ipasuiu natunu tamoto. 58 Le nga di rara ke Ilisapet tipa ye di tooltool yo iye di tigaua malala nga, ngan tilongo tina yo Tool Mai lono panga a iloni dook mata le ipasuiu natunu nga, le nga tiye Ilisapet tani in lodi ponana.
59 Tiyepe a ke limi be ru iman a ila, le ye ke limi be tol ki, motong la titoo momo kidi a timan be man tikoro kase tani in tinini, inbe lodi be tisu ene ye tamana tani yo Sakaria i. 60 Bong ngan tinana Ilisapet iwete pang di nen, “Tiap! Tasu ene ye Yowan.”
61 Motong la di tooltool tina tiwete panga nen, “Ai, kataunu ye di rara kiang nga sa ene nen tiap.”
62 Motong la tiyei tomonai ye baedi a be titoro tamana, ya in lono be ole isua ye sei. 63 Ngan tamana tani iyei tomonai pang di ye baene be tikaua so ke wodowodenge atu panga a be iwodo ene. Ngan le iwodo betanga nen, “Kase i ene la Yowan i.” Ngan nen le di tooltool le imot yo tigaua nga, ngan tikamata le titakrai. 64 Motong la pattu leu inbe Sakaria tani koonoo imarra, inbe mene mooloo mulu a iwetewete, inbe iyitmaka Maro ene. 65 Ngan nen le di tooltool tina yo tiye di tigaua malala nga, ngan tikamata mos tina yo pombe i, le titakrai ye mai san. Motong la so tina yo pombe nga, ngan di tooltool tipa be tiwete le bingi ki ila ye malala nga le imot yo iken ye kawal ke tana mai Yudia nga. 66 Le nga di tooltool le imot yo tilongo bingi tani nga, ngan lodi kaua urata ye, inbe tipartortor ye. Tiyei ne, “Ai, kase ni pang dama ni ngan ole iyei tool belei na?” Ngan tipartortor nen, yesoo tikamata ben gurana ke Tool Mai iken ye.
Sakaria Iwou
67 Motong la Maro Amunu Silene idiwidiwi Yowan tamana yo Sakaria i, le nga ikaua Maro koonoo inbe iwete nen,
68 “Idi le imot be tayitmaka Tool Mai yo Maro kiidi Isrel, in ene!
Yesoo, ya in isi be si ilonidi tooltool ki a nen ngan ipamulidi ye so dook tiap tani yo be igarungidi i.
69 Ngan tool yo Maro ikaua gurana mai panga be si ipamulidi ye so dook tiap tani yo be igarungidi i,
in ipa ye rara ke kapraingi ki tani yo Dawiti i.
70 Ngan mukot yege ni nga, ngan di Maro koonoo yo ipootoo di panga ya taunu nga, ngan tiwete nen,
71 ole ilonidi a ipamulidi ye di koi kiidi baedi, inbe ye di tooltool yo lodi dook tiap paidi nga.
72 Inbe lon tutu betanga medana ki yo muku ngan ipamede pang di sasa kiidi i,
le ole lon mulumulu yidi a ilonidi.
73 Moolmool, ya taunu iwete moolmool le ete be ipamede betanga medana tani in pang sasa kiidi yo Apram i.
74 Ngan nanga, ole ikau idi ye di koi kiidi baedi a ipamulidi,
inbe ole ipamedidi a be nen ngan tapas le tayei urata ki leu,
le ke be tatattadai mulu tiap.
75 Inbe nookoot tayepe nga, ngan ole tatoo dada dook mata yo Maro lono be tatoo nga,
inbe tatoo dada dook mata noonoonoo yo ki nga.
76 Ngan ong natuk i, pang dama ni, ngan ole di tooltool tikiu ong ye Maro koonoo atu ke Maro yo iyepe ete i.
Inbe ole kumuku a kukarata dada pang Tool Mai.
77 Inbe ole kupagalanga di tooltool lodi a be nen ngan lodi galanga ye dada yo Maro be igiri noonoo kidi ye,
inbe ye dada yo be ipamulu di ye so dook tiap tani yo be igarung di i.
78 Le Maro ole iyei nen, yesoo ya in lono paidi mai san a ilele lono yidi.
Ngan la tool atu yo iwanga ke malala ki a isi pang yidi i,
in ole dawa ben ke se ipiti matana nga.
79 A nen ngan nunngana ilangarai di tooltool yo tiyepe ni todo lono a gurana ke matenge iparama di nga,
inbe ipassongidi le tapa ye dada yo be tayepe ye lo silene ke Maro i.”
80 Tiyepe le lo Yowan tani in maiyoko, inbe Maro Amunu Silene ipamede lono le gurana ki mai san. Motong la ila ye ni sorrakene atu yo taukan tooltool i, a la iyepe nango le ilo ye lal ki yo be ya taunu ipaposi ye urata ki pang di Isrel i.
*1:5 Betanga yo paroranga in punu nen, be di tooltool yo titoo momo kidi Yuda be tikap so a tidaun pang Maro a ikamata nga, ngan ole Maro lono dook mata pang di.